कैलालीस्थित एक सुधारगृह रहेका एकजना युवकको मृत्यु भएको छ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय कैलालीका अनुसार घोडाघोडी नगरपालिका–४ भालुफाटास्थित नयाँ बाटो पुर्नस्थापना केन्द्र (सुधारगृह) मा रहेका २५ वर्षीय सुनिल शाहीको मृत्यु भएको हो।

सुधारगृह केन्द्रमा बस्दै आएका शाहीले एकतले भवनको छतबाट बुधवार राति ३ः३० बजेतिर हाम फालेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय कैलालीका डिएसपी कविन्द्र बोहोराले बताए।

उनका अनुसार हाम फालेका सुनिल घाइते भएको र उनको उपचारका लागि घोडाघोडी अस्पताल ल्याउदैँ गर्दा बाटोमै मृत्यु भएको थियो।

शाहीको निधार, गर्धन, कम्मर र दुवै हातमा चोट लागेको पनि उनले बताए।

शाहीले सुधार केन्द्रबाट भाग्ने उद्देश्यले भवनको छतबाट हाम फालेको हुन सक्ने प्रहरीको अनुमान छ। घटनाबारे अनुसन्धान जारी रहेको कैलाली प्रहरीले जनाएको छ।

मृतक शाहीका परिवारले भने मृत्यु शंकास्पद भएको भन्दै निष्पक्ष अनुसन्धान गर्न माग गरेका छन्।

सशस्त्र द्वन्द्व समाप्त भइ देश शान्तिप्रक्रियामा प्रवेश गरेको दुई दशक बित्नलाग्दा पनि द्वन्द्वपीडित न्यायको आसमै छन्। तर, देशमा पटक–पटक द्वन्द्वरत पक्षकै नेतृत्वमा सरकार बनेपनि आफूलाई ‘भँजाएर’ सत्ता हत्याउनेबाहेक उनीहरूबाट कुनैखाले आस गर्नु व्यर्थ भइरहेको पीडितको गुनासो छ।

सशस्त्र द्वन्द्वका बेला भएका घटना छानबिन गर्न सत्यनिरूपण तथा मेलमिलाप आयोग र बेपत्ता पारिएका व्यक्तिको छानबिन आयोग बने। तर, दुवै आयोग ‘राजनीतिक कोपभाजन’मा परेपछि आफूहरू सधैं पीडित हुनुपरेको द्वन्द्वपीडितको गुनासो छ। उनीहरू आफूहरूलाई न्याय दिनेगरी कानुनै नबनेकामा, बनेका कानुन कार्यान्वयन नभएकामा र छानबिन समितिहरूले पनि काम गर्न नसक्दा चिन्तामा छन्। न्याय खोज्ने पुस्ता नै समाप्त पारेर सरकारले द्वन्द्वको पीडा बिर्साउन खोजेको पीडितको भनाइ छ।

अहिले संक्रमणकालीन न्यायसम्बन्धी कानुन संशोधनको चर्चा भइरहेको छ। तर, दलहरूले त्यही विधेयकलाई राजनीतिक स्वार्थको ‘हतियार’ बनाइरहेकामा पीडित झन् दुःखी छन्। द्वन्द्व सकिएर देशमा गणतन्त्र आइसक्दा, तीन तहका सरकार बनिसक्दा पनि पीडितले उचित क्षतिपूर्ति पाउन नसकेका हुन्। कतिपय पीडित कानुनले न्यान नदिने भन्दै राजनीतिक सहमतिको बाटो अँगाल्न दलहरूलाई सुझावसमेत दिइरहेका छन्।

इलामको देउमाई नगरपालिकाका द्वन्द्वपीडित राम राईले तीनै तहका सरकारले द्वन्द्वपीडितको घाउको पीडा बुझ्न नसकेको बताए। ‘अहिले पनि म शरीरमा बन्दुकको गोली बोकेर हिँडिरहेको छु, देश शान्त भएका तीन दशक भयो, मैले न्याय पाउने कहिले हो ?’ उनले भने, ‘तीन तहका सरकार कसका लागि बनेका हुन् ? कि द्वन्द्वपीडित यो देशका नागरिक होइनन् ?’

राज्य पक्षबाट पीडित राईले संक्रमणकालीन न्यायलाई दलहरूले आफ्नो अस्तित्वसँग जोडेर हेर्नेगरेको बताए। ‘तीन तहका सरकारले द्वन्द्वपीडित को हुन् भन्ने चिनेका छैनन्,’ उनले भने, ‘नीति निर्माण गर्ने ठाउँमा द्वन्द्वपीडितलाई छेकिएको छ।’ उनले राजनीतिबाटै समस्या सुरु भएकाले यसको समाधान पनि राजनीतिबाटै हुनुपर्ने बताए।

द्वन्द्वपीडित तेजमाया गुरुङ सरकारी र गैरसरकारी निकायले कहिले वर्षदिन र कहिले दुई वर्षको अन्तरमा आफूहरूका पीडा बल्झाउनेगरेको बताउँछिन्। ‘द्वन्द्वको पीडा सम्झिँदा अहिले पनि भक्कानो फुटेर आउँछ, समय बित्दैजाँदा बिर्सिनलागेको घाउ बेला–बेला द्वन्द्वपीडितसम्बन्धी कार्यक्रम गरेर बल्झाउनेबाहेक केही हुन सकेको छैन,’ उनले भनिन्, ‘कि बिर्सिसकेको घाउ नबल्झाऊ, कि न्याय देऊ।’

उनले कुनै पनि दल र तिनको नेतृत्वमा बनेका सरकारले द्वन्द्वपीडितले आफूहरूका लागि गरेको योगदान चिन्न नसकेको बताइन्। ‘देशका लागि यिनीहरूले आफ्ना परिवारका सदस्य गुमाएका, यातना सहेका छन् भनेर कसैले सम्झेनन्,’ उनले भनिन्, ‘तत्कालीन राज्य र विद्रोही दुवै पक्ष पटक–पटक सरकारमा गए तर हामीले खेपेको पीडा बिर्सिए।’

तत्कालीन द्वन्द्वरत दलहरू नै अहिले पीडितलाई झुलाएर समय बिताउने योजनामा देखिएको पीडितको भनाइ छ। कतिपयले भने संक्रमणकालीन न्यायसम्बन्धी कानुन शतप्रतिशत कार्यान्वयन गर्दा देशमा पुनः द्वन्द्व निम्तिनसक्नेतिर पनि सचेत गराएका छन्।

फाकफोकथुम गाउँपालिकाका पीडित टठबहादुर निरौला अहिले न्याय खोजिरहेको पुस्तालाई गलाउने र त्यसपछि ती घटना नै बिर्साउने रणनीतिमा दलहरू देखिएको बताउँछन्। ‘न्याय खोजेको ३० वर्ष भइसक्यो, अब केही वर्ष हामीलाई झुलाएर सरकार हाम्रो पीडा सामसुम पार्ने रणनीतिमा छ,’ उनी भन्छन्, ‘यो रणनीति निकै घातक हुनेछ सरकारका लागि।’

द्वन्द्वपीडित समाज अध्यक्ष दामोदर चापागाईं द्वन्द्वपछिको समस्या समाधान गर्न अन्योल बढिरहेको बताउँछन्। ‘सर्वोच्च अदातलको आदेश, सरकार र द्वन्द्वपीडित त्रि–पक्षीय अन्योल छ,’ उनले भने, परिपूरण, न्याय र सत्यको विषय एकसाथ लैजाँदामात्र समस्या समाधान हुन्छ, सरकारका दल आफ्ना नेता–कार्यकर्ता जोगाउनेतिर छन्, स्थानीय सरकारले द्वन्द्वपीडित बुझ्दैन, कानुनी प्रक्रिया खोज्छ। यस्तो अवस्थामा हामीले न्याय पाउने आशा कस्तो होला ?’

वरिष्ठ अधिवक्ता जसबहादुर लुङ्गेली राजनीतिक दलबीचको सहमतिबाटे यो समस्याको समाधान निस्किने बताउँछन्। ‘नेपालमा पूर्ण रूपमा निराकरणको कानुन आउँछजस्तो लाग्दैन, आइहाले पनि कार्यान्वयनको अवस्था देखिएकै हो,’ उनले भने, ‘त्यसैले यसको समाधानको बाटो राजनीति नै हुनसक्छ।’ उनले यो समस्या समाधान गरिहाल्नुपर्ने नत्र अर्काे द्वन्द्वको खतरा रहने पनि बताउँछन्।

एड्भोकेसी फोरमका विकास बस्नेतले नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको पक्षराष्ट्र भएकाले कुनै पनि बहानामा व्यक्तिको हत्या गर्न, बेपत्ता पार्न नपाइने अवस्था रहेको बताए। गम्भीर मानवअधिकार उल्लंघनका घटनामा कारबाहीको व्यवस्था हुने भएपनि कस्ता घटना गम्भीर हुन् र कस्ता होइनन् भन्नेमा द्वन्द्वपीडित सचेत हुनुपर्ने उनले जनाए।

आज मातातिर्थ औँसी अर्थात् आमाको मुख हेर्ने दिन। आजको दिन सबै सन्तानले आफ्नो जन्म र कर्म दिने आमाको मुख हेरेर मिठो खाने कुरा र उपहार दिएर मनाइरहेका छन्। आमा नभएकाहरू भने मातातिर्थ कुण्डमा गएर आजको दिन मनाइरहेका छन्। मातातिर्थ औँसी मनाइरहँदा आमाको स्वास्थ्यलाई तपाईंले कतिको ख्याल गर्नुहुन्छ भन्ने पनि आवश्यक हुन्छ।

मातातिर्थका दिन आमालाई दिइने उपहारको अर्थ उनको जीवनभरि नै ख्याल गर्नु हो। आमाको स्वास्थ्यको ख्याल तपाईंले सँधैभरि गरिरहनुभयो भने आमालाई आजको दिन मात्रै ख्याल गर्नुपर्दैन।

आमाको लामो आयू र स्वस्थ जीवन चाहनुहुन्छ भने उनको स्वास्थ्यको साथै उनको खुसी र उनलाई के मन पर्छ भन्ने कुराको पनि ध्यान राख्नुपर्छ। आमा जसले तपाईंलाई जन्म दिन्छिन् उनको स्वास्थ्यको लागि तपाईं सँधै सचेत रहनुपर्छ। कुनैपनि समय उनले भनेको र उनले चाहेको कुराको विशेष ध्यान राख्ने हो भने उनी सँधै खुशी रहन्छिन्। त्यति मात्र नभई उनको खानपानमा पनि विशेष ध्यान दिनुपर्छ। जसले उनलाई कुनै रोगले आक्रमण नगरोस्।

