पर्यटकीय सम्भावना बढ्दै गएपछि नेपालमा धमाधमसुविधा सम्पन्न नयाँ होटल खुल्ने क्रम बढेको छ । नेपालमा पछिल्लो पाँच वर्षमा होटल क्षेत्रमा एकपछि अर्को होटल खुल्नेक्रम बढ्दै गएको छ ।

स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकलाई लक्षित गरेर होटल क्षेत्रमा लगानीकर्ताले लगानी बढाउँदै लगेका छन् । पुराना होटलले क्षमता बढाउँदै लगेका छन् भने नयाँ होटल खोल्ने क्रम पनि जारी छ ।

होटलमा लगानी बढ्नुको प्रमुख कारण देशको पर्यटकीय सम्भावना नै रहेको पर्यटन विभागका सूचना अधिकारी लीलाधर अवस्थी बताउँछन् । सरकारले पर्यटनलाई प्राथमिकतामा राखेकाले पनि लगानीकर्ताहरू उत्साहित भएको उनको भनाइ छ ।

‘पछिल्लो समय होटलहरूमा लगानी निरन्तर बढिरहेको छ । यस क्षेत्रमा सम्भावना देखेर लगानीकर्ताहरू उत्साहित भएका छन्’, उनले भने, ‘सयौंका संख्यामा होटलहरू खुलिरहेका छन् । निर्माणाधीनको संख्या पनि उल्लेख्य छ ।’

उनका अनुसार सरकारले हालै ल्याएको नयाँ कानुनले होटल उद्योगलाई राष्ट्रिय प्राथमिकता प्राप्त उद्योगको मान्यता दिएको छ । जसले व्यवसायीहरूलाई थप प्रोत्साहन मिलेको छ । आर्थिक वर्ष २०७७/७८ देखि गत २०८१/८२ सम्म निरन्तर होटल खुल्नेक्रम बढ्दै जान थालेको हो । यस अवधिमा तीन सय ४८ वटा होटलहरू खुलेका छन् । यी होटलहरूमा १६ हजार तीन सय ५० वटा कोठा छन् भने जसमा २५ हजार आठ सय ९२ शैया रहेको पर्यटन विभागले जनाएको छ ।

राष्ट्रिय होटल तथा रेस्टुरेन्ट सर्वेक्षण २०८१ को तथ्यांक अनुसार कुल एक लाख ४२ हजार दुई सय २३ वटा आवास तथा भोजन सेवा प्रदान गर्ने प्रतिष्ठान रहेका छन् । २०८१ को सर्वेक्षण अनुसार होटल तथा रेष्टुरेन्टमा कुल पाँच खर्ब ४३ अर्ब लगानी भएको थियो । त्यसयता पनि धेरै थपिएका छन् । त्यसपछि पनि अर्बौं लगानी थपिएको छ ।

धमाधम होटल खुले पनि अहिले करिब वार्षिक ३५ लाख पर्यटकलाई सेवा दिने क्षमता पुगेको होटल संघ नेपालका अध्यक्ष विनायक शाहले बताए । ‘अहिले वार्षिक करिब १२ लाख पर्यटक आएका छन्,’ शाहले भने, ‘होटलको क्षमता बढेकाले विदेशी पर्यटक आगमन बढाउनुपर्छ ।’

पाँच वर्षमा एक तारे स्तरको होटल ४४ वटा खुलेका छन् । जसमा एक हजार २८ वटा कोठा र एक हजार सात सय ७९ शैया छन् । दुई तारे स्तरका होटल ४९ वटा खुलेकोमा एक हजार आठ सय ७१ वटा कोठा रहेको छन् । तिनमा तीन हजार दुई सय ४१ शैया छन् ।

यसैगरी तीन तारे स्तरका होटल ३७ वटा खुलेकामा दुई हजार दुई सय ५६ कोठा छन् जहाँ तीन हजार सात सय ८४ शैया छन् । चार तारे स्तरका होटल ४० वटा खुलेकोमा दुई हजार आठ सय ६४ वटा कोठा छन् । त्यहाँ चार हजार तीन सय १५ शैया छन् ।

यस्तै फाइभ स्टार होटल २७ वटा खुलेकामा तीन हजार छ सय २४ वटा कोठा छन् । त्यहाँ पाँच हजार तीन सय ५१ शैया संख्या छ भने पाँच तारे डिलक्स स्तरका होटल पनि तीन वटा खुलेको र तिनमा पाँच सय ५५ कोठा छन् । यिनमा छ सय २० शैया रहेको पर्यटन विभागको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

यसैगरी लक्जरी बुटिक/हेरिटेज होटल (पाँच तारे स्तर) का तीन वटा खुलेकोमा दुई सय ४५ वटा कोठा छन् र त्यहाँ चार सय ५५ शैया छन् । डिलक्स/हेरिटेज (चार तारे स्तर) का पाँच वटा होटल खुलेकोमा तीन सय पाँच वटा कोठा छन् भने चार सय ३९ शैया छन् ।

यस्तै नर्मल हेरिटेज बुटिक (तीन तारे स्तर) को एउटा होटल खुलेकोमा ९२ कोठा छन् र त्यहाँ ९९ शैया छन् । यस्तै साधारण रिसोर्ट एक सय २७ वटा खुलेकोमा त्यहाँ दुई हजार आठ सय १२ वटा कोठा र चार हजार सात सय ४८ शैया छन् ।

डिलक्स रिसोर्ट नौ वटा खुलेकोमा चार सय ५२ वटा कोठा छन् र त्यहाँ छ सय ६३ शैया छन् । लक्जरी रिसोर्ट तीन वटा खुलेकोमा दुई सय ४६ कोठा छन् र त्यहाँ तीन सय ९८ शैया रहेको पर्यटन विभागले जनाएको छ ।

ठूला विजनेस ग्रुपहरूले मुलुक बाहिरका होटलहरूसँग सहकार्य गर्दा होटलमा फाइदा देखिएकाले गर्दा पनि होटलमा लगानी गर्न थालेसँगै ठूलादेखि साना खालका होटल खुल्नेक्रम बढेको होटल व्यवसायी महासंघ नेपालका अध्यक्ष दिनेशकुमार चुकेले बताए ।

