काठमाडौं – नेपालबाटै सुरु भएको दक्षिण एसियाली खेलकुदको १३औं संस्करण मंसिरको तेस्रो सातादेखि नेपालमै हुँदै छ। तेस्रो पटक घरेलु मैदानमा साग हुँदा आठौं संस्करणमा नेपालले सुखद नतिजा ल्याएको इतिहास अझै ताजै छ। करिब दुई दशकपछि सोही सागको १३औं संस्करण फर्किन लागे पनि नेपालको तयारी खासै प्रभावकारी बन्न सकिरहेको छैन। भौतिक संरचना निर्माणमा ढिलाइ, समयमै कार्यविधि पास नहुनु र सागका लागि गठन भएका समिति सुस्त बस्नुले नेपाली खेलाडीको तयारीमा असर पर्न सक्नेछ। जसका कारण नेपाली खेलाडीमा खेल हुनेमा मनोवैज्ञानिक असर परिरहेको छ।

साथै पछिल्ला समयमा सार्क आयोजनामा भारतले आनाकानी गरिरहेकाले त्यसको असर स्वरूप साग खेलकुदमा पनि भारतले हात झिक्ने लख काट्नुले पनि नेपाली खेलकर्मीबीच आयोजना हुनेमा द्वविधा सिर्जना गरिरहेको छ। यद्यपि, राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का सदस्यसचिव रमेश सिलवालले त्यस्ता किसिमको हल्लाको कुनै अर्थ नरहेको बताउँछन्। उनले कुनै पनि हालतमा साग समयमै गर्ने दाबीसमेत गरिरहेका छन्।

‘भारतले बिमस्टेक ध्यान दिएको छ भन्ने हल्ला आएको छ। खेलकुदमा त्यसो हुने छैन,’ सदस्यसचिव सिलवालले भने,‘साथमा यस सागमा उसैले प्रभुत्व जमाइहेको छ। कसैले पनि आफ्नो वर्चस्व ताग्न चाहँदैन। यही सागबाट दुई देशबीचको सम्बन्धलाई सुमधुर बनाउने माध्यम भएकाले पनि भारत सागबाट पन्छिँदैन।’ यद्यपि, नेपाली खेलकुद भने अभैm पनि १३औं निर्धारित समयमा हुने आशंकाहरू उत्पन्न छन्। नेपाली खेलाडीलाई भने घरमै हुने यति ठूलो आयोजनाको तयारीमा ढिलाइ भएकाले दुखी तुल्याएको छ।  

नेपाली खेलाडीले पदक ल्याउन सक्ने महोत्सव भएकाले पनि दक्षिण एसियाली खेलकुद साग विशेष नेपालका विशेष महŒव राख्ने गर्दछ। तर, पछिल्ला संस्करणमा नेपालको पदक सम्भावना निकै घट्दो स्तरमा छ। एक समय नेपाललाई स्वर्ण पदकले विभूषित गराउने मार्सल आर्ट्सका विधाहरूको प्रदर्शन खस्किन थालेपछि नेपालको सागमा प्रभुत्व कमजोर हुँदै आएको अनुमान पनि लगाइने गरिन्छ।

नेपाली मार्सल आर्ट्सको स्तर खस्किनुको पछाडि देशले गरेको न्यून स्तरको लगानी, खेल संघभित्रको तीव्र राजनीतिकरण, एकै खेलको समानान्तर संघ गठन हुनु र अन्य देशको तुलनामा संघले आपैmंले पनि आफूलाई अगाडि बढाउन नसक्नु हो। आठौं सागमा घरेलु मैदान हुँदा कराते र तेक्वान्दोका खेलाडीले स्वर्ण पदकको वर्षा गर्दा साग इतिहासमा पहिलो पटक नेपाल पदकतालिकामा दोस्रो स्थानसम्म रहेको थियो। जुन नतिजा नेपालको साग इतिहासमा सबैभन्दा उत्कृष्ट हो।