कुनैपनि व्यक्तिको स्वास्थ्यलाई सँधै राम्रो बनाइराख्नु छ भने उनको खानपान र खुसीको नै विशेष ध्यान राख्नुपर्छ। मातातिर्थ औँसीका दिन आमालाई कस्तो खाना र उपहार दिने ? जानौं प्रा.डा.दिनेश कुमार लम्सालको यो टिप्सः सबैभन्दा पहिले आमाको स्वास्थ्यको बारेमा विशेष ध्यान दिनुपर्छः

खानाका परिकार बनाउँदा आमाको स्वास्थ्यलाई ध्यानमा राखेर बनाउनुपर्छ। चिल्लो, मसालेदार, अत्यधिक गुलियो, रातो मासु, ग्यास्ट्रिक गराउने र रोग बल्झाउने खालको खानेकुरा दिनुहुँदैन।

फलफूल, हरियो साग, तरकारी, दूध, ताजा फलको जूश जस्ता सन्तुलित आहार दिनुपर्छ। खाना बनाउँदा खाना अपच हुने खालको बनाउनु हुँदैन। उनलाई कुनै स्वास्थ्य समस्या छ भने त्यसै अनुसारले उनको हेरचाह गर्नुपर्छ।

उपहार दिँदा महँगा खालका भन्दा पनि उनलाई कतै घुम्न जान मन छ वा के कुराले उनलाई खुसी भेट्छ त्यस्ता कुरामा ध्यान राखेर उपहार दिनुपर्छ।

अन्तिममा पछिल्लो समय विभिन्न रोगको सङ्क्रमणको जोखिम र महामारीहरू आइरहने भएकाले विभिन्न रोगको जोखिम हुन सक्छ। त्यसकारण आमाको स्वास्थ्यको विशेष ख्याल गर्नुपर्छ। आमाको शरीरको क्षमता र उनलाई सहजै पच्ने खालका खानेकुरा दिनुपर्छ। जसले गर्दा रोगसँग लड्ने क्षमताको विकास होस्।

सस्तो लोभमा फस्दै रुसी सेनामा पुगेका नेपाली युवा युक्रेनको भूमि रगत बगाइरहेका छन्, यता उनीहरूको जीवन रक्षाका लागि परिवारका सदस्य ज्यानकै बाजी लगाइरहेका छन्। दुवै लडाइँ सहज छैनन्। युक्रेन पुगेका युवाले त्यहाँ पुगेपछि बल्ल यो सत्य बुझे। युद्ध कुनै पनि सामान्य हुन्नन्। यद्यपि रुसी सेनामा भर्ती भएका धेरै नेपाली युवा १० वर्षे सशस्त्र द्वन्द्वको सिकाइलाई आधार मानेर त्यहाँ पुगेका छन्।

युक्रेनको युद्धमैदानमा पुग्दा भने उनीहरू छाँगाबाट खसेझैं भए। उनीहरूका अनुभव सुन्दा रुस–युक्रेनको युद्ध नेपालले भोगेको सशस्त्र युद्धभन्दा सयौं गुणा भयानक छ।

‘नेपालको लडाइँ जमिनमा थियो। एकोहोरो फायरिङ हुन्थ्यो। कैलेकाँही हिँडडुल गर्दा जमिनमा बिछ्याइएको माइनमा परिन्छ की भन्नेबाहेक आमनेसामने पर्दा मात्रै जोखिम थियो,’ नेपाली सेनामा पूर्वकार्यरत रहेर हाल रुसी सेनामा भर्ती एक युवा (रुसी सरकारबाट हुने सम्भावित जोखिमलाई ध्यान दिएर यसमा उनको परिचय खोलिएको छैन) भन्छन्, ‘त्यही त होला भन्ने लागेर आइयो। यहाँ पुग्दा त पूरै जमिन आकाशको फरक छ।’

अर्का युवाको अनुभव पनि ठ्याक्कै उनको जस्तै छ। ‘कतिबेला कहाँबाट गोली, मिसाइल, बम आउछ थाहै हुँदैन। जमिनमुनी पनि कहाँनेर माइन बिछ्याइएको छ ? थाहा हुन्न। पाइला चाल्दा पनि ज्यान जोखिममा हुन्छ,’ ती युवा भन्छन्। आकाशमा हेलिकोप्टरदेखि ड्रोनसम्म मडारिइरहन्छन्। ‘तीबाट बम खस्ने जोखिम त हुने नै भयो। रकेटदेखि मिसाइलसम्म खसिरहन्छन्,’ उनी भन्छन्।

युवाहरूका अनुसार गस्ती गर्दा रुसी सेनाले अग्रमोर्चामा नेपालीलाई लगाउने गरेको छ। ‘नेपालीको प्रयोग सामान्य हतियार बोकेर अगाडि माइन, बम वा कुनै किसिमको जोखिम छ/छैन भनी जाँच्ने हो,’ रुसी सेनाबाट फर्किएका एक नेपाली युवा भन्छन्, ‘केही नभएपछि मात्र उनीहरू पछि आउने हुन्। हाम्रो प्रयोग त ढालको रूपमा र बाटो परीक्षणको रूपमा गरिएको छ।’

बस्ने ठाउँ पनि कतिपय अवस्थामा साह्रै असुरक्षित हुनेगरेको युवाहरू बताउँछन्। ‘अक्सर बस्ने भनेकै बंकरमा हो। बंकर पनि सुरक्षित हुन्नन्। ड्रोनबाट बंकरको रेकी हुँदो रहेछ। पत्ता लागे युक्रेनको सेनाले जतिबेला पनि ध्वस्त पारिदिएका घटना छन्,’ अर्का नेपाली युवा भन्छन्।

यसैबीचमा झन्डै ४० जना नेपाली युवा मारिइसकेको परिवारले सूचना पाएका छन्। यद्यपि नेपाल सरकारले १९ जनाको मात्र पुष्टि गरेको छ। ११७ जनाभन्दा बढी घाइते भएको खबर छ।

२७२ जना परिवारको सम्पर्कबाहिर छन्। युद्धमैदानमा पुगेर यस्तो अवस्था देखेका/भोगेका सबैजसो जीवित युवाको चाहना स्वदेश फिर्ती छ। स्वदेश फर्काइदिन उनीहरूले परिवारका सदस्यमार्फत परराष्ट्र मन्त्रालय, कन्सुलर विभागदेखि रुसी दूतावाससम्म याचना गरिरहेका छन्। कन्सुलर विभागकै तथ्यांकमा ३सयभन्दा बढी युवाका परिवारले उद्धारका लागि निवेदन दिइसकेका छन्। जसमध्ये ६५ जना स्वदेश फर्किएको तथ्यांक छ।

यस्तो याचना गरे पनि हालसम्म सरकारी पहल एकदमै फितलो छ। मस्कोमा रहेको नेपाली दुतावासले पनि खास्सै राम्रो सहयोग नगरीरहेको गुनासो छ। यसकारण अधिकांश युवाका परिवारले रुस सरकारका तर्फबाट जोखिम महशुस गर्दै निवेदनसम्म नदिएका पनि छन्।

थुनादेखि आमरण अनशनसम्म

रुसी सेनामा रहेका आफन्त फर्काउन माग गर्दै यता नेपालमा रहेका परिवारका सदस्यले पनि ज्यानकै बाजी लगाइरहेका छन्। अभियन्ता कृतु भण्डारीले यो सवालको संयोजन गरिरहेकी छन्।

‘सुरुमा केही युवाका परिवारलाई कन्सुलर विभागमा निवेदन दिन सहयोग गरेकी थिएँ। विस्तारै थाहा पाउँदै गए यो त बृहत् समस्या हुँदै गएको रहेछ,’ भण्डारी भन्छिन्, ‘यो विषयमा सरकार पूरै बेखबर देखियो। त्यसैले कोही त बोल्नुपर्छ भनेर संगठित गर्दै आवाज उठाउन थालिएको हो।’ भण्डारीले अभियान थालेको अढाई महिना मात्रै भयो।

यस क्रममा उनीसँग रुसी सेनामा रहेका ६ सय ९१ जना युवाका परिवार जोडिएका छन्। रुसी सेनामा कार्यरत चार सय २१ जना युवा त आफैं जोडिएर उद्धारको याचना गरिरहेका छन्। ‘हामीले उद्धारका लागि सरकारका निकाय धायौँ। रुसी दूतावास धायौं, परराष्ट्रमन्त्री, गृहमन्त्री, श्रममन्त्रीलाई पटक–पटक भेट्यौं। तर उहाँहरूको बेवास्ता देखेपछि आन्दोलन गर्न थालिएको हो,’ भण्डारीले भनिन्।

सुरुमा निषेधित क्षेत्र तोड्दै प्रदर्शन गरेर सरकारको ध्यानाकर्षण गर्ने प्रयोग गरिएको थियो। त्यसक्रममा प्रहरीले दुई पटकसम्म धरपकड गर्दै थुनामा राखेको थियो। त्यत्तिले पनि सरकारले नसुनेपछि वैशाख ७ गतेबाट आमरण अनशन समेत बस्न सुरु गर्‍यो। जसमा तीनजनाले आमरण अनशन थाल्दा बाँकी ५० जनाभन्दा बढीले रिले अनशन गरेका थिए। आमरण अनशनलाई पनि सरकारले गम्भीरतापूर्वक नलिएको गुनासो छ। यद्यपी प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रीपरिषद्को कार्यालयले १७ दिनपछि सामान्य आश्वासन दिएपछि अनशन तोडिएको थियो।

प्रधानमन्त्री भेट्न दुई महिना!