आन्तरिक पर्यटकहरूको आगमनमा वृद्धि भएकाले गर्दा पनि नयाँ तारे होटल र रिसोर्टहरू खुलिरहेका छन् ।

अहिले बैंकको ब्याजदर पनि कम र सहज रूपमा पाउन थालेपछि पछिल्लो समय मनिसहरू होटलतर्फ आकर्षित भइरहेको बताउँदै अध्यक्ष चुकेले होटलमा लगानीको सुनिश्चितता भएकाले गर्दा पनि होटल खुल्नेक्रम बढेको बताए ।

आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा पाँच तारे डिलक्स स्तरको एक, पाँच तारे स्तरको सात, चार तारे स्तरको छ, डिलक्स स्तरको रिसोर्ट तीन वटालाई इजाजतपत्र/नवीकरणपत्र जारी गरिएको पर्यटन विभागले जनाएको छ ।

पर्यटकहरूको सुविधाका लागि आवश्यक पूर्वाधारहरूमध्ये होटल तथा रिसोर्टको भूमिका अत्यन्त महत्त्वपूर्ण रहँदै आएको छ । यही आवश्यकतालाई दृष्टिगत गर्दै नेपालको विभिन्न स्थानमा गुणस्तरीय सेवा प्रवाह गर्ने होटल र रिसोर्टहरूको विकास तथा विस्तार हुँदै आएको छ ।

हालका वर्षमा होटल र रिसोर्टमा स्वदेशी तथा विदेशी लगानीमा वृद्धि हुनुका साथै पर्यटकको बसाइ अवधि बढेको पनि देखिन्छ । अन्तराष्ट्रियस्तरका चेन होटलहरूको आगमन, आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको सेवा र सत्कार गर्न क्षेत्रीय तथा स्थानीय स्तरमासमेत होटल निर्माणको गति तीव्र हुनु सकारात्मक संकेत हो ।

आगामी वर्षमा दिगो पर्यटन, नवप्रवर्तनयुक्त सेवा र लगानीमैत्री वातावरण प्रवद्र्धनमा यस क्षेत्रको भूमिका महत्त्वपूर्ण रहने पर्यटन विभागले जनाएको छ ।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीका संयोजक पुष्पकमल दाहालले देशभर बढेको चिसो, तराईको शीतलहर र हिमाली क्षेत्रको हिमपातका कारण जनजीवन कष्टकर बनेको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका छन्।

बिहीबार एक अपिल जारी गर्दै संयोजक दाहालले प्रतिकूल मौसमको मारमा सबैभन्दा बढी समाजका गरीब तथा सीमान्तीकृत वर्ग परेको भन्दै उनीहरूको उद्धार र राहतमा जुट्न सरकार समक्ष आग्रह गरेका हुन्।

संयोजक दाहालले चिसोका कारण कुनै पनि मानवीय क्षति हुन नदिन र स्वास्थ्य समस्या आउन नदिन तीनवटै तहका सरकारसँग विशेष आग्रह गरे। उनले विपन्न नागरिकलाई तत्काल सहयोग पुर्‍याउन र आवश्यक ‘प्रतिकार्य’ का लागि सरकारको ध्यानाकर्षण गराए।

दाहालले प्रभावित समुदायका लागि आवश्यक सहयोग जुटाउन तथा राहत वितरण लगायतका कार्यहरूलाई प्रभावकारी बनाउन आफ्नो पार्टीका सम्पूर्ण सम्बन्धित समितिहरूलाई निर्देशन दिएका छन्।

इजरायली बमबारी र ड्रोनको निरन्तर आवाजबीच गाजाको ख्रीष्टियन समुदायले यस वर्षको क्रिसमस अत्यन्त शान्त र भयाक्रान्त वातावरणमा मनाएको छ। गाजामा रहेको अल जजिराको टोलीका अनुसार एन्क्लेभको पूर्वी भागबाट रातभरि सुन्निएको बम विस्फोट र ड्रोनको गुञ्जन बिहानसम्मै जारी रह्यो।

युद्धको त्रासका कारण गाजाका धेरैजसो चर्चहरूले क्रिसमससम्बन्धी सार्वजनिक कार्यक्रमहरू घटाएका वा पूर्ण रूपमा रद्द गरेका छन्। उत्सवको साटो चर्चभित्र सानो घेरामा प्रार्थना र निजी भेटघाटमा सीमित हुनुपरेको अल जजिराका संवाददाता हानी महमूदले जनाएका छन्। उनका अनुसार “यसपटक क्रिसमसमा उत्सवको वास्तविक अनुभूति नै थिएन।”

यसैबीच, लेबनानको पूर्वी बेकाआ उपत्यकामा इजरायली ड्रोन आक्रमण हुँदा दुई जनाको मृत्यु भएको छ। उक्त आक्रमणमा इरानी कुद्स फोर्सका एक सदस्य मारिएको इजरायलले दाबी गरेको छ।

गाजामा इजरायलले थालेको युद्ध सन् २०२३ अक्टोबरदेखि अहिलेसम्म भीषण मानवीय संकटमा परिणत भएको छ। उपलब्ध तथ्यांकअनुसार, गाजामा कम्तीमा ७० हजार ९४२ प्यालेस्टिनीको मृत्यु भइसकेको छ भने १ लाख ७१ हजार १९५ जना घाइते भएका छन्। उता, सन् २०२३ अक्टोबर ७ मा इजरायलमा भएको आक्रमणमा १ हजार १३९ जनाको ज्यान गएको थियो भने करिब २०० जना बन्धक बनाइएका थिए।

निरन्तर हिंसा र असुरक्षाबीच गाजाका अल्पसंख्यक ख्रीष्टियन समुदाय मात्र होइन, सम्पूर्ण सर्वसाधारणको दैनिक जीवन गहिरो पीडामा डुबेको छ।

