काठमाडौंका किसानलाई धान भित्र्याउने चटारो छ। बस्ती बस्न बाँकी रहेको उपत्यकाको काँठ क्षेत्रका किसानलाई धान भित्र्याउने चटारो लागेको हो। 

वर्षेनी दसैंको आसपासमा उपत्यकाको किसानलाई धान भित्र्याउने चटारो हुने गरेको छ । दसैंअघि नै धान भित्र्याएर फुर्सदमा दसैं मनाउने तयारीमा किसानहरू जुटेका छन्। 

दसै नजिकिएसँगै धान काटेर भित्र्याउने चटारोमा परेको कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका– ८ मूलपानीका किसान मैया कार्कीले बताइन् । ‘दसंै नजिकिँदै छ, धान भित्र्याउनेमा व्यस्त छौँ,’ उनले सुनाइन्, ‘अहिले सबै काम सकायो भने आनन्दले दसंै मनाउन पाइन्छ ।’ उनका अनुसार पहिलेदेखि नै चाडपर्व नजिकिँदा किसानहरूलाई  धान भित्र्याउने चटारो हुन्छ । पछिल्लो समयमा पाकेको फसल भित्र्याउने जनशक्ति अभाव परेको उनले बताइन् । धान काट्ने बेलामा जनशक्ति नहुँदा तराईका जिल्लाबाट कामदार मगाएर धान काटेर भित्र्याउने गरिन्छ । कार्कीका अनुसार कामदार सहजै पाइँदैन । पालो कुरेर कामदार लगाउनुपर्छ। 

पर्म गर्न नसकेपछि दिनको लाठेको १५ सय र महिलालाई १ हजार रूपैयाँ दिएर काम गराउँदै आएका किसानहरूको भनाई छ । धान काट्न र भित्र्याउने मात्रै १८ हजार भन्दा बढी खर्च हुने गर्छ । करिब दुई रोपनी जग्गाबाट ७ मुरी धान भित्र्याउने गरेको उनले बताइन् । अहिलेसम्म धान रोप्दै आए पनि जनशक्तिको अभावले पछिल्लो समयमा विस्तारै धान रोप्ने प्रचलन हराउँदै जाने उनको अनुमान छ। 

बिहानदेिख नै धान काट्ने र झार्ने काममा व्यस्त भएको मूलपानीका अर्का कृषक मावन कार्कीले बताइन् । ‘दसैं नजिकिँदैछ सबै काम त अहिले सकाउनुप¥यो,’ उनले भनिन्, ‘दसैंका बेलामा त काम गरिन्न । साथीभाइसँग रमाइलो पो गर्नुपर्छ ।’ कामको व्यस्तताले खाजा समेत खान नपाएको बताइन्। 

मूलपानीका सबै किसानहरू खेतमा देखिन्छन् । तर, यही समयमा काम गर्ने जनशक्तिको अभाव पर्छ । कामदार पाए पनि ज्याला दिनुपर्ने हुँदा धानको मूल्यभन्दा पनि बढी खर्च हुने गरेको कार्कीले गुनासो गरिन् । उनका अनुसार दिनमा ८ कामदार राख्दा करिब १५ हजार रूपैयाँ खर्च हुन्छ । बाहिर देशको  खाद्मन्न आम मानिसहरूले उपभोग गर्दै आएकोले विस्तारै धान रोप्ने प्रचलन हराउदै जान्छ कि भन्ने चिन्तामा परेको उनले सुनाइन्। 

काठमाडौं उपत्यकामा मलिलो र उर्वर माटो भएकाले खेतीपातीका लागि योग्य मानिन्छ । पानीको पनि त्यस्तै सुविधा छ । तर, पछिल्लो समय यो उर्वर भूमिमा घर लगायतका अन्य संरचना बनेकाले खेतीयोग्य जमिन मासिँदै गएको छ । भौतिक संरचना नबनेका खाली जग्गा भक्तपुर, ललितपुर, कागेश्वरी मनोहरा, चागुनारायण लगायतका ठाउँहरूमा भने किसानले धान रोप्ने प्रचलन अझै छ। 

प्रकाशित: १९ आश्विन २०७५ ०५:१३ शुक्रबार