माओवादी सेनाका पूर्वछापामार(जनमुक्ति सेना) माइतमान घर्ती रुसी सेनामा भर्ती भएको एक महिना नबित्दै सम्पर्कबिहीन भए। मंसिरदेखि फागुनसम्म श्रीमान सम्पर्कमा नआएपछि सिरानी घर्ती सरकारका निकाय हारगुहार गर्दै दाङबाट राजधानी काठमाडौं पसिन्। जिल्ला प्रहरी कार्यालय, जिल्ला प्रशासन कार्यालय धाउँदा कुनै उपाय नलागेपछि उनी काठमाडौं पसेकी थिइन्।

काठमाडौं पसेपछि कसैले सुझायो, ‘कन्सुलर विभाग र रुसी दूतावास जाऊ !’ उनी गइन्। रुसी दुतावासले ‘तिम्रो सरकारको विषय हो, उसैसँग कुरा गर’ भनेर फर्काइदियो। त्यसैदिनदेखि हो उनले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई भेट्न चाहेको। ‘मैले फागुनदेखि हो, प्रधानमन्त्रीलाई भेट्न खोजेको,’ सिरानी भन्छिन्, ‘तर, दुई महिना पुग्यो। बल्ल भेट्न पाएँ।’

मंगलबार प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारले अभियन्ता भण्डारीले संयोजन गरेर चलाइरहेको रुसी सेनामा भर्ती नेपालीको जीवनरक्षा अभियानलाई डाकेको थियो। सोही टोलीसँगै गएर सिरानीले प्रधानमन्त्री दाहाललाई भेट्ने मौका पाएकी हुन्।

‘आफ्नै परिवारको संघर्षले प्रधानमन्त्री बनेको व्यक्ति भेट्न दुई महिना लाग्यो,’ उनी भन्छिन्, ‘त्यसका लागि प्रहरीको लाठी खानुपर्‍यो, पक्राउ पर्नुपर्‍यो, अनशन बस्नुप¥यो। झण्डै ज्यान गएन।’ प्रधानमन्त्री दाहाललाई भेटेपछि आफ्ना गुनासा समाधान नभएको उनी सुनाउँछिन्।

सुर्खेत पञ्चपुरी नगरपालिका–५ का किशन थापाको गुनासो पनि उस्तै छ। रुसी सेनामा भर्ती साला चारमहिनासम्म सम्पर्कमा नआएपछि चैतमा काठमाडौं आएका हुन्। त्यसपछि सबैठाउँ चहारे, निषेधित क्षेत्रको प्रदर्शनमा गए, पक्राउ परे, आमरण अनसन बसे। तर, कुनै सन्तोषजनक कुरा सुनेकासम्म छैनन्।

यता प्रधानमन्त्री दाहालसँग भेट्दा प्रतिनिधिमण्डलले १३ बुँदे मागपत्र पेस गरेका छन्। भेटमा प्रधानमन्त्री दाहालले रुसी सेनामा कार्यरत नेपाली नागरिकलाई फर्काउन सार्थक प्रयास भइरहेको आश्वासनसम्म दिएका छन्। तर, ठोस जवाफ भने दिन नसकेको अभियन्ता भण्डारी बताउँछिन्।

‘हामीले ज्ञापनपत्रमै उक्त चेतावनी प्रस्ट उल्लेख गरेका छौं। मौखिक पनि भन्यौं,’ उनले भनिन्, ‘हाम्रो मागअनुरूप राज्य संवेदनशील भएर अघि नबढे फेरि कडा आन्दोलन थाल्छौं। आमरण अनशन दोहोर्‍याउँछौं।’

म्याग्दीको मालिका गाउँपालिका–३ खतेन गाउँमा विद्युत् सेवा विस्तार भएको छ। नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले विकट खतेन गाउँमा सेवा विस्तार गरेको हो।

प्राधिकरणको म्याग्दी वितरण केन्द्रका प्रमुख प्रताप बरालका अनुसार खतेन गाउँका ६० घरमा केन्द्रीय प्रसारण लाइनको बिजुली बलेको छ। ‘घरघरमा मिटरबक्स जडान भएपछि खतेन गाउँमा विद्युत् वितरण थालिएको हो’, उनले भने, ‘खतेनका छिमेकी बस्तीका करिब चार सय घरमा पनि मिटरबक्स वितरणको तयारी गरेका छौँ।’

मालिका गाउँपालिकाको २, ३ र ४ नम्बर वडाका चार सय घरमा विद्युतीकरणका लागि जडान गरिएको ‘ट्रान्सफर्मर’ र मुख्य लाइनको गत चैत अन्तिम साता परीक्षण गरिएको थियो। ‘मालिकाको वडा नं २ को रुम, बेली, जेम, घाङ्लेपानी, वडा नं ३ को लुप्सीपार, पात्ले र ४ नं वडाको ओखरबोटको मुख्य र शाखा लाइनको पोल गाड्ने, तार तान्ने र ट्रान्सफर्मर जडान र परीक्षण सफल भएको छ’, उहाँले भन्नुभयो, ‘विद्युत् प्राधिकरणले मिटर बक्स वितरण, हाउस वायरिङ गरेपछि चार सय घरधुरीमा केन्द्रीय लाइनको बिजुली बल्छ।’

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको पूर्ण विद्युतीकरण कार्यक्रमअन्तर्गत पहिलो चरणमा मालिकाका तीनवटा वडामा बिजुली बाल्ने तयारी भएको हो। मालिकाको २, ३ र ४ नं. वडाको घ्याङलेपानीबाहेकका बस्तीका बासिन्दाले हाल उज्यालोका लागि लघुजलविद्युत् परियोजनाको विद्युत् प्रयोग गर्दै आएका छन्।

विद्युतको कुनै स्रोत नभएको घ्याङलेपानीका बासिन्दा ‘सोलार’ बत्ती र टुकी प्रयोग गर्छन्। वर्षौँको प्रयासपछि बिजुली बाल्ने तयारी भएको मालिका–३ का वडाध्यक्ष मोतिप्रसाद बुढाले बताए। रुम गाउँमा चार वर्षअघि तार तानेर पोल गाडिएको थियो।

म्याग्दीका १४ स्थानका दुई हजार एक सय ८३ घरमा राष्ट्रिय प्रसारणको विद्युत् सुविधा विस्तार गर्न गत वर्ष रु २० करोड बजेट विनियोजन भएको थियो। यो योजनामार्फत म्याग्दीको दुर्गम क्षेत्रमा पर्ने धवलागिरि गाउँपालिकाको गुर्जाबाहेक सबै बस्तीमा केन्द्रीय लाइनको विद्युत् सेवा पुग्ने प्रदेशसभा सदस्य रेशमबहादुर जुग्जालीले बताए।

एक वर्षभित्र विद्युतीकरणसम्बन्धी सम्पूर्ण काम सम्पन्न गर्ने प्राधिकरणको लक्ष्य छ। प्राधिकरणको म्याग्दी वितरण केन्द्रअन्तर्गत २२ हजार ग्राहक छन्। गत आर्थिक वर्षमा एक हजार दुई सय ३८ उपभोक्ता थपिएका थिए। रासस

मातातीर्थ औंसी अर्थात् आमाको मुख हेर्न दिन। यसपटक मातातीर्थ औसी बुधबार आमाको मुख हेरेर मनाइँदैछ। यस दिन थरीथरीका मिठाई र कपडा उपहार दिएर आमाको मुख हेर्ने चलन छ।

टाढा रहेका सन्तान पनि आमालाई उपहार लिएर भेट्न पुग्छन्। आमाको मुख हेर्ने दिन विवाहित छोरी मिठाइ बोकेर माइती गएको दृश्यले त धेरैको मन लोभ्याउँछ। एकातिर सन्तान आमाको अनुहार हेरेर यो दिन मनाउँछन् भने अर्कोतिर कतिपय आमा बिदेसिएका सन्तानको मुख कहिले हेर्न आतुर हुन्छन्।‘मेरा त छोराछोरी दुवै विदेशमा छन्,’ गोकर्णेश्वर–५ कि मीना थापाले भनिन्, ‘औंसी आउँदै गर्दा उनीहरूको अनुहार याद आउँछ।’ घरमा भएका बेलाा छोराछोरीले मिठाई ल्याएर खुवाएको क्षण सम्झँदै उनले भनिन्, ‘औंसीको दिन सन्तानले हाम्रो अनुहार हैन, हामीले पनि उनीहरूको अनुहार नियालिरहेका हुन्छौं। तर तीन वर्षदेखि यो क्रम टुटेको छ।’

थापाकै जस्तो भोगाइ छ, जोरपाटी माकलबारीकी सानीकान्छी गिरीको पनि। ६५ वर्षीया गिरीको एक छोरी वैदेशिक रोजगारीको सिलसिलामा खाडी छन्। ‘छोरा त घरमा छ तर छोरीको याद आइरहन्छ,’ औंसीको अघिल्लो दिन बागमती नदी किनारमा भेटिएकी गिरीले भनिन्, ‘छोरी नहुँदा औंसी नै खल्लो लाग्छ।’

सन्तान घरम हुँदा जे खाए पनि मिठो लाग्ने तर उनीहरूको अभावमा सबै खल्लो हुने उनले सुनाइन्। ‘मिठाई किन्न भनेर विदेशबाट पैसा पनि आउँछ,’ उनी भन्छिन्, ‘तर सबै कुरा पैसाले किन्न सकिँदो रहेनछ।’

उच्च शिक्षा र वैदेशिक रोजगारीको सिलसिलामा सन्तान बिदेसिने क्रम बढेसँगै उनीहरूकी आमासँग प्रत्यक्ष मुखामुख हुन सकेको छैन। वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष २०७/८० मा सात लाखभन्दा बढी बिदेसिएका छन्। यस पटक आमाको मुख हेर्ने दिन नजिकिँदै गरेका बेला चैत २४ देखि वैशाख २४ सम्म ६६ हजार २ सय ९९ जना बाहिरिएको तथ्यांक छ।

सन्तान विदेश हुने आमाहरूले औंसीको दिन भिडियो कल गरेर अनुहार हेर्ने गरेको सुनाउँछन्। तर यसबाट मात्र सन्तानको न्यास्रो नमेटिने उनीहरूको भोगाइ छ। ‘औंसीमा छोराले भिडियो कल त गर्छ,’ साँखुकी रमिता श्रेष्ठले भनिन्, ‘तर आफ्नै अगाडि भए जस्तो नहुने।’

दसैंतिहारमा जस्तै औंसीमा पनि सन्तानको निकै याद आउने उनले सुनाइन्। उनका एक मात्र छोरा वैदेशिक रोजगारीको सिलसिलामा कोरिया गएका छन्। ‘अन्य दिनभन्दा पनि पर्वमा रमाउन नसक्दा बढी दुःख हुँदो रहेछ,’ उनी भन्छिन्, ‘हामी त छोराको मुख हेर्न दिनको प्रतीक्षामा छौं।’

औंसीमा आमालाई स्मरण र श्रद्धा प्रकट गरेमा दुवैबीचको सबन्धमा कुनै दरार नआउने मान्यता छ। मातातीर्थ औंसीलाई देवलोक, पितृलोक र पृथ्वीलोक सबैतिर जोड्न सक्ने एउटा कडीका रूपमा लिइन्छ।

संसारभर छरिएका सन्तानलाई जोड्न सक्ने कडीको अहिले मुलुकमा कमी भएको छ। देशमा केही गर्न सक्ने सम्भावन नदेखेपछि युवा बिदेसिएको कतिपयको बुझाइ छ। उनीहरूलाई स्वदेशमै बस्न सक्ने वातावरण मिलाउन सके साँचो अर्थमा परिवार एक हुनेछ। ‘मुलुकमा केही गर्न सक्ने सम्भावनाका ढोका खोलियो भने बिदेसिएका सन्तान स्वदेश भित्रिनेछन्,’ डा. नम्रता पाण्डे भन्छिन्, ‘यस्तो अवस्थामा चाहिँ साँचोरूपमा सन्तानले आमाको मुख हेर्न पाउनेछन्।’