काठमाडौं महानगरपालिकाका प्रमुख बालेन्द्र शाह (बालेन) बिहीबार दिनभरको लामो र सघन राजनीतिक भेटघाट सकेर कुपण्डोलस्थित वार्तास्थलबाट बाहिरिएका छन्।

बिहानैदेखि ललितपुरको कुपण्डोलस्थित आफ्ना सहयोगी कुमार व्यञ्जनकारको निवासमा उनले ‘म्याराथन’ बैठक गरेका थिए।

साँझपख वार्तास्थलबाट बाहिरिँदा मेयर शाहले सञ्चारकर्मीहरूसँग प्रतिक्रिया दिन चाहेनन्। यद्यपि दिनभरको दौडधुपले उनी राष्ट्रिय राजनीतिको नयाँ कोर्समा प्रवेश गरेको भन्ने संकेत भने दिए।

मेयर शाहले बिहानैदेखि विभिन्न चरणमा शीर्ष नेता तथा अभियन्ताहरूसँग छलफल गरेका थिए। उनले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने, कांग्रेस नेता सुनिल शर्मा, , स्वतन्त्र सांसद अमरेशकुमार सिंह, रास्वपा सांसद शिशिर खनाल, पूर्वप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराई र हाम्रो नेपाल पार्टीका अध्यक्ष खगेन्द्र सुनारसँग ‘वान अन वान’ तथा सामूहिक वार्ता गरेका थिए।

यसका साथै उनले जेन-जीका प्रतिनिधिहरूसँग पनि लामो समय छलफल गर्दै नयाँ राजनीतिक अभियानमा साथ दिन आग्रह गरे।

काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाह र हाम्रो पार्टी नेपाल (हापाने) का सभापति खगेन्द्र सुनारबीच भेटवार्ता भएको छ । भेटका क्रममा मेयर शाहले आफू खुला राजनीतिमा आउने भए के गर्ने भन्ने जिज्ञासा राखेको सुनारले बताए । ‘म पनि खुला राजनीतिमा आउने भए के गरौँ ?’ बालेनले भनेको भनाइ उदृत गर्दै सुनारले भने ।

यसको जवाफमा हाम्रो पार्टी नेपालका सभापति खगेन्द्र सुनारले देशको अवस्था गम्भीर मोडमा पुगेको भन्दै पुरानो राजनीतिक संस्कृतिको विकल्प खोज्नुपर्नेमा जोड दिए । उनले भने, ‘गनाउने कांग्रेस–एमाले त मिल्नुपर्छ भन्दै छन् भने बनाउने हामी मिल्नुको विकल्प छैन ।’

सुनारका अनुसार मुलुकलाई अहिले सत्ता र स्वार्थ केन्द्रित राजनीतिभन्दा माथि उठेर सोच्ने नेतृत्व आवश्यक छ । भेटका क्रममा सुनारले ‘देश पहिला’ भन्ने अवधारणालाई जोड दिँदै भने, ‘देश पहिला, देशपछि अरू…त्यसपछि अरू । अब देशले जित्छ ।’ मेयर शाह र सुनारबीचको भेटलाई वैकल्पिक राजनीति र नयाँ गठबन्धनको संकेतका रूपमा पनि हेरिएको छ ।

आगामी फागुन २१ गते हुन लागेको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा खोटाङबाट एकै घरका दुई दाजुबहिनीको नाम समानुपातिक उम्मेदवारीमा सिफारिस भएको छ । फरक फरक दलबाट समानुपातिकमा नाम सिफारिस हुनेहरुमा गायिका सत्यकला राई तथा उनका दाजु खगेन्द्र राई छन् ।

जिल्लाको ऐँसेलुखर्क गाउँपालिका ७ मा जन्मेका उनीहरुको नाम सिफारिस गर्ने राजनीतिक दलहरु भने फरकफरक हुन् । गायिका सत्यकला रवि लामिछाने नेतृत्वको राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीबाट सिफारिसमा परेकी हुन् भने दाजु खगेन्द्र नेकपा (एमाले)बाट । फरक दलबाट एउटै घरका दाजुबहिनी समानुपातिकमा सिफारिसमा पर्नु संयोग मात्र नभएर पार्टीप्रतिको लगाव र इमान्दारिता भएको उनीहरु बताउँछन् ।

जिल्लाको ऐसेलुखर्क ७ माक्पाका खगेन्द्र एमालेमा लामो समयदेखि प्रतिबद्ध नेताको रुपमा चिनिन्छन् । यसपटकको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा एमाले खोटाङले राईसहित ३ जनाको नाम समानुपातिकतर्फ सिफारिस गरिसकेको छ ।

बहिनी सत्यकला खोटेहाङ गाउँपालिका ८ सिम्पानीकी स्थायी बासिन्दा हुन् । सीमाना तथा काँडेतार चलचित्रका निर्माता रहिसकेका राष्ट्रबादी चलचित्र निर्माताको परिचय बनाईसकेका अभिनेता नबल खड्काकी पत्नी हुन् राई । अभिनेता खड्का २०७० को संविधानसभा निर्वाचनमा तत्कालीन नेकपा (माओवादी केन्द्र)ले खोटाङबाट समानुपातिक उम्मेदवार बनाएको थियो । गायिका राई भने अहिलेसम्म कुनै पनि राजनीतिक दलसँग आवद्ध थिईनन् ।

फागुन २१ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा समानुपातिकतर्फ गायिका सत्यकलाको नाम सिफारिस गरिसकेको रास्वपा खोटाङले प्रारम्भिक सूचीमा पहिलो नम्बरमा समेटेको छ । प्रत्यक्षतर्फका उम्मेदवार भने केहीदिनपछि मात्र सिफारिस गर्नेगरी समानुपातिकतर्फ नाम टुङ्ग्याइएको रास्वपा खोटाङका सभापति मुकुन्दकृष्ण थापाले बताए । पार्टीले प्रत्यक्षतर्फ उम्मेदवार छनोट प्रक्रिया पनि अगाडि बढाईसकेको तर, केही दिनभित्र मात्र टुङ्ग्याउने थापाले बताएका छन् ।