सन् १९९९ मा काठमाडौंमा सम्पन्न उक्त आठौं संस्करणको सागमा नेपालले ३७ स्वर्ण, १० रजत र २४ कांस्य पदक जितेको थियो। सागको इतिहास नेपालबाट सुरु भएको थियो। तत्कालीन समयमा दक्षिण एसियाली राष्ट्र पहिलो संस्करण गर्न डराइरहेको समयमा नेपालले आँट गर्दै दक्षिण एसियाली राष्ट्रको खेलकुदमा इतिहास बनायो। तर, नतिजामा भने आफूलाई अगाडि बढाउन सकेन। पहिलो सागमा नेपालले ४ स्वर्ण जित्दा १२ रजत र ८ कांस्य पदक जितेको थियो। तर, यस पटक भने नेपालको तयारी खासै राम्रो हुन सकिरहेको छैन। खेल्ने स्थान अभावमा एकै मैदानमा ५–६ वटा खेलले अभ्यास गर्नुपरेको बाध्यता छ। समममै खेलकुद संरचना बन्न नसक्दा नेपाली खेलाडीले विभागका विभिन्न साँघुरो स्थानका साथै निर्माणाधीन भवनमा अभ्यास गरिरहेका छन्।

नेपाल राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी संघका अध्यक्ष दीपक श्रेष्ठले भने समयमा संरचना नबन्दा खेलाडीहरूमा अझै १३औं साग हुनेमा द्विविधा पैदा भएको स्वीकार गरे। ‘निर्माण कार्य समयमै सम्पन्न नहुँदा शंका हुनु स्वाभाविक छ। जुन स्थानमा खेल हुने हो, त्यसमा खेलाडी अभ्यस्त हुनुपर्छ। अनि मात्र होम ग्राउन्डको एडभान्टेज हुन्छ। उल्टै निर्माण समयमा सम्पन्न नहुँदा खेलाडीहरूलाई आशंका उत्पन्न हुने वातावरण सिर्जना भएको छ।’ पूर्वखेलाडीसमेत रहेका श्रेष्ठले एक–दुई खेलले मात्र खेल आयोजना हुने स्थानमा अभ्यस्त हुन पाए पनि समग्रमा त्यसलाई लिन नसकिने बताए।

१३औं साग आयोजना हुनु मात्र नेपाली खेलकुदका लागि सफलताको आधार मान्नुपर्ने वातारण सिर्जना हुनु हँुदैन। करिब चार महिना बाँकी रहेकाले खेलाडीको तयारीलाई चुस्त बनाउनुपर्नेछ। साथै उनीहरूलाई आवश्यक सेवासुविधामा दिनुपर्नेछ। राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) का सदस्यसचिव सिलवालले खेलाडीको सेवासुविधामा आफूले कुनै सम्झौता नगर्ने बताउँदै उनीहरूका लागि पर्याप्त डाइट खर्चको वृद्धिका लागि पहल भइरहेको बताए।

पछिल्ला समय बन्द प्रशिक्षणमा रहेका खेलाडीलाई दैनिक ६०० रुपैयाँ खर्च प्रदान गरिँदै आएको छ। यद्यपि, राखेप सदस्यसचिव सिलवालले सागको कार्यविधिमार्पmत खेलाडीको सेवा सुविधा बढाउने प्रयास भइरहेको जनाएका छन्। ‘कार्यविधि आइसकेको छैन, त्यसैले अहिले नै यति दिन्छु भन्न सक्दिनँ,’ सदस्यसचिव सिलावलले भने, ‘तर पुरानो रकममा कम्तीमा पाँच सय रुपैयाँ थप गर्ने योजनामा छौं।’

मंसिर १५ देखि २४ गतेका लागि तय भएको सागका लागि नेपालले खेलाडी र प्रशिक्षक गरेर १२ सय जनालाई प्रारम्भिक तयारीका लागि राखेकोे राखेप राष्ट्रिय टिम तयारी समितिका निर्देशक महेन्द्र राईले जानकारी दिए। करिब १ सय ५० को हारहारी प्रशिक्षकबाट करिब ६ सय ४० खेलाडीको अन्तिम टोलीले १३औं सागमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछ। अन्तिम टोली दशैँअगावै सार्वजनिक हुने राष्ट्रिय टिम तयारी समितिका निर्देशक राईले जानकारी दिए।