मातातीर्थमा मेला

मातातीर्थ औंसीका दिन काठमाडौंको थानकोट नजिकै अवस्थित मातातीर्थमा मेला लाग्छ। आमा नहुनेले यसदिन आमाप्रति श्रद्धा प्रकट त्यहाँ पुगेर मातातीर्थ कुण्डमा स्नान गर्छन्। आमा नहुनेले मातातीर्थ गई कुण्डमा नुहाउने र मीठा–मीठा खाद्य पदार्थ चढाउने प्रचलन छ। आमाप्रतिको श्रद्धास्वरूप मातातीर्थमा ‘साझा आमा’ को मूर्ति स्थापना गरिएको छ।

बैतडीमा जिप दुर्घटना हुँदा ७ जना घाइते भएका छन्। जिल्ला प्रहरी कार्यालय बैतडीका अनुसार घाइते हुनेमा पुर्चौडी नगरपालिका-९ का वर्ष २७ का दिपक पार्की, उनका ८ वर्षीय छोरा प्रदिप पार्की, ४१ वर्षीय धनजित पार्की, उनका १५ वर्षीया छोरी रेखा पार्की, २२ वर्षीया कृष्णा पार्की, डिलासैनी गाउँपालिकाका ३३ वर्षीय करविर सार्की र ७४ वर्षीया मनोरी सार्की रहेका छन्।

घाइतेमध्ये दिपक र उनकी छोरी, धनजित र उनकी छोरी उपचार सम्भवना नभएपछि थप उपचारका लागि धनगढी पठाइएको पनि प्रहरीले जनाएको छ।

आज २ः३० बजेको समयमा बैतडीको सुर्नया गाउँपालिका ३ सिदुनस्थित सतबाँज गोकुलेश्वर सडक खण्डमा धनगढीबाट बैतडी आउँदै गरेको सु.प.प्र.०२००१ ज ३८५ नम्बरको बोलेरो जिप दुर्घटनामा परेको हो।

घाइतेमध्ये अन्यको उपचार भने सेती अस्पतालमा भइरहेको छ। दुर्घटनास्थलमा अ.प्र.पो.सतबाँचबाट प्रहरी सहायक निरिक्षक दिर्ग बहादुर ऐरको कमाण्डमा ४ जनाको टोली खटाइएको छ।

प्रहरीका अनुसार सुरेन्द्र पुजाराले चलाएको उक्त जिप अनियन्त्रित भई सडकबाट करिब ६०/६५ मिटर तल खसेको हो। चालक पुजारा भने फरार रहेको र उनको खोजी भइरहेको पनि प्रहरीले जनाएको छ।

आगलागी, डढेलो र चट्याङबाट वैशाख महिनाको २४ दिनमा २७ जनाको मृत्यु भएको छ। राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीनकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका अनुसार वैशाख १ देखि २४ गतेसम्ममा उनीहरूको मृत्यु भएको हो।

प्राधिकरणले आगलागीबाट १८, डढेलोले छ तथा चट्याङ लागेर तीन जनाले ज्यान गुमाएका तथा ९० जना घाइते भएका प्राधिकरणले बताएको छ।

यसैबीच, प्राधिकरणले अग्निपीडित परिवारलाई पनि अस्थायी घर बनाउन आर्थिक सहयोग गर्ने कार्यविधि स्वीकृत गरेको जनाएको छ। यसअघि त्यस्तो सुविधा भूकम्पपीडितका लागि मात्र उपलब्ध थियो। रासस

सुनको अवैध पैठारी (तस्करी) को ‘कनेक्सन’ खुलाउने प्रहरी र कर्मचारीलाई सरकारले कारबाहीको तयारी गरेको छ। ६० किलो सुन तस्करीको अनुसन्धान गरी कारबाहीको तहसम्म पुर्‍याउने प्रहरी कर्मचारी र भेपमार्फत सुन तस्करीमा संलग्न पूर्वसभामुख कृष्णबहादुर महरासहित माओवादी केन्द्रको ‘कनेक्सन’ खुलाउने कर्मचारीलाई कारबाहीको तयारी गरिएको हो।

सुनको अवैध पैठारी (तस्करी) नियन्त्रणसम्बन्धी जाँचबुझ आयोगले गरेको सिफारिस कार्यान्वयन गर्न गृह मन्त्रालयका सहसचिव भरतमणि रिजालको संयोजकत्वमा गठित समितिले राय दिएपछि उनीहरूलाई कारबाहीको तयारी गरिएको हो।

गृहका प्रवक्ता सहसचिव नारायणप्रसाद भट्टराईले प्रहरीलाई प्रहरी नियमावली–२०७१ र कर्मचारीलाई निजामती सेवा ऐन–२०४९ अनुसार कारबाही गर्न सिफारिस गरिएको जानकारी दिए। ‘आरोपित कर्मचारी र प्रहरीलाई कानुनको दफा लागु हुन्छ भनेर समितिलाई कार्यादेश दिइएको थियो। सोहीअनुसार कानुनको दफा ‘कोट’ गरेर प्रतिवेदन दिनुभएको छ। सोहीअनुसार सम्बन्धित निकायलाई कारबाहीका लागि पत्राचार गरिनेछ,’ प्रवक्ता भट्टराईले भने।

रिजाल नेतृत्वको समितिले प्रतिवेदन अध्ययन गरेर राय बुझाएको जानकारी दि“दै मन्त्रालयका प्रवक्ता भट्टराईले केही दिनमै कारबाहीका लागि लेखिपठाउने बताए। नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी) की तत्कालीन प्रमुख एआइजी किरण बज्राचार्यसहितका प्रहरी अधिकृतलाई प्रहरी नियमावली–२०७१ र सहसचिव झलकराम अधिकारीसहितका कर्मचारीलाई निजामती सेवा ऐन–२०४९ अनुसार कारबाही गर्न राय दिइएको उनले जानकारी दिए।

राजस्व अनुसन्धान विभागले बरामद गरेको करिब ६१ किलो सुन तस्करीको कनेक्सनबारे बज्राचार्यकै नेतृत्वमा अनुसन्धान भएको थियो तर उनलाई नै सरकारले कारबाहीको तयारी गरिरहेको हो।

अध्ययन तथ्यभन्दा टाढा पुगेको अर्थात् झुटो तथ्य प्रस्तुत गरेको आरोप जाँचबुझ आयोगले लगाएको थियो। तर सो आरोपबारे तथ्य नै नजाँची हचुवाका भरमा कारबाहीका लागि तयारी अघि बढाइएको हो।

खासगरी सिआइबीमा कार्यरत प्रहरी र त्रिभुवन विमानस्थलमा कार्यरत कर्मचारीका हकमा जाँचबुझ आयोगले अन्यायपूर्ण प्रतिवेदन बुझाएको देखिन्छ। माओवादी केन्द्रका नेताहरूको ‘कनेक्सन’ पत्ता लगाउन सहयोग गरेका त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल भन्सार कार्यालयका तत्कालीन प्रमुख अरुण पोखरेलमाथि नै कारबाही सिफारिस गरिएको थियो।

२०७९ पुसमा बरामद ई–सिगरेट (भेप) मा ल्याइएको तस्करीको सुन र २०८० साउन २ मा बरामद गरिएको करिब ६१ किलो तस्करीको सुनका विषयमा छानबिन गर्न सरकारले उच्च अदालतका पूर्वन्यायाधीश डिल्लीराज आचार्यको अध्यक्षतामा आयोग बनाएको थियो।

गत साउनमा हङकङबाट बे्रक सुमा लुकाएर ल्याइएको करिब ६१ किलो सुन विमानस्थलबाट भन्सार पास भई बाहिरिएको अवस्थामा राजस्व अनुसन्धान विभागको टोलीले सिनामंगलबाट बरामद गरेको थियो।

सुनसहितको भेप विमानस्थल भन्सार कार्यालयले बरामद गरी राखेको अवस्थामा चोरी भएको थियो। २०७९ पुस १० गते फ्लाई दुबईको उडान नम्बर एफजेड–०५८७ बाट नेपाल आएका चिनियाँ ली हानसोङले लगेजमा राखी ई–सिगरेट (भेप) भित्र करिब ९ किलो सुन लुकाएर ल्याएका थिए।

विमानस्थल भन्सार कार्यालयले बरामद गरिराखेको अवस्थामा उक्त भेप गायब भएपछि सहसचिव पोखरेलको टिमले सिआइबीमा पुगेर अनुसन्धानका लागि आग्रह गरेको थियो। त्यसको अनुसन्धान सिआइबीका डिएसपी दुर्गा दाहालले गरेका थिए। उनले नै ९ किलो सुन तस्करीमा महराको कनेक्सन खुलाएका थिए। अहिले उनै एआइजी बज्राचार्य, सहसचिव पोखरेल र डिएसपी दाहाललाई कारबाहीको तयारी गरिएको हो।

डिएसपी दाहाललाई कारबाही गर्न आयोगले टेकेको आधार नै गलत छ। नरेश तामाङलाई दोभासेको रूपमा प्रयोग गरी कुनै पनि प्रतिवादीको बयान नगराएको र चिनियाँ नागरिकहरूलाई छाडेको भनी दाहालमाथि लगाइएको आरोप नै गलत छ। किनभने अनुसन्धानका क्रममा तामाङलाई दोभासेका रूपमा कहीँ पनि प्रयोग नै गरिएको थिएन। कृष्णबहादुर महराका हकमा किन तत्काल प्रतिवादी नबनाएको भन्ने विषयमा आयोगले तत्कालीन प्रधानमन्त्री, गृहमन्त्री, प्रहरी महानिरीक्षक, सिआइबी प्रमुखसँग बुझ्दै नबुझी हचुवाका भरमा अनुसन्धान अधिकृतलाई मात्र तथ्यहीन तरिकाले दोषारोपण गरेको छ।

मिसिलको गहिराइसम्म पुग्नेगरी आयोगले अध्ययन नगरेको कसुरमा संलग्न नाम मात्र खुलेका तर तीन पुस्तेसहित ठेगाना नखुलेका नेपाली तथा विदेशी नागरिकहरूलाई प्रतिवादी नबनाएको भनी हचुवाका भरमा आरोप लगाएको प्रस्तावित रायमा नेपालभित्र फेला परेका बखत कानुनबमोजिम हुने (सुरुबाट अनुसन्धान गरी मुद्दा बुझाउन मिल्ने) भनी उल्लेख गरिएको र त्यसमा अभियोजनको सम्पूर्ण जिम्मा सरकारी वकिलको हुने तथा उनीहरूकै निर्देशनमा प्रस्तावित राय पेस गरिएको विषयलाई समेत कैफियत ठहर गरी आयोगले कारबाही सिफारिस गरेको थियो।