एमालेले पनि प्रत्यक्षतर्फका उम्मेदवारको नाम टुङ्ग्याउन बाँकी राखेको छ । एमालेले पूर्व केन्द्रीय सदस्य रहेका खगेन्द्रसँगै केन्द्रीय सदस्य उषाकला राई र अनुशासन आयोग सदस्य कर्ण घलेको नाम समानुपातिक उम्मेदवारमा सिफारिस गरेको छ । प्रत्यक्षतर्फ भने एमालेले पनि अहिलेसम्म कसैको नाम सिफारिस गरेको छैन ।

फागुन २१ को निर्वाचन नजिकिँदै गर्दा काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाह संसदीय राजनीतिको तयारीमा होमिएका छन्।

यो दौडमा उनलाई एक्लै नहिँड्न दबाब दिँदै जेन-जीका प्रतिनिधिहरूले सबै नयाँ र वैकल्पित शक्तिहरुसँग मिलेर अघि बढ्न आग्रह गरेका छन्।

बिहीबार ललितपुरस्थित कुमार व्यञ्जनकारको निवासमा दिनभर चलेको ‘म्याराथन’ राजनीतिक भेटघाटमा युवाहरूले बालेनलाई ‘मिल्ने’ प्रस्ताव राखेका हुन्।

भेटमा सहभागी जेनजी अगुवा पुरुषोत्तम यादवले मेयर शाहलाई राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का सभापति रवि लामिछाने र ऊर्जा मन्त्री कुलमान घिसिङसँग सहकार्य गर्न सुझाए।

‘हामीले बालेन दाइलाई स्पष्टसँग भन्यौँ- दाइ प्लिज, तपाईं राजनीतिमा आइदिनुपर्‍यो। तर एक्लै होइन, रवि र कुलमान सरसँग जसरी पनि मिल्नुपर्छ,’ यादवले भने।

अर्का प्रतिनिधि युजन राजभण्डारीका अनुसार बालेनले पनि युवाहरूलाई स्वच्छ छवि भएकाहरू अगाडि आउनुपर्ने र मिल्नुपर्ने बताएका थिए।

नेपाल जेन-जी फ्रन्टकी संयोजक रक्षा बमले आफूहरू धेरै कुरा त्यागेर मिड ट्वान्टिज मै राजनीतिमा चासो राखिरहेको भन्दै शीर्ष नेताहरू मिल्नुको विकल्प नरहेको बताइन्।

जेन-जीहरूको प्रस्तावमा बालेनले आफू संसदीय राजनीतिमा औपचारिक रूपमा होमिएको संकेत दिएका थिए। उनले देश विकास पार्टी (चुनाव चिह्न लौरो) मार्फत आगामी निर्वाचनमा भाग लिने र देशभर उम्मेदवारी दिने तयारी सुनाएको एक प्रतिनिधिले जानकारी दिए।

बालेनले राजनीतिको नयाँ अध्याय सुरु गरेकाले यस अभियानमा जेन-जीको पनि साथ चाहिने बताएका थिए। बालेनले २५ वर्ष पूरा भएका युवाहरूलाई उम्मेदवार बन्न समेत आग्रह गरेका थिए।

जेन फोर्सका संयोजक रोहनराज दंगालका अनुसार बालेनले रवि र कुलमानसँगको एकताबारे ब्रिफिङ गर्दै भने, ‘एकै ठाउँमा आउने विषयमा रवि र कुलमान सकारात्मक हुनुहुन्छ। तपाईंहरू पनि यसमा सकारात्मक रूपमा सहभागी हुनुस्।’

बालेनले बिहीबार बिहानैदेखि कुलमान घिसिङ, रवि लामिछाने, डा. बाबुराम भट्टराई, सुनिल शर्मा, अमरेशकुमार सिंह लगायतसँग ‘वान अन वान’ वार्ता गर्नुको कारण निर्वाचन आयोगको समयसीमा हो।

पुस १३ र १४ गतेभित्र समानुपातिक बन्दसूची बुझाउनुपर्ने भएकाले बालेन देश विकास पार्टी मार्फत नयाँ शक्तिहरूलाई गोलबद्ध गर्ने अन्तिम कसरत छन्।

कुलमान घिसिङसँगको एकता लगभग टुंगो लागिसकेको र रवि लामिछानेसँग निर्णायक वार्ता भइरहेको बुझिएको छ।

क्रिसमसको अवसरमा के. एल. दुगर ग्रुपका सदस्यहरुले गोकर्णेश्वरस्थित सुनौलो पाइला अनाथालयलाई १००० लिटरको पानी ट्यांकी प्रदान गर्नुको साथै त्यहाँ रहेका बालबालिकाहरुलाई विभिन्न उपहारहरु बाँडेको छ।

कम्पनीले कक्षा १ देखि ८ सम्म अध्ययन गरिरहेका ६ देखि १६ वर्षका ९ जना बालबालिकालाई उपहार वितरण गरेको छ। यो भेट बालबालिकाका अनुहारमा मुस्कान ल्याउन र उनीहरूको क्रिसमस खुशीमय बनाउनको गरिएको हो।

के. एल. दुगर ग्रुपकी कार्यकारी निर्देशक सृष्टि दुगरका अनुसार बालबालिकाको जीवनमा साना क्षणहरुले पनि ठूलो फरक पार्न सक्दछ। उनीहरूको अनुहारमा देखिएको मुस्कान र खुशीले हामीलाई आफ्नो कर्तव्यको महत्त्व अझै बुझाएको छ।

उपहार वितरण बाहेक, कम्पनीका प्रतिनिधिहरूले अनाथालयमा उल्लेखनीय समय बिताएका छन्। बालबालिकासँगै एउटै स्थानमा खाना खाँदै गरिएका रमाइला कुराकानी र विभिन्न गतिविधिहरूले यस दिनलाई अझ स्मरणीय बनाएको छ।