‘हाम्रो अन्तिम टोली दशैँअगावै सार्वजनिक हुनेछ’ राईले भने,‘त्यसपछि हाम्रो तयारीमा थप निखारता आउनेछ। यति बेला सबै २७ खेलले नै प्रारम्भिक टोली घोषणा गर्दै तयारी थालिरहेका छन्।’ कराते, तेक्वान्दो, जुडो र उसुबाट नेपालले बढी स्वर्णको आशा राख्दै आएको छ। पौडी, आर्चरी र फुटबललगायत खेलबाट स्वर्ण पदकको आशा गरिँदै आएको छ।  हाल २७ खेलका खेलाडीले देशका विभिन्न जिल्लाका खेल स्थलका साथै विदेशमा पनि प्रशिक्षण गरिरहेका छन्।

ती खेलमध्ये केहीले जेठ १६ गतेदेखि प्रारम्भिक प्रशिक्षण सुरु गरेका थिए।  बाँकी रहेका खेलले भने गत साउन १६ गते प्रशिक्षण थालिसकेको तयारी समितिका निर्देशक राईले जानकारी दिए। बास्केटलका टोलीले धरानमा, आर्चरीले पोखरा र जापानमा, त्रिपुरेश्वरस्थित राखेपको कभर्डहलमा ब्याडमिन्टन, भलिबल, फेन्सिङ, उसु तथा भारोत्तोलन रंगशालाको हलमा प्रशिक्षण लिइरहेका छन्। बक्सिङका खेलाडीले थाइल्यान्डका साथै केही खेलाडीले लगनखेलस्थित आर्मीको तालिम तथा प्रशिक्षण केन्द्रमा प्रशिक्षण गरिरहेका छन्।

जुडोको प्रशिक्षण खुसिँबुस्थित बहुउद्देश्यीय प्रशिक्षण केन्द्र, सुटिङको सातदोबाटोस्थित राखेप परिसरमा र स्क्वासले सातदोबाटै रहेको आफ्नो प्रशिक्षण केन्द्रमा प्रशिक्षण गरिरहेका छन्। पौडीका खेलाडीले कालोपुलमा रहेको प्राइभेट पौडी पोखरीमा प्रशिक्षण गरिरहेका छन् भने साइक्लिङले आफैले बनाएको गोकर्णको रूटमा सागको तयारी गरिरहेको छ। टेनिसका खेलाडीले पनि सातदोबाटाको आफ्नै प्रशिक्षण केन्द्रमा प्रशिक्षण गर्दा ट्रायथोलनका  खेलाडीले लगनखेलमा रहेको आर्मी प्रशिक्षण केन्द्रमा साग तयारी गरिरहेका छन्।

फुटबलको महिला र पुरुष दुवै टोलीले पनि सातदोबाटोको एन्फा मैदानमा तयारी गरिरहेका छन्। ह्यान्डबलका खेलाडीले पोखरा र खोखोले बर्दियाको भुरिगाउँमा प्रशिक्षण गरिरहेका छन् भने कराते र तेक्वान्दोले भने सातदोबाटोमा रहेको आफ्नै हलमा १३औं सागको तयारी गरेका छन्। फेन्सिङ र कबड्डीले भने प्रशिक्षण गर्ने स्थान अभावमा भोगिरहेका थिए। हाल उनीहरू महाराजगन्जस्थित नेपाल पुलिसको उबडखाबड मैदानमा तयारी गरिरहेका छन्।

तेस्रो पटक घरेलु मैदानमा साग हुँदा आठौं संस्करणमा नेपालले सुखद नतिजा ल्याएको इतिहास अभैm ताजै छ। करिब दुई दशकपछि सोही सागको १३औं संस्करण फर्किन लागे पनि नेपालको तयारी खासै प्रभावकारी बन्न सकिरहेको छैन। १३औं साग आयोजना हुनु मात्र नेपाली खेलकुदका लागि सफलताको आधार मान्नुपर्ने वातारण सिर्जना हुनु हँुदैन।

प्रकाशित: २३ श्रावण २०७६ ०२:२५ बिहीबार