अदालतमा पेस भएको अभियोगको प्रतिवादी खण्डमा नाम समावेश भएका प्रतिवादीहरूको हकमा मात्र ‘डिफ्युजन नोटिस’ जारी हुने तथ्यलाई बुझ्दै नबुझी कसुरमा संलग्न नाम मात्र खुलेका विदेशी नागरिकहरूको हकमा किन ‘डिफ्युजन नोटिस’ जारी नगरेको भनी तथ्यहीन दोषारोपण गरिएको छ।

यसैगरी रामकेशव थापालाई कागज गराउँदा अनुसन्धान अधिकृत प्रहरी निरीक्षक सुशील घिमिरे रहेको तर तत्काल अनुसन्धान अधिकृत नै नरहेका व्यक्तिलाई तथ्यहीन दोषारोपण गरिएको थियो।

सुन चोर्ने र बिक्री गर्ने कुनै पनि कार्यमा रामकेशव थापाको भूमिका नदेखिएको हुँदा उनका नाममा भएको कसुरजन्य सम्पत्ति जफत प्रयोजनका लागि प्रतिवादी बनाएको अवस्थामा पनि कारबाहीको सिफारिस गरिएको थियो।

टेटोन्स भन्ने वाल्डो क्यासिनोका व्यक्तिलाई भेपमा लुकाई सुन तस्करको प्रकरणमा प्रतिवादी नबनाएको भनिएकोमा उनी भेप मुद्दामा कति पनि नजोडिएको गहिरोसँग अध्ययन नगरी हचुवाका भरमा करिब ६१ किलो सुन मुद्दाका शंकित व्यक्तिलाई पनि कुनै आधारबिना भेपमा जोडेर डिएसपी दाहाललाई कारबाहीको सिफारिस गरिएको हो।

सुन तस्करीमा संलग्न नभएका, जफत भएका सामान चोर्नमा पनि संलग्न नभएका, बेच्नमा पनि संलग्न नभएका तथा कुनै फाइदा पनि नलिएका व्यक्तिहरूलाई किन प्रतिवादी बनाइएन भन्ने आयोगको प्रश्न नै तथ्यहीन छ।

यसैगरी प्रतिवेदनमा उल्लेख भएको विषयलाई लिएर सरकारले सिआइबीमा कार्यरत एआइजी बज्राचार्य, एसपी सञ्जय थापा, डिएसपीद्वय रुगम कुँवर र दाहाललाई विभागीय कारबाही गर्दा नै गलत तथ्यमा उभिएको सार्वजनिक भइसकेको छ।

आयोगले जुन विषयमा टेकेर उनीहरूलाई कारबाही सिफारिस गरेको थियो, त्यो नै गलत रहेको पुष्टि भएको अवस्थामा पनि सरकारले कारबाहीका लागि सम्बन्धित निकायमा पत्राचार गर्न लागेको हो।

डिएसपी कुँवरले आफू सुनको अनुसन्धानमा नखटिएको र त्यसबारे आफूलाई थाहा पनि नभएको जनाउँदै गलत मनशाय राखेर कुनै व्यक्तिसँग सम्पर्क पनि नभएको उल्लेख गर्दै आएका थिए। आयोगको प्रतिवेदनमा सुन तस्करीमा संलग्न भनिएका व्यापारी जीवन चलाउनेसँग २४ सय १० पटक सम्पर्क देखिएको भन्दै कारबाहीको सिफारिस गरेपछि कुँवर आफैंले सरकारी दस्तुर तिरेर आफ्नो कल डिटेल निकाली गृह मन्त्रालयमा पेस गरिसकेका छन्।

आयोगले डिएसपी कुँवरलाई सुन तस्करीका आरोपी जीवन चलाउनेसँग २०७९ पुसदेखि २०८० भदौसम्म २४ सय १० पटक फोन सम्पर्क गरेको भन्दै विभागीय कारबाहीको सिफारिस गरेको थियो। तर जिल्लावासी र छिमेकी भएका नाताले चलाउनेसँग नौ महिनामा ५३ पटक फोन भएको तथ्यलाई आयोगले २४ सय १० पटक देखाएपछि डिएसपी कुँवरले पुष्टि गर्न चुनौती दिएका छन्। उनले नेपाल टेलिकमबाट फोनको विवरण नै लिएर गृह मन्त्रालयमा बुझाएका छन्।

त्यति मात्र नभएर सुनको अनुसन्धानका लागि परिचालन भएको प्रहरीको ४२ जनाको टोलीमा कुँवर सहभागी नै थिएनन्। आयोगले उनलाई पनि होलसेलमा राखेर कारबाहीको सिफारिस गरेको थियो।

सोमबार समितिले १० अधिकृतहरूलाई गर्नुपर्ने कारबाहीबारे दफा ‘कोट’ गरेर राय बुझाएपछि सरकारले कारबाहीको तयारी गरेको हो। चैत ११ मा उपप्रधान एवं गृहमन्त्री रवि लामिछानेले सहसचिव भरतमणि रिजालको नेतृत्वमा समिति गठन गरेका थिए। समितिमा डिआइजी भीम ढकाल र उपसचिव रामबहादुर शाही सदस्य थिए। पूर्वन्यायाधीश आचार्य नेतृत्वको आयोगले सिआइबीकी तत्कालीन एआइजी किरण बज्राचार्य, एसपी सञ्जय सिंह थापा, डिएसपीद्वय रुगम कुँवर र दुर्गा दाहाललाई विभागीय कारबाही गर्न सिफारिस गरेको थियो।

काठमाडौं जिल्ला सरकारी वकिल कार्यालयका महान्यायाधिवक्ता वासुदेव शर्मा र जनक घिमिरेलाई पनि विभागीय कारबाहीको सिफारिस गरिएको छ। सहसचिवहरू झलकराम अधिकारी र अरूण पोखरेललाई पनि विभागीय कारबाही गर्न सिफारिस गरिएको छ। अधिकारी हाल नेपाल ट्रस्टको कार्यालयमा कार्यरत छन्। ६१ किलो सुन तस्करीमा संलग्न बेल्जियन नागरिक दावा छिरिङसँग सहसचिव अधिकारीको ‘कनेक्सन’ देखिएको थियो।

अरूण पौडेल विमानस्थल भन्सार कार्यालयका तत्कालीन भन्सार प्रशासक हुँदा उनको पनि कमजोरी देखाएर कारबाही सिफािरस गरिएको छ। विमानस्थल भन्सारका उपसचिव श्रीधर टण्डन र मुक्ति श्रेष्ठलाई समेत कारबाही गर्न भनिएको छ। उपसचिव श्रीधर टण्डन हाल त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयमा प्रमुख भन्सार अधिकृत पदमा कार्यरत छन्। मुक्ति श्रेष्ठ भन्सार विभागका निर्देशक हुन्।

आज देशभर मौसम बदली रहने भएको छ। मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार हाल नेपालमा पश्चिमी वायु, स्थानीय वायु साथै भारतको बिहार आसपास बनेको न्यून चापीय प्रणालीको समेत प्रभाव रहेको छ।

महाशाखाका अनुसार अहिले बिहान देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रही गण्डकी प्रदेशको थोरै तथा बागमती र सुदूर पश्चिम प्रदेशको एक–दूई स्थानमा हल्कादेखि मध्यम वर्षा भइरहेको छ।

आज दिउँसो देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने महाशाखाले जनाएको छ। देशको पहाडी भु–भागको केही स्थानहरूमा मेघगर्जन/चट्याङ्ग/हावाहुरीसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको साथै तराईका थोरै स्थानहरूमा मेघगर्जन/चट्याङ्गसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको पनि महाशाखाले जनाएको छ।

महाशाखाका अनुसार देशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका थोरै स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ।

यस्तै आज राति देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने छ। कोशी प्रदेश, मधेश प्रदेश, बागमती प्रदेश, गण्डकी प्रदेश र लुम्बिनी प्रदेशका थोरै स्थानहरूमा साथै बाँकी प्रदेशका पहाडी भू–भागका एक–दुई स्थानमा मेघगर्जन/चट्याङ्ग/हावाहुरीसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको महाशाखाले जनाएको छ।

कोशी, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका एक–दुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ।

यस्तो छ आगामी २ दिनको मौसम सम्बन्धी जानकारीः

२०८१ वैशाख २७ गते (बिहीवार)

दिउँसोː देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने छ। देशको पहाडी भु–भागको थोरै स्थानहरूमा मेघगर्जन/चट्याङ्ग/हावाहुरीसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको साथै तराईका एक–दुई स्थानहरूमा मेघगर्जन/चट्याङ्गसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको छ। देशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका थोरै स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ।

रातिː देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने छ। कोशी प्रदेश, मधेश प्रदेश र बागमती र गण्डकी प्रदेशका थोरै स्थानहरूमा साथै बाँकी प्रदेशका एक–दुई स्थानमा मेघगर्जन/चट्याङ्ग/हावाहुरीसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको छ। कोशी, बागमती र गण्डकी प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका एक–दुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ।

२०८१ वैशाख २८ गते (शुक्रवार)

दिउँसोː देशको पहाडी भू–भागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली तथा बाँकी भू–भागमा आँशिक बदलीदेखि मुख्यतया सफा रहने छ। देशको पहाडी भु–भागको एक–दूई स्थानहरूमा मेघगर्जन/चट्याङ्ग/हावाहुरीसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको छ। देशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका थोरै स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ।

रातिː कोशी प्रदेश लगायत देशको पहाडी भू–भागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने छ। कोशी प्रदेशका थोरै स्थानहरूमा तथा बागमती प्रदेश र गण्डकी प्रदेशका पहाडी भू–भागका एक–दुई स्थानमा मेघगर्जन/चट्याङ्ग/हावाहुरीसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको छ। कोशी, बागमती र गण्डकी प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका थोरै स्थानहरुमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ।

मेष राशिः बोलेको कुरा पुग्ने समय आएको छ। सामान्य चर्म रोग देखा पर्न सक्छ। आफ्नो काममा प्रभुत्व जमाउन सफल भइनेछ। व्यापार व्यवसायमा मध्यम फल प्राप्त हुने योग छ। अध्ययनमा सफलता मिल्नेछ।