कम्पनीको अनुसार यो कार्यक्रम समाजप्रति जिम्मेवारी पूरा गर्ने निरन्तर प्रयासको एक हिस्सा हो। उपहार वितरण सानो पहल भए पनि, यसले आवश्यक परेकाहरूको साथमा उभिने दुगर ग्रुपको दीर्घकालीन सोच झल्काउँछ।

कम्पनीले आगामी दिनहरूमा पनि यस्ता सामाजिक कार्यहरू निरन्तर गर्ने र हरेक समुदायमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छ। सृष्टि दुगरले भनिन्, “यो सुरुवात मात्र हो, हामी चाडपर्वमा मात्र होइन, सधैँ समाजको साथमा रहन चाहन्छौँ।”

भक्तपुरको जगाती क्षेत्र हुँदै गुड्ने सवारीसाधन र वरपर फैलँदै गएका आधुनिक घरहरूबीच आज पनि एउटा पुरानो औद्योगिक संरचना मौन बसेर उभिएको छ । समयको धुलोले ढाकिएका भवन, भत्किँदै गएका चिम्नी र सुनसान परिसरले यहाँ कुनै समय आधुनिक प्रविधिबाट इँटा उत्पादन हुने उद्योग सञ्चालनमा थियो भन्ने कुरा इतिहास वन्दै गएको छ । यही जगातीस्थित चाइनिज इँटा कारखानाको इतिहासलाई झल्काउन भक्तपुरेले काम गरेका छन् ।

वि.सं. २०३० को दशकतिर चीन सरकारको सहयोगमा भक्तपुरको जगातीको ठूलो क्षेत्रफलमा मेशिनबाट इँटा उत्पादन उद्योग खुलेको थियो, हफम्यान प्रविधि । तर सरकारको अर्कमन्यताका कारण यो उद्योग बन्द भएको पनि वर्षौ बितिसकेको छ । निजी क्षेत्रलाई लिजमा सञ्चालन गर्न दिएर अहिले त्यो पनि बन्द भइसकेको छ । त्यसकारण यो इतिहास बन्ने क्रममा पुगेको हो ।

यही इतिहासलाई इतिहासमै सीमित नराख्न युवा व्यवसायी इन्जिनियर कृष्णभक्त दुवालले यही प्रविधिबाट इँटा उत्पादन गर्ने प्रविधि कास्कीको पोखरामा स्थापना गरी सञ्चालनमा ल्याएका छन् । ३० को दशकमा बनेको इँटा उत्पादनको नयाँ प्रविधि हफम्यान इतिहास नबनोस् भनेर हामीले पोखरामा यस्तै प्रकारले इँटा उत्पादन गर्ने कारखाना खोलेर इँटा उत्पादन थालिसकेका छौं, भक्तपुरकै व्यवसाय इन्जिनियर दुवालले भने, अब हाफम्यान प्रविधिबाट कसरी इँटा उत्पादन हुन्छ भनेर हेर्न कोही चाहन्छ भने पोखरामा हाम्रो उद्योग हेर्न आउँदा हुन्छ ।

हफम्यान प्रविधिबाट इँटा उत्पादन गर्दा इँटा उत्पादनदेखि पोल्नेलगायतका सम्पूर्ण काम मेशिनबाटै हुन्छ । यहाँ सामान्य इँटाभटामा जस्तो इँटा पार्ने न खल (ठाउँ चाहिन्छ) न त मानिस नै । सबै मेशिनले नै गर्छ । यसबाट तुलनात्मक रुपमा गुणस्तरीय इँटा उत्पादन हुन्छ । यसरी गुणस्तरीय इँटा चाहनेहरुले यो हफम्यान प्रविधिबाट बनेको इँटा प्रयोग गर्न सकिने र भारतलगायतबाट इँटा नेपाल आयात गर्नुपर्ने अवस्था नआउने व्यवसायी दुवाल बताउँछन् ।

त्यस समयमा यो कारखाना औद्योगिक सीप सिक्ने एउटा केन्द्रजस्तै बनेको थियो । यहाँ काम गरेका धेरै कामदारहरूले पछि निजी इँटाभट्टा तथा निर्माण क्षेत्रमा आफ्नो सीप प्रयोग गरे, जगाती निवासी एकजना वृद्ध भन्छन् । तर पछि यस्तो इतिहास बोकेको इँटा उद्योगमा समयसँगै समस्या थपिँदै गए । इन्धन आपूर्ति अभाव, व्यवस्थापन कमजोरी, प्रविधि समयअनुकूल अद्यावधिक नहुनु र निजी क्षेत्रका परम्परागत इँटाभट्टासँगको तीव्र प्रतिस्पर्धाले कारखानालाई कमजोर बनायो । अन्ततः पूर्ण क्षमतामा सञ्चालन हुन नसकेपछि उत्पादन बन्द भयो ।

चीन सरकारले बनाइदिएको कारखाना नेपालमा आधुनिक औद्योगिक प्रविधि भित्याउने प्रारम्भिक परियोजनामध्ये एक मानिन्छ । तर सरकारको अर्कमन्यता कारण त्यो वन्द भएको पनि दसक वित्यो । पछिल्लो पटकको ओली सरकारले उद्योग मन्त्रालयको नाममा रहेको जगातीको यो जग्गामा खेलकुद रंगशाला बनाउने योजना बनाएको थियो । तर अहिले त्यो योजना पनि अलपत्र छ । यो जग्गामा अहिले सूर्यविनायक नगरपालिकाको सूर्यविनायक अस्पताल छ भने बाँकी भाग पुराना कारखानाका भबनहरु भूत वंगलाजस्तै धुलो मैलोले भरिएर थिंग उभिएका छन् ।

मेसिनबाट बनेका इँटा

परम्परागत रूपमा हातले ढालेर घाममा सुकाइने इँटाभट्टाको अभ्यासभन्दा फरक, चाइनिज इँटा कारखानामा चीनबाट ल्याइएका मेसिनरी प्रयोग गरिन्थे । माटो प्रशोधनदेखि इँटा ढाल्ने, सुकाउने र उच्च तापक्रममा पकाउनेसम्मका सबै प्रक्रिया व्यवस्थित ढंगले सञ्चालन हुन्थे । यसले उत्पादन क्षमतामा वृद्धि मात्र गरेन, इँटाको मजबुती र एकरूपता पनि सुनिश्चित गर्‍यो ।

