.gif)
.gif)
भूकम्पपछिको क्षतिग्रस्त ठाँउको पहिचानको लागि कुनै निश्चित स्थानको भूकम्प जानुभन्दा अगाडी र भुकम्प गएपछिको भूउपग्रहवाट खिचिएका तस्वीरको प्रयोगले भत्किएका संरचनाको पहिचान, पहिरो गएका सडक, बाटो पुलपुलेसा पत्ता लगाउन सजिलो हुन्छ । जुन गर्नको लागि फिल्डमा नै गएर काम गर्ने हो भने विषेश गरी दुर्गम ठाँउमा गएर गर्ने हो भने अझै धेरै लामो समय लाग्न सक्छ । तर भुउपग्रहवाट खिचिएका उच्च रिजोलुसनको (गुगल अर्थमाप्रयोग भएका जस्ता) तस्वीरले ठुलो क्षेत्र मात्यो काम सहजै गर्न सकिन्छ । यस्तो प्रविधिको प्रयोग हैटीको भुकम्पपछि त्यसलाई नंक्साकन गर्न प्रयोग गरिएको थियो । अमेरिकाको हार्वड विश्वविद्यालयले उक्त नंक्साकनलाई प्राविधिक सहयोगमा गरेको थियो । नेपालमा पनि त्यसरी काम गर्न सकिन्छ भनेर हार्वड विश्वविद्यालयले अहिले छलफल गरिरहेको छ ।अहिले उनीहरुले वैठक वसिरहेका छन् ।जसलाई हार्वड नेपाली क्लवमार्फत संयोजन गर्ने प्रयास भइरहेको छ ।
नेपालमा भुकम्प गए लगतै डिजिटल ग्लोव भन्ने कम्पनी जसले उच्च रिजोलुसनका विभिन्न स्याटेलाइटले खिचेका तस्वीरको स्वामित्व ग्रहण र विक्री वितरण गर्दछ उक्त कम्पनीले नेपालमा खिचिएका भु उपग्रहका तस्वीर निशुल्क दिने भएको छ । संसारभरीका इच्छुक र भुउपग्रहका तस्वीर विश्लेषण गर्ने दक्षता भएका विभिन्न स्वंयसेवी व्यक्तिले यसलाई प्रयोग गर्न सक्नेछन् र त्यसबाट उपलब्ध सुचनाहरु उद्घारकर्ता र प्रकोप व्यवस्थापनमा खटिएका व्यक्ति तथा संस्थालाई दिन सक्नेछन् । डिजिटल ग्लोवले क्राउड सोर्सिङ गरी भत्किएका संरचना, रोकिएका वाटाहरुको पहिचानको लागि नयाँ वेभसाइट www.tomnod.com/campaign/nepal_earthquake_2015/map/3f2x1cy4o निमार्ण गरेको छ । यस्तै वेभसाइटलाई हैटीको भुकम्पमा पनि प्रयोग गरिएको थियो ।
त्यसै गरी नेपालको विभिन्न प्रभावित ठाँउको नक्सांकन र सुचना संकलनको लागि http://tasks.hotosm.orgभन्ने अर्को वेभसाइट निमार्ण गरिएको छ । यस साइटमा विश्व भरिका स्वंयसेवी व्यक्तिहरुले भुकम्प प्रभावित ठाँउको भु उपग्रहको तस्वीर हेरेर प्रभावित ठाँउहरुको नक्सांकन गर्न सहयोग गर्न सक्नेछन् । जुन नेपाल जस्तो भौगोलिक तथ्यांक कमजोर भएको क्षेत्रको लागि निकै काम लाग्नेछ । उक्त कार्यमा हाल विश्व भरिका १६०० स्वयंसेवीहरुले सहयोग गरिरहेका छन् । यसलाई नेपालबाट संयोजन गर्ने काम काठमाडौं लिभिङ ल्याव भन्ने संस्थाले गरिरहेको छ ।
त्यसैगरी भौगोलिक सुचनाप्रविधिको क्षेत्रमा काम गरिरहेको नेपालीवाट संचालित संस्था काठमाडौं लिभिङ ल्यावले पनि यस्ता भौगोलिक सुचना प्रविधिको प्रयोग गरेर राहत कार्यलाई सहयोग गर्न विभिन्न कार्य गरिरहेको उक्त संस्थाका प्रभास प्रोख्रेलले बताएका छन् । उनका अनुसार उनीहरुले जततउस्ररत्रगबपझबउक।यचन नामक नयाँ वेभसाइट बनाएका छन् । जसमा मानिसहरुको भुकम्पका उद्घार सम्वन्धी विभिन्न विवरणहरु राख्न संक्छन् । त्यसरी काठमाडौं लिभिङ ल्यावले विभिन्न ठाँउका नक्साहरु चाहिएको अवस्थामा मोवाइल कम्प्युटरहरुमा पनि डाउनलोड गरेर प्रयोग गर्न मिल्ने गरी निमार्ण नयाँ साइट निमार्ण गरेको छ । जुन नक्सालाई मोवाइल वा कम्प्युटरमा राखेर पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
मानवरहित विमान वा ड्रोनको प्रयोग
हिजोआज मानवरहित ससाना विमानहरुलाई मानिस जान नसकेको तर भुकम्पले गर्दा क्षति पुराएको क्षेत्रलाई अवलोकन, त्यसको तस्वीर संकलन र नक्साकन गर्न पनि प्रयोग गर्न थालिएको छ । त्यस्ता ड्रोनहरुमा विभिन्न क्यामेरा राखेर प्रभावित ठाँउहरुको तस्वीर लिएर उद्घार कार्यलाई सहज गर्न सकिन्छ । क्यानडावाट आएका उद्घार टोलीले यस्ता ड्रोनको प्रयोग गरेर उद्घार कार्यलाई सहयोग गरिरहेको छ । क्यानडाको टोरोन्टो अवस्थीत मानवीय उद्धार संस्थाग्लोवल मेडिकले यसको प्रयोग गरेर हजारौं फोटोहरुलाई जोडेर एउटै तस्वीर निमार्ण गरिरहेको छ। यस्ता तस्वीरहरु स्याटेलाइटले खिचेका तस्वीर भन्दा उच्च गुणस्तरको हुन्छ तर सानो ठाँउको लागि पनि धेरै तस्वीरहरु खिच्न पर्ने हुन्छ । यस्ता ड्रोनहरु हेलिकप्टर पुग्न नसक्ने ठाँउहरुमा पनि सजिलै पुग्छन् ।
थर्मल तथा इम्फ्रारेड क्यामेराको प्रयोग
साधारणतया मानिसको शरीरको तापक्रम अन्य वस्तुको तापक्रम भन्दा बढी हुन्छ अर्थात सिमेन्ट, वालुवा माटो फलाम जस्ता बस्तुको भन्दा मानिसको शरीर तातो हुन्छ । इम्फ्रारेड र थर्मल क्यामेराले विभिन्न वस्तुहरुको तापक्रम अनुसारको तस्वीर खिच्न सक्ने भएकोले मानिसको भुकम्पले क्षतिग्रस्त भवनहरुमा पुरिएर रहेका मानिसहरुको शरीर छुट्याउन सहयोग पुग्न सक्छ । यस्ता क्यामेराहरुलाई ड्रोनमा राखेर पनि तस्वीर कैद गर्न सकिन्छ ।
प्रकाशित: १५ वैशाख २०७२ २१:१६ मंगलबार
.gif)