वृष राशिः स्वजनबाट उपहार आउने हुनसक्छ। व्यापार व्यवसायमा धन प्राप्तिको समय छ। पेटमा सामान्य समस्या देखिन सक्छ। पढाईको क्षेत्रमा थोरै बाधा आउनेछ। टेक्निकल उद्योगमा लगानि गर्दा शुभ हुन्छ।

मिथुन राशिः राजनीतिमा सफलता मिल्नेछ। धार्मिक कार्यमा रुचि बढ्नेछ। व्यवसायमा लगानी गरे कम लाभ हुने देखिन्छ। अध्यापनमा सफलता मिल्नेछ। धन ढिला प्राप्त हुनेछ। बिलासी कार्यमा प्रवेश नगर्नु राम्रो छ।

कर्कट राशिः पढाईमा कार्यसिद्धिको योग छ। व्यापार व्यवसायमा शुभ देखिन्छ। नयाँ कार्यमा लाभ हुने दिन छ। अरूको सहयोग लिएर काम नगरी आफै कार्य गर्नुहोला। सामाजिक पद, सम्मान मिल्नेछ।

सिंह राशिः विद्यार्थीहरूकालागि पढाई राम्रो हुने दिन छ। स्वास्थ्यमा बिकार आउने देखिन्छ। तर उन्नती प्रगति प्राप्तीमा स्वास्थ्यले केही असर गर्दैन। नयाँ व्यक्तिहरूको कार्यबाट सामान्य बाधा हुनसक्नेछ। व्यापारमा फल प्राप्त हुनेछ।

कन्या राशिः राजनीतिमा सफलता मिल्नेछ। व्यापारको कार्य गर्दा विचार पुर्‍याएर गर्नुहोला। बिलासी खानपानमा रुचि नगर्नु बेस हुन्छ। भूमि सम्बन्धि काममा फल प्राप्तिको योग छ। अध्ययनकोे क्षेत्रमा दिन राम्रो रहेको छ।

तुला राशिः सामाजिक कार्यमा सम्मान मिल्नेछ। यात्रा गर्दा दिनको शुरुमै गर्नुहोला। सामान्य मतभिन्न हुनसक्ने हुँदा, त्यसबाट जोगिनु होला। अध्ययनमा सफलता मिल्ने छ। वित्तीय क्षेत्रमा कम सफलता मिल्नेछ।

वृश्चिक राशिः अग्रजलाई सामान्य रोग देखा पर्न सक्नेछ। स्वदेश यात्राको योग रहे पनि विचार पुर्‍याउनु उपयुक्त हुनेछ। अध्ययनको कार्यमा प्रवेश राम्रो होला। व्यापारको क्षेत्रमा आर्थिक लगानी गर्नु शुभ छ।

धनु राशिः परिवारमा लगानी हुने दिन देखिन्छ। बिलासी कार्यमा रुचि नलिनु होला। नयाँ कार्यसिद्धिमा सामान्य बाधा छ। वैदेशिक कार्यमा प्रयास गर्दा सफलता प्राप्त हुने देखिन्छ। आर्थिक लाभमा बाधा हुनेछैन।

मकर राशिः पुरानो धन प्राप्त हुने देखिन्छ। धार्मिक कार्य गर्नु शुभ छ। नयाँ पद प्राप्त हुने समय छ। पारिवारिक सदस्यहरूबीच शुभ सम्बन्ध रहनेछ। अध्यनार्थीहरुलाई ज्ञान आर्जनमा रुची बढ्ने छ। उन्नति हुने दिन छ ।

कुम्भ राशि: घर परिवारमा प्रेम सद्भाव रहनेछ। व्यापार व्यवसाय गर्नेहरूलाई राम्रो छ। वैदेशिक यात्रामा दिन राम्रो छ। सामान्य उदर रोग देखिन सक्छ। कला र साहित्य क्षेत्रमा रुचि बढ्नेछ। अध्ययनमा सफलता मिल्नेछ।

मीन राशि: साथीसँग रमाइलो भेटघाट हुनेछ। पराक्रमबाट कार्यसिद्धि हुनेछ। व्यापारमा यात्राको योग देखिन्छ। सामान्य उदर रोग देखिन सक्छ। व्यवसायमा मतान्तरबाट जोगिनु होला। मध्यम फल प्राप्तिको योग छ।

आज मातातिर्थ औँसी अर्थात् आमाको मुख हेर्ने दिन। प्रत्येक वर्ष वैशाख कृष्ण पक्ष औँसीका दिन जन्म दिने आमालाई सम्मान गरी आज मातातिर्थ औँसी मनाइँदै छ।

आजको दिन आमालाई मीठा मीठा खानेकुरा खान दिई श्रद्धा भक्तिसाथ मनाइन्छ। छोराछोरीले आज बिहानै उठी नुहाएर आफ्नी आमालाई राम्राराम्रा लुगा लगाउने र मीठामीठा–तागतिला खानेकुरा खान दिई आशीर्वाद थाप्ने चलन छ। आमा नभएकाहरू भने आमालाई तर्पण र पिण्ड तथा पुरोहितलाई सिदादानसहित भोजन गराई दिवङ्गत आमा र उनले गरेका महान् एवं कष्टकर काम सम्झने गर्दछन्।

शास्त्रमा प्रत्येक नरनारीले जीवनमा देवऋण, मनुष्यऋण र पितृऋण तिर्नैपर्छ भनिएको छ। वैदिक सनातन धर्म ग्रन्थमा ‘जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरियसी’ अर्थात् जन्म दिने आमा र जन्मभूमि स्वर्गभन्दा पनि ठूला हुन् भनी आमा र जन्मभूमिको महत्व दर्शाइएको शास्त्रहरूमा उल्लेख गरिएको छ।

सन्तानलाई नौ महीनासम्म गर्भमा धारण गरी जीवन दिने भएकाले आमाको महत्व अरुभन्दा बढी छ। बाबुभन्दा आमाको महत्व हजार गुणा बढी हुने भनी शास्त्रीय ग्रन्थमा उल्लेख गरिएको पनि उनले सुनाए। यस्तो महत्व भएकाले जीवित आमालाई मीठो खान र राम्रो लगाउन दिएर सम्मान गरी खुसी बनाइन्छ।

आजको दिन चन्द्रागिरी नगरपालिकास्थित मातातीर्थमा मेला लाग्ने गर्छ।

नुवाकोटको बेलकोटगढी नगरपालिका–८ काशीटारमा विद्यालयको बससँग दुईवटा मोटरसाइकल ठोक्किँदा दुई जनाको निधन भएको छ। दुई जना घाइते भएका छन्।

मृत्यु हुनेमा काठमाडौँ निवासी रुविन रावल र स्वीकार राना छन्। उनीहरुको उमेर करिब २०–२१ वर्षको रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय नुवाकोटका प्रवक्ता प्रहरी नायब उपरीक्षक तिलक भारतीले जानकारी दिए।

उनको अनुसार घाइते हुनेमा उपकार थापा र ऋतिक तिवारी रहेका छन्। उनीहरुको त्रिशूली अस्पताल नुवाकोटमा उपचार हुन नसक्ने भएकाले थप उपचारको लागि काठमाडौँ पठाइएको अस्पतालका प्रमुख डा. राजेन्द्र लामाले जानकारी दिए।

घाइतेमध्ये थापाको टाउको, हात, खुट्टालगायतमा घोट लागेको छ भने तिवारीको देव्रे खुट्टा भाचिएको छ।

काठमाडाैँको बानेश्वरस्थित ग्लोबल कलेजमा अध्ययनरत उनीहरु कक्षा १२ को अन्तिम परीक्षा सम्पन्न भएसँगै दशजना साथीहरु मिलेर पाँचवटा मोटरसाइकलमा धादिङ घुम्न जाने क्रममा नुवाकोटमा दुर्घटनामा परेको हो।

नुवाकोटको बट्टारस्थित अर्किड एकेडेमीको बा ३ क ३७२२ नंको बस बेलकोटगढी–८ काशीटारमा विद्यार्थी छाडेर फर्किन लागेको समयमा दुईवटा मोटरसाइकल ठोक्किएको हो।

बागमती प्रदेश ०२–०४६ प १५२९ नंको मोटरसाइकलमा चढेका रुविनको घटनास्थलमा र स्वीकार को उपचारको क्रममा त्रिशूली अस्पतालमा निधन भएको प्रहरीले जनाएको छ।

बागमती प्रदेश ०२–०४४ प ३६९२ नंको मोटरसाइकलमा चढेका उपकार र ऋतिक गम्भीर घाइते भएकाले उपचारको लागि आज नै काठमाडौँ पठाइएको छ। बसका चालकलाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको छ।

भेडाको बगालमा भालु पस्दा तर्सिएर भिरबाट हामफालेका ७० भेडा मरेका छन्।

जुम्लाको तातोपानी गाउँपालिका-७ बारागाउँको थुमलचौर पाटनमा राखिएका भेडीखोरमा सोमबार राति २ बजेतिर भालु पसेको थियो।

स्थानीय भेडीगोठाला मगे रावत र सिउल रावतका ७० भेडा भिरबाट हाम फालेर मरेको स्थानीय पदम रावतले जानकारी दिए। दुवैलेसँगै पाटनतिर भेडा लगेका थिए। उनीहरूकाे कुल १ सय २ भेडा थिए।

भेडिगोठाला मगे रावतका अनुसार भालुले खोरमा पसेर भेडाहरुलाई लखेटेको थियाे। भालु पस्दा तर्सिएर भिरबाट हामफालेका ७० भेडा मरेका हुन्र। बाँकी ३१ भेडा हराएका छन्। जसमध्ये १ पाठो भने सकुशल भेटिएको उनले सुनाए।

‘भेडालाई राम्रोसँग चराउने उद्देश्यले पाटन ल्याएका थियौं। भालुले लखेट्दा सबै सपनाहरु सकिए।’ मगेले भने।

तातोपानी गाउँपालिका अध्यक्ष नन्दप्रसाद चौलागाईले भेडापालक किसानको खोरमै भालु पसेर गरेको क्षतिले दुःखित तुल्याएको बताउँदै राहतका लागि आवश्यक समन्वय गर्ने उल्लेख गरे।

महिलाहरूलाई उद्यमी बन्न प्रेरित गर्ने महिला उद्यमी महासंघ नेपालले गोदावरी नगरपालिकाको सहकार्यमा ‘सेनेटरी न्यापकिन’ उत्पादन सम्बन्धी तालिम प्रदान गरेको छ।

गोदावरी नगरपालिकाले स्थापना गरेको सुरकचित आवास गृहमा वैशाख २१ गतेदेखि सुरु भएको तालिम मंगलबार सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको हो। तालिम पाँच दिनसम्म चलेको थियो।