संरक्षणको पर्खाइमा इतिहास

आज चाइनिज इँटा कारखानाका संरचनाहरू जीर्ण अवस्थामा छन् । कतिपय भवन भत्किने अवस्थामा पुगेका छन् भने चिम्नी र मेसिनरीका अवशेषले मात्रै यसको विगतको कथा सुनाइरहेका छन् । स्थानीय बासिन्दा र इतिहासप्रेमीहरू यो स्थानलाई औद्योगिक सम्पदाका रूपमा संरक्षण गर्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याउँछन् । उनीहरूका अनुसार उचित संरक्षण र व्यवस्थापन भएमा यो स्थललाई औद्योगिक संग्रहालय, शैक्षिक अध्ययन केन्द्र वा पर्यटन गन्तव्यका रूपमा विकास गर्न सकिने सम्भावना पनि रहेको छ ।

मौन साक्षी

जगातीस्थित चाइनिज इँटा कारखाना आज उत्पादन नगरे पनि यसले नेपालमा आधुनिक उद्योग स्थापनाको एउटा महत्वपूर्ण अध्याय बोकेको छ । इँटाभित्र कैद भएको यो इतिहास संरक्षणको पर्खाइमा छ, भोलिका पुस्तालाई औद्योगिक यात्राको कथा सुनाउन ।

बाल्मिकी सेकेण्डरी स्कुल मोरङ धरानमा जारी कोशी प्रदेशस्तरीय अन्तरविद्यालय डीआईजी रनिङ कप फुटबल प्रतियोगिताको सातौँ संस्करणको पहिलो चरणको खेलमा विजयी भएको छ । बिहीबार धरान रंगशालामा भएको खेलमा निधी सेकेन्डरी स्कुल विर्तामोड झापालाई २-१ गोल अन्तरले हराउँदै बाल्मिकी स्कुल विजयी भएको हो ।

बाल्मिकीका तर्फबाट खेलको पहिलो हाफमा साङ्केमा बान्तावाले पहिलो गोल गरे । उनले पहिलो मिनेटमै गोल गरे । यस्तै, पहिलो हाफकै पाँचौ मिनेटमा मनिष दुलालले अर्को गोल गरे ।

पहिलो हाफको खेलमा बाल्मिकीले शून्यका विरुद्ध दुई गोलले अग्रता लिएपनि दोस्रो हाफको ३८ औं मिनेटमा निधी सेकेण्डरी स्कुलका पुजन ढकालले गोल गरे । प्रतियोगितामा म्यान अफ दि म्याच साङ्केमा नै भए ।

बुधबारको उद्घाटन खेलमा पुलिस स्कुल रेड समूहले भरौल बाल मन्दिर स्कुललाई ५-० गोल अन्तरले हराउँदै विजयी भएको थियो । प्रतियोगितामा सुनसरी, मोरङ र झापाका १६ वटा विद्यालय सहभागी भएका छन् ।

प्रतियोगिताको विजेताले ८१ हजार ५ रुपैयाँसहित ट्रफी, मेडल र प्रमाणपत्र प्राप्त गर्नेछ । उपविजेताले ४१ हजार ५ रुपैयाँ नगदसहित ट्रफी, मेडल र प्रमाणपत्र प्राप्त गर्नेछ । विधागत खेलमा वेस्ट गोलकिपर, वेस्ट मिडफिल्डर, वेस्ट डिफेन्डर, हाई स्कोरर, राइजिङ प्लेयर र वेस्ट कोचलाई जनही २ हजार ५ रुपैयाँ नगद, ट्रफी, मेडल र प्रमाणपत्र प्रदान गरिनेछ ।

जेन–जी आन्दोलनपछि अन्तरिम सरकारको प्रधानमन्त्रीमा प्रदर्शनकारीहरूका तर्फबाट सर्वाधिक रुचाइएका पात्र थिए–काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन्द्र साह। तर, जटिल परिस्थिति देखेरै हुनुपर्छ, उनी अगाडी सरेनन्।

व्यवहारकै कुरा गर्दा बालेनले प्रदर्शनपछिको अवस्थामा पूर्व प्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्की नेतृत्वमा सरकार बनाउन सघाउनुबाहेक बाँकी सबैलाई बेवास्ता गरिदिए। जेन–जी आन्दोलनका मृतकको दाहसंस्कारमा गएनन्, अस्पतालमा उपचाररत घाइतेलाई भेटेनन्। मृतकका परिवारले एकसरो शब्दमा सान्त्वना समेत दिने जमर्को देखाएनन्।

भदौ २७ गते अन्तरिम सरकारको प्रधानमन्त्री नियुक्त भए लगत्तै सुशीला कार्कीले प्रतिनिधिसभा विघटन र फागुन २१ गते चुनावको घोषणा गरिन। त्यसपछि सरकार र निर्वाचन आयोग चुनावी तयारीमा लाग्यो।

त्यसपछिका तीन महिनासम्म चुनावको तयारी, नयाँ राजनीतिक दल स्थापना लगायतबारे बालेनले खुलस्त कुनै पनि काम गरेको देखिएन।

यस क्रममा धेरैले लख काटे–बालेनलाई राजनीतिमा चासो छैन। निकटस्थ पात्रहरूले पनि कुरा फेरी फेरी सार्वजनिक सञ्चारमाध्यममा छरिरहे। कतिपय बेला महानगरकै कार्यकाल पूरा गर्ने भनियो, कतिपय बेला नयाँ राजनीतिक दल खोल्न सघाउने भनेर चर्चा चलाइयो।

तर, कुनै पनि भूमिकामा बालेन सतहमा देखिएनन्। बालेन सधैँ रहस्य रहिरहे। जसको परिणाम उनी सार्वजनिक संवाद गर्न नसक्ने नेताका रूपमा पनि सार्वजनिक गसिपका पात्र बने।

तर एकाएक..