समुदायका महिलाहरूलाई महिनावारी सरसफाइ, पर्यावरणमैत्री सेनेटरी नेपकिन उत्पादन, प्याकेजिङ, लागत खर्च, लगायतका विषयमा आवश्यक शिक्षा प्रदान गरी सशक्त बनाउने उद्देश्यले तालिमको आयोजना गरिएको महासंघले जनाएको छ।

तालीमका लागि सेनेटरी नेपकिन उत्पादन गर्ने मेसिन खरिद गर्न महासंघले सहयोग गरेको थियो भने गोदावरी नगरपालिकाले कच्चा पदार्थ खरिदको व्यवस्थापन गरेको थियो।

महासंघको जिल्ला शाखा ललितपुरका अनुभवी प्रशिक्षकहरूले तालिमको नेतृत्व गरेका थिए।

आज गोदावरीमा आयोजित औपचारिक समापन कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै महासंघकी अध्यक्ष शोभा ज्ञवालीले महिला उद्यमशीलता र सशक्तीकरणको महत्वबारे प्रकाश परेकी थिइन्। दिगोपन सुनिश्चित गर्न स्थानीय सरकारको सहयोग आवश्यक रहेकोमा उनले जोड दिइन्।

तालीम मार्फत सहभागीहरूले पर्यावरण मैत्री महिनावारी स्वच्छता अभ्यासहरूबारे पनि मार्गदर्शन प्राप्त गरेको उनको भनाइ थियो।

कार्यक्रममा गोदावरी नगरपालिकाकी उपमेयर मुना अधिकारीले महिला उत्थान र आर्थिक सशक्तीकरणका लागि स्थानीय स्तरमा उत्पादन हुने सेनेटरी प्याडको खरिद र बजारीकरण गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरिन्।

अविरल वर्षाका कारण सडकमा पहिरो खसेपछि विपी राजमार्ग अवरुद्ध भएको छ।

मंगलबारको विपी राजमार्ग अन्तर्गत सिन्धुलीको सुनकोसी गाउँपालिका-२ कमेरेमा माथिबाट लेदो पहिरो खस्दा राजमार्ग अवरुद्ध हुन पुगेको हो।

लामो समयको खडेरीपछि मंगलबार वर्षा भएको थियो। वर्षासँगै राजमार्गमा पहिरो खस्दा यहाँ सयौँको संख्यामा यात्रुहरू बिचल्लीमा परेका छन्।

जिल्ला ट्राफिक प्रहरी कार्यालय सिन्धुलीका प्रमुख यज्ञ बहादुर पालका अनुसार हाल पहिरो पन्छाउने कार्य जारी छ। उनले पहिरो पन्छाउन मेसिनको प्रयोग गरिरहेको जानकारी दिए। ‘हामीले मेसिनको प्रयोग गरेर पहिरो पन्छाउने काम गरिरहेका छौं। अझै केही समय लाग्छ सक्छ’ उनले भने।

राजमार्गमा पहिरो खसेसँगै सवारीको निकै लामाे जाम भएको छ। पहिरोले सवारी तीन घण्टा देखि अवरुद्ध रहेको जाममा फसेका एक यात्रुले जानकारी दिए।

भक्तपुरमा बलेको ठक्करबाट एक पैदलयात्रीको मृत्यु भएको छ। मंगलबार अरनिको राजमार्ग अन्तर्गत भक्तपुरको मिलन चोकमा बलेरोको ठक्करबाट पैदल यात्री गोरखाका एक पुरुषको ज्यान गएको हो।

साँगाबाट जगातीतर्फ आउँदै गरेको ना ५ ख २३६१ नम्बरको बोलेरो गाडीले पालुनटार नगरपालिका वडा नं-२ घर भई हाल भक्तपुर सूर्य विनायक नगरपालिका वडा नं- ९ नलिन्चोक बस्दै आएका ३८ वर्षीय कमल बयलकोटीलाई ठक्कर दिएको थियो।

बलेराेको ठक्करबाट गम्भीर घाइते भएका उनलाई उपचारका लागि सुरुमा डा. ईवामुरा अस्पताल भक्तपुर लगिएको थियो। त्यहाँबाट थप उपचारका लागि सुमेरु अस्पताल ललितपुर रिफर गरिएकोमा उपचारकै क्रममा मंगलबार साँझ उनकाे मृत्यु भएको जिल्ला प्रहरी परिसर भक्तपुरका सूचना अधिकारी राजन कार्कीले जानकारी दिए।

ठक्कर दिने बोलेरो र सवारी चालक सर्लाही लालबन्दी नगरपालिका वडा नं- १६ बस्ने २३ वर्षीय सागर माझीलाई नियन्त्रणमा लिई आवश्यक अनुसन्धान भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ।

श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयअन्तर्गतको वैदेशिक रोजगार कार्यालयले कागजपत्र पुगेको अवस्थामा २ मिनेट ४४ सेकेन्डमै करिब दुई महिनादेखि श्रम स्वीकृति दिँदै आएको छ।

श्रममन्त्री डोलप्रसाद अर्यालको निर्देशनमा वैदेशिक रोजगारीमा विभिन्न देश जान चाहने श्रमिकले श्रम स्वीकृति पाउने गरेका छन्। कर्मचारीकै कारण छोटो समयमै श्रम स्वीकृति दिने कार्यले तीव्रता पाएको मन्त्री अर्याल बताउँछन्।

वैदेशिक रोजगार कार्यालयले कागजात मिलेको अवस्थामा दुई मिनेटभित्रै श्रम स्वीकृति दिँदै आएको उक्त कार्यालयका निर्देशक कल्पना मास्केले बताइन्।

‘केही मिनेटमै दिने श्रम स्वीकृतिले निरन्तरता पाइरहेको छ,’ उनले भनिन्, ‘बिहान ७ देखि रातको ९ बजेसम्म दिने श्रम स्वीकृतिले गर्दा धेरै सरलता आएको छ। अहिले पहिलेजस्तो समस्या केही आएको छैन। पहिला धेरै ‘पेन्डिङ’ मा हुन्थ्यो। अहिले त्यो पनि छैन।’

कागजात मिलेको खण्डमा श्रम स्वीकृत गर्न समय नलाग्ने बताउँदै निर्देशक मास्केले वैदेशिक रोजगारीका लागि अधिकांश युवाले घरमै बसेर अनलाइनमार्फत श्रम स्वीकृति लिने गरेको सुनाइन्। उनले भनिन्, ‘कार्यालय पनि धेरै धाउँदैनन्। कहिलेकाहीं फाट्टफुट्ट मात्र आउने हो।’

वैदेशिक रोजगारीसम्बन्धी कामकारबाहीलाई प्रविधिमैत्री बनाउन वैदेशिक रोजगार कार्यालयले फेमिस प्रणाली प्रयोगमा ल्याएको छ। प्रणालीमा आउने समस्याका कारण पहिले श्रमिकले श्रम स्वीकृति पाउन घन्टौं कुर्नुपर्ने बाध्यता थियो। तर, प्रणालीमा आएको उक्त समस्या सल्टिएपछि मिनेटभरमै श्रम स्वीकृति पाउने गरेका हुन्।

‘पुनः श्रम स्वीकृति दैनिक करिब १५ सय र नयाँ श्रम स्वीकृतिका लागि ३ सय टोकन सुविधा छ’, उनले भनिन्, ‘लगभग सबैले श्रम स्वीकृति लिएका छन्। कागजात नमिलेको खण्डमा मात्रै श्रम स्वीकृति नपाउने हो।’ प्रत्येक कर्मचारीले ८४ जना युवालाई श्रम स्वीकृति दिनैपर्ने कार्यविधि मन्त्री अर्यालले लागु गरेको कार्यालयका कर्मचारी बताउँछन्।

उनका अनुसार पहिला एक श्रमिकको श्रम स्वीकृति दिन एक कर्मचारीले प्रमाणीकरण गर्ने र अर्को कर्मचारीले स्वीकृत गर्ने प्रक्रिया थियो। त्यतिखेर श्रमिकका लागि श्रम स्वीकृति दिने ५–७ जना मात्रै कर्मचारी थिए। तर, अहिले कार्यालयका सबै कर्मचारीले श्रम स्वीकृति दिने गरेको निर्देशक मास्केले जानकारी दिइन्।

विभागअन्तर्गतका वैदेशिक रोजगार कार्यालय काठमाडौंसहित श्रम तथा रोजगार कार्यालय पोखरा, श्रम तथा रोजगार कार्यालय बुटवल, श्रम तथा रोजगार कार्यालय जनकपुर र श्रम तथा रोजगार कार्यालय सुर्खेत र दूतावासबाट गन्तव्य देशबाट श्रम स्वीकृति लिन सकिने व्यवस्था छ।

वैदेशिक रोजगारीका लागि युवाले लिने श्रम स्वीकृति सातवटै प्रदेशबाट लिने व्यवस्था छ। काठमाडौं, ताहाचलबाट मात्रै सातामा १० हजारभन्दा बढीले श्रम स्वीकृति लिने गरेको कार्यालयका कर्मचारीले जानकारी दिए।

‘दैनिक वितरण गरिएको टोकन सकिएको खन्डमा सोही दिन आवश्यक परे थप पनि दिने गरेका छौं। अहिले केहीमा रोकावट छैन,’ उनले भनिन्। श्रमिकको सबै कागजात नपुगेको खन्डमा धेरै दिनसम्म पनि श्रम स्वीकृति दिन गारो हुने उनले बताइन्।

पछिल्लो समय सफ्टवेयरमा समस्या आउँदा १५ दिनसम्म पनि श्रम स्वीकृति दिन नसकिएको कर्मचारीले बताउँदै आएका थिए। जसकारण श्रमिकहरूले दुःख पाइरहेका थिए। समयमा श्रम स्वीकृति नहुँदा कतिपय युवाको उडानसमेत छुट्ने गरेको कार्यालयमा धाउँदै गरेका पीडितहरूको गुनासो हुन्थ्यो। तर, कार्यालयका कर्मचारीले चाहेको खन्डमा घन्टाभरमै नभई मिनेटभरमै श्रम स्वीकृति दिन सकिने पुष्टि भएको छ।

विद्युत् आपूर्ति बन्द हुने, इन्टरनेटको गति कम हुनेलगायत अन्य प्राविधिक समस्या आए पनि श्रम स्वीकृति दिन एक घन्टाभन्दा बढी समय नलाग्ने मन्त्री अर्यालले बताए।

यसअघि तत्कालीन श्रममन्त्री शरतसिंह भण्डारीले फेमिस प्रणाली सुधारका लागि भन्दै वैदेशिक रोजगार कल्याणकारी कोषबाट १० करोड रूपैयाँ खर्च गर्ने निर्णय गरेका थिए। तर, नियमविपरीत कोषको पैसा दुरूपयोग गर्न लागेको भन्दै चौतर्फी विरोध भएपछि अख्तियारले रोकिदिएको थियो।