यी कुराहरूलाई बिर्साउँदै यो साता बालेन मुलुकको राजनीतिमा ठुलै चर्चाको पात्र बनेका छन्। चर्चा हुनुका पछाडि उनको तीव्र सक्रियता मूल कारण छ।

सहकारी ठगी प्रकरणमा पुर्पक्षका लागि थुनामा परेका राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी(रास्वपा)का सभापति रवि लामिछाने गत शुक्रबार धरौटीमा छुटे। उनी छुटेर आएदेखि राजनीतिक सक्रियता तीव्र पार्न थाले। सोही सक्रियतामा उनले आइतबार बालेनलाई पनि भेटेका थिए। तर, त्यो भेटबारे धेरै कुरा बाहिर आइसकेको छैन।

सोही भेटको विकसित स्वरूप दोस्रो दिनसम्म चल्यो। सोमबार राति कमलपोखरीस्थित रास्वपा नेता असीम शाहको घरमा रवि र बालेनले झन्डै साढे पाँच घण्टा बिताए। उक्त भेटपछि मूलतः वैकल्पिक राजनीतिको वकालत गर्ने पक्ष हौसिएको थियो। रास्वपाका नेताहरूले सो भेटलाई ठुलै ‘ब्रेक थ्रु’को रूपमा अर्थ्याएर सामाजिक सञ्जालदेखि सञ्चारमाध्यममा प्रस्तुत गरेका थिए।

भेटका बालेनलाई भावी प्रधानमन्त्री र रविलाई रास्वपा सभापति बनाएर जाने गरी एकीकरण गर्ने र सोहीअनुसार अगाडी बढ्नेबारे छलफल भएको बताइन्छ। सो कुराको आशय स्वयं भेटका समन्वयकर्ता रास्वपा नेता असीम शाहले दिँदै आएका छन्।

मध्यरात १ बजे दुवै जना बैठकबाट बाहिरिएका थिए। बाहिरिँदा रवि र बालेन एउटै गाडीमा देखिएको तस्बिर पनि भाइरल भयो। त्यो तस्बिर बालेन–रवि एकताको प्रतीककै रूपमा रास्वपावृत्तले प्रचार गरेको थियो।

तर, बालेन बिच्किएपछि....?

रास्वपा वृत्तले चर्चा गरे जसरी बालेन भने रविको कुरामा ‘कन्भिन्स’ भइनसकेको त्यसपछि विकसित घटनाक्रमले देखाउँछ। उनले बालेनलाई रास्वपामा प्रवेश गराउनेमा मात्रै आशय देखाएको स्रोत बताउँछ। रविले बालेनसँग शक्ति समीकरणका विषयमा सन्तुष्ट हुने गरी कुनै प्रस्ताव पनि राखेनन्। स्रोतको भनाई अनुसार फेरि मंगलबार बस्ने कुरा तय भएर त्यो दिन दुवै बाहिरिएका थिए।

तर मंगलबार रविले बालेनसँग भेटको चाँजोपाँजो मिलाएनन्। बरु तारेखका लागि रुपन्देही हिँडे। चितवन पुगेर पत्रकारसँग फरक कुरा गरिदिए। उनले ‘बालेनलाई प्रधानमन्त्री बनाउनेसम्मको चरणमा कुरा पुगिनसकेको’ भनिदिए।

त्यसपछि बालेन झस्किएका थिए। उनले आफ्ना निकटस्थसँग ‘रवि विश्वास गर्न लायक पात्र रहेनछन्’ भन्न थालेका थिए। त्यसपछि उनी आफ्नै पार्टी बनाएर जाने सोचमा पुगेको स्रोतको भनाई छ।

बालेन निकट पात्रहरूले ‘लौरो’ चुनाव चिन्ह राखेर पहिल्यै हाम्रो नेपाली पार्टी निर्वाचन आयोगमा दर्ता गरेका थिए। २०७९ को स्थानीय तह निर्वाचनमा बालेन स्वतन्त्र उम्मेदवार भएर मेयरमा लड्दा चुनाव चिन्ह लौरो नै थियो। अहिले उक्त पार्टीले नाम फेरेर देश विकास पार्टी राखेको छ। चुनाव चिन्ह लौरो नै छ।

त्यही पार्टी अगाडी बढाउने सोचका साथ बालेनले बुधबारबाट एकाएक सक्रियता बढाए। पहिलो दिन आफ्ना सहयोगी कुमार व्यञ्जनकार(बेन)को ललितपुरको ज्वागलमा रहेको घरमा करिब ९ घण्टा विभिन्न व्यक्तिसँग भेटेर सल्लाह गरेका थिए। सो क्रममा बालेनले चिकित्सक डा. भगवान् कोइराला, उद्यमी एवं नेपाली कांग्रेसका नेता विनोद चौधरी, राप्रपा नेता ज्ञानेन्द्र शाही, रेसम चौधरी, जनमत पार्टीका अध्यक्ष सिके राउत, पूर्व सचिव भीम उपाध्याय, वैकल्पिक अभियन्ता मिलन पाण्डेलगायतका ३० जना भन्दा बढीसँग भेटेका थिए।

सोही क्रम बालेनले बिहीबार(दोस्रो दिन) पनि जारी राखेका छन्। दोस्रो दिनसम्म आइपुग्दा ज्वागलस्थित कुमार बेनको घर चर्चाको केन्द्र बनेको छ। बिहान सबभन्दा पहिला ऊर्जा मन्त्री कुलमान घिसिङलाई भेटेका थिए। घिसिङले उज्यालो नेपाल पार्टी खोलेका छन्। सो भेटपछि बालेन र कुलमान मिलेरै जाने लगभग टुंगो लागेको दाबी छ। कुलमानले बालेन संलग्न हुने देश विकास पार्टीमै मिलेर जानेमा सहमत देखिएको स्रोत बताउँछ। त्यसपछि बालेनले कांग्रेस नेता सुनिल शर्मालाई पनि भेटे।

बालेन आफूसँग असन्तुष्ट रहेर अलग्गै सक्रियता बढाएपछि रास्वपा सभापति रवि पनि उनलाई भेट्न पुगेका छन्। उनीहरूबिच दुई घण्टाभन्दा बढी संवाद भएको थियो। भेटमा फेरि सबै कुरा टुंगो लागिसकेको छैन। रविले बालेन र कुलमानगरी तीन जनाको छुट्टै भेट गर्ने प्रस्ताव राखेका छन्। त्यसका लागि बालेनले प्रयोग गरिरहेको ठाउँ नभई ‘न्युट्रल भेन्यु’ हुनुपर्ने सर्त छ।

बालेनलाई भेटेर फर्किएका रविलाई बाहिर पत्रकारले ‘वार्तामा के भयो?’ भनेर सोध्दा प्रस्ट जवाफ नै दिएनन्। उनले ‘मेरो अनुहार हेरेर के लाग्छ?’ भन्दै अमूर्त जवाफ दिएर निस्किएका थिए।

यस्तै पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले पनि बालेनलाई सोही ठाउँमा पुगेर भेटेका छन्। उनले वैकल्पिक भनिने शक्तिहरूलाई एक ढिक्का बनाएर लैजान बालेनलाई सुझाव दिएका छन्। स्रोतको भनाई अनुसार बालेनले ‘रास्वपासँग मिलेर जाँदा के हुन्छ?’ भनेर बाबुरामलाई सोधेका थिए।

यस्तै बालेनले दिउँसो नै विभिन्न चरणमा रक्षा बमदेखि सुदन गुरुङसम्मका जेन–जी अगुवासँग एक्ला एक्लै र समूहमा पनि भेटेका थिए।

उनीहरूबाहेक विभिन्न कलाकार, पत्रकार, उद्यमी, राजनीतिज्ञहरूसँग बालेनले एकाएक संवाद बढाएका छन्। जुन उनको पछिल्ला ‘ट्र्याक रेकर्ड’ भन्दा भिन्न देखिन्छ। बालेन यसअघि यो स्तरमा राजनीतिक संवाद गर्ने र रुचाउने पात्रका रूपमा नदेखिएका सेलिब्रिटी राजनीतिकर्मी मानिन्छन्।

बालेनले चलाएका यी वार्ता तथा संवादका शृङ्खलाले कस्तो निकास दिन्छन्? त्यसको नतिजा हेर्न जेन–जी देखि वैकल्पिक राजनीतिका वकालतकर्ता र स्थापित राजनीतिक दलहरूले व्यापक चासो छ।

पूर्वप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहलाई नयाँ र वैकल्पिक शक्तिहरू एकताबद्ध भएर अघि बढ्न सुझाव दिएका छन्।

बिहीबार ललितपुरको ज्वागलमा मेयर शाहसँगको भेटवार्तापछि सञ्चारकर्मीहरूसँग संक्षिप्त प्रतिक्रिया दिँदै डा. भट्टराईले आफू सधैँ वैकल्पिक शक्तिहरूको एकताको पक्षमा रहेको बताए।

सञ्चारकर्मीले राखेको जिज्ञासाको जवाफ दिँदै डा. भट्टराईले भने, ‘म नयाँ र वैकल्पिक शक्तिहरू सब एक भएर जानुपर्छ भन्ने पक्षको मान्छे हुँ। म निरन्तर त्यसमा लागेको छु। मेरो त यो १० वर्षदेखिको सपना हो।’

उनले सोही विषयमा परामर्श गर्न मेयर शाहले बोलाएको र आफू आएको स्पष्ट पारे। ‘उहाँ (बालेन) को पनि चाहना त्यही थियो,’ भट्टराईले भने।

डा. भट्टराईले आफूले बालेन लगायतका नयाँ नेतृत्वलाई मिलेर जान सुझाव दिएको बताए। ‘मेरो सुझाव- तपाईं नयाँ र वैकल्पिक भन्नेहरू जति पनि छन्, मेरो सपना पूरा गर्न एक भएर अगाडि बढ्नुस्, त्यसमा मेरो सद्भाव रहन्छ भन्ने हो,’ उनले भने।

आफ्नो भूमिकाबारे सोधिएको प्रश्नमा उनले आफू अभिभावकत्व ग्रहण गर्न वा बाहिरै बसेर सघाउन तयार रहेको संकेत गर्दै नयाँ पिँढीलाई नेतृत्व लिन आग्रह गरे।

आजै सोही स्थानमा रास्वपा सभापति रवि लामिछाने र मेयर बालेनबीच पनि वार्ता भएको थियो। रवि निस्किएलगत्तै डा. भट्टराई बालेनलाई भेट्न पुगेका थिए।

नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले आगामी फागुन २१ गतेका लागि ताकिएको प्रतिनिधिसभा सदस्य निर्वाचनमा उम्मेदवार नहुने बताएका छन्। केन्द्रीय कार्यसम्पाद समिति बैठकमा सम्बोधन गर्दै उनले नयाँ अनुहारहरुलाई मौका दिन आफू उम्मेदवार नहुने जानकारी गराएका हुन् ।

बैठकलाई सम्बोधन गर्दै महामन्त्री शर्माले भने, 'लगातार तीन पटक उम्मेदवार बनिसकेकोले यो पटक आफू उम्मेदवार नबनेर अरु साथीहरूलाई अघि सार्ने प्रस्ताव क्षेत्रमा गरेर आएको जानकारी गराउँदछु । गत चुनावमा म आफ्नो क्षेत्रमा सीमित थिएँ । यो पटक देशव्यापी रुपमा पार्टीका उम्मेदवारहरुको साथमा पुग्नेछु ।'

महामन्त्री शर्माले हिजो बुधबारमात्रै आफू आफ्नो निर्वाचन क्षेत्र झापा क्षेत्र नम्बर एकमा रहेको जानकारी दिँदै क्षेत्रीय भेलामा को उम्मेदवार बन्ने हो दाबी गरेर अगाडी आउन आग्रह गरेको बताए । झापामा एक वर्षअघि आयोजित एक कार