वैदेशिक रोजगार कार्यालयका तथ्यांकअनुसार संस्थागत, व्यक्तिगत र जीटुजी गरेर चैत २३ देखि वैशाख २३ गते अर्थात् एक महिनामा वैदेशिक रोजगारीमा विभिन्न देशका जानका लागि ६६ हजार २ सय ९९ सय व्यक्तिले श्रम स्वीकृति लिएका छन्।

श्रम स्वीकृतिका लागि मुख्यतः पासपोर्ट, भिसा र रोजगारदातासँगको सम्झौतापत्र पेस गर्नुपर्छ। त्यस्तै श्रमिकले बिमा, कल्याणकारी कोष र सामाजिक सुरक्षा कोषको शुल्क पनि भुक्तानी गरेको हुनुपर्ने छ। श्रमिकलाई सहज रूपमा श्रम स्वीकृति प्रदान गर्न वैदेशिक रोजगार विभागले फेमिस ल्याएको हो।

अहिले दैनिक औसत १६ सय जनालाई श्रम स्वीकृति दिने गरिएको छ।

भारत, हरियानाका ५८ वर्षीय ‘जिरिफ’ मेहनतमा विश्वास गर्ने किसान हुन्। सधैं आफ्नै देशमा खेती गर्ने उनी यसपटक भने नेपालमा आएर आफ्नो सिप प्रदर्शन गरिरहेका छन्।

बाँकेको डुडुवास्थित राप्ती नदीको बगरमा अचेल उनी पसिना बगाइरहेका छन्। आफ्नो स–परिवारसहित आएर बगरमा बस्न थालेको करिब ६ महिना जति भएको छ। राप्ती बगरमा ‘सुन फलाउने’ परिवारको सपना साकार हुदैछ।

केही समय अगाडीसम्म बालुवा मात्रै देखिने राप्ती बगरमा अहिले तर्बुजा लटरम्म फलेका छन्। ‘राप्ती नदीको बगर प्रयोगमा नआएर त्यसै खाली अवस्थामा थियो, यहाँका जग्गा धनीले तर्बुजा खेतीका लागि सहमति दिनुभयो, अनि हामीले खेती गर्‍यौँ,’ भारतीय नागरिक जिरिफले भने।

तर्बुजा खेती गर्नमा स्थानीय सरकारको पनि साथ रहेको उनले बताए। आफुले मात्रै करिब २५ बिघा बराबरको राप्ती बगरमा तर्बुजा खेती गरेको सुनाए। तर्बुजा खेती गर्न आफ्नो परिवारका मात्रै ७ जना सदस्य भारतबाट आएको बताए। मेहनत अनुसार तर्बुजाको उत्पादन राम्रै देखिएको जिरिफले सुनाए।

जिरिफ जस्तै हरियानाबाट अन्य ७ परिवार पनि तर्बुजा खेती गर्नका लागि राप्तीको बगरमा बसेका छन्। उनीहरुले राप्ती नदीको बगरमै ८ वटा बोरिङ गाडेका छन्। बोरिङ पानीको मद्दतले तर्बुजा खेतीमा सिँचाइ गर्छन्। उनीहरुले दिनरात खेतीमै समय ध्यान दिन्छन्। उनीहरु खेतमै खाना खान्छन् र खेतमै सुत्छन्। सुत्न र बस्नका लाग साना फुसका छाप्रा बनाएका छन्। भारतीय नागरिकले डुडुवा गाउँपालिका र राप्ती सोनारी गाउँपालिकामा पर्ने करिब १ हजार बिघा क्षेत्रफल रहेको बगरमा तर्बुजा खेती गरेका छन्। भारतीयले नेपाली किसानलाई आफ्नो सिप हस्तान्तरण गर्न चाहेका छन्।

नेपालगन्जका तरकारी व्यवसायी बाबु कबाडियाले हरेक वर्ष गर्मीयाममा तर्बुजा भारतबाट खरिद गर्दै आएकोमा यस वर्ष आफ्नै ठाउँमा खेती भएकाले परनिर्भरता कम भएको बताए। ‘यस वर्ष हाम्रै ठाउँको राप्ती नदीको बगरमा तर्बुजा खेती भएको छ, भारतीय नागरिकले निकै मेहनत गरेर अर्ग्यानिक तर्बुजा फलाएका छन्,’ उनले भने ‘प्रयोगमा नआएको राप्तीको बगरमा मेहनत गरेपछि सुन पनि फल्छ भन्ने उदाहरण भारतीय नागरिकले देखाएका छन्।’

भारतीयको सिपलाई प्रयोग गरेर नेपालीले आफ्नै ठाउँमा तर्बुजा खेती गर्न सके विदेश जानुपर्ने बाध्यता हट्ने उनी बताउँछन्।

बाँकेको राप्ती नदीमा फलेको तर्बुजाको अहिले व्यावसायिक रूपले बिक्री सुरु भईसकेको छ। अहिले प्रतिकिलो १८ देखी २० रुपैयाँमा थोक मुल्यमा तर्बुजा बिक्री गरिरहेको उनले सुनाए। राप्ती बगरमा उत्पादित तर्बुजा नेपालगन्जसहित धनगढी, पोखरा, लमही, बुटवल, नारायणघाट लगायत बजारमा पठाउन सुरु गरिसकेको व्यवसायी कबाडियाले बताए। ‘भारतीय नागरिकले उत्पादन गरेको तर्बुजा हामीले खरिद गरेर विभिन्न सहरमा पठाउने काम गरिरहेका छौँ, कम्तीमा पनि ५ सय मेट्रिक टन उत्पादन हुने अनुमान छ,’ उनले भने।

जिल्लामा यति धेरै क्षेत्रफलमा मुलुक बाहिरका नागरिक आएर तर्बुजा खेती गरिरहँदा नेपाल सरकारका निकाय बेखबर जस्तै भएको व्यवसायी कबाडियाले सुनाए। ‘भारतीय नागरिक आएर गरेको तर्बुजा खेतीलाई प्रत्यक्ष अवलोकन गराएर कृषि ज्ञान केन्द्रले नेपाली किसानलाई सिकाउन सक्नुपर्थ्यो, यहाँ आएर अवलोकन गरिदिन आग्रह गर्दा पनि कृषिका कर्मचारीले मतलब गरेनन्,’ उनले भने ‘खेर गइरहेको हाम्रो देशका नदी खोला बगरलाई सदुपयोग गर्नका लागि नेपाली किसानलाई पनि सिकाउन आवश्यक छ।’

राप्ती नदीले बर्षेनी बाँकेका खेतीयोग्य जमिन कटान र पटान गर्दै आएको छ। राप्तीले त्यसरी कटान गरेको जमिन बगरमा परिणत हुँदै गएका छन्। बगरमा परिणत भएका जमिनलाई सदुपयोग गर्न वर्षमा सिजन भएपनि तर्बुजा लगायत बेमौसमी तरकारी खेती गर्न सकिने भारतीय किसानको सुझाव छ।

बाँके डुडुवा वडा नम्बर ५ सिधनियाका दिनेश खटिकले ५० वर्ष अगाडी कटान भएको आफ्नो जमिन अहिले राप्तीको बगरमा रहेको बताए। कटान गरेदेखि जमिन प्रयोग गर्न नसकिएको उनले सुनाए। बगरमा परिणत भएको आफ्नो जमिनमा अहिले भारतीय नागरिक आएर तर्बुजा लगायत बेमौसमी तरकारी फलाउँदा उनी दङ्ग परेका छन्।

‘हाम्रो मात्रै करिब ४० बिघा जमिन राप्तीको बगरमा छ, हामीले यो जमिनलाई प्रयोग गर्नै सकेका थिएनौँ, भारतीय नागरिक आएर तर्बुजा फलाएर देखाउँछौँ, जमिन प्रयोग गर्न दिनुस् भनेपछि निःशुल्क दियौँ,’ खटिकले भने ‘अहिले तर्बुजासहित बेमौसमी तरकारी फलेको देख्दा हामीलाई पनि रहर लागेको छ, पसिना बगाउन सकेमा बालुवामा पनि सुन फल्दो रहेछ।’

नक्कली लाइसेन्स प्रकरणमा यातायात व्यवस्था विभागका पूर्व कम्प्युटर अधिकृत पक्राउ परेका छन्। केही बेर अघि प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी) ले विभागका पूर्व कर्मचारी वसन्त पाण्डेलाई पक्राउ गरेको हो।

दसैँ अघिसम्म उनी विभागमा करारमा कार्यरत थिए। उनी नक्कली लाइसेन्स वितरणमा संलग्न रहेको आशंकामा हालका महानिर्देशक उद्धव रिजालले करार अवधि थप नगरी राखेका थिए।

पाण्डेलाई करारमा राख्न विभागका पूर्व एक महानिर्देशकले समेत दबाब दिएका थिए। उनले भाइ भएको बताउँदै करार अवधि थप गर्न हालका महानिर्देशकलाई दबाब दिएका थिए।

उनै पाण्डेलाई सिआइबीले अनुसन्धानका लागि पक्राउ गरेको हो। यसअघि अनुसन्धानका क्रममा हरीश भट्ट, सुरजप्रकाश अर्याल, नारायणप्रसाद पाण्डे, लुजारस दनुवार, प्रदीप सुनार, अजित मिश्र र मिलन बास्तोला पक्राउ परेका छन्। सिआइबीले वैशाख १५ गते भट्ट र अर्याललाई नियन्त्रणमा लिएको थियो।

नक्कली लाइसेन्स प्रकरणमा अर्यालले नक्कली ‘युजर’ सिर्जना गरेर विवरण फेर्ने र भट्टको भूमिका प्रिन्ट गर्नेमा देखिएको स्रोतको दाबी छ। त्यस्तै, सिआइबीले वैशाख १६ गते यातायात व्यवस्था कार्यालय लुम्बिनीका करारका कम्प्युटर अपरेटर नारायण पाण्डेलाई पक्राउ गरेको थियो। उनीहरू सबै अहिले सिआइबीको हिरासतमा छन्।

सिआइबीले नक्कली लाइसेन्स लिएको देखिएकोमा दनुवार, सुनार, मिश्र र बास्तोलालाई पनि सोधपुछका लागि नियन्त्रणमा लिएर अनुसन्धान गरिरहेको छ। दनुवारलाई वैशाख १७, सुनारलाई वैशाख १८, मिश्रलाई वैशाख १९ र बास्तोलालाई वैशाख २० मा नियन्त्रणमा लिइएको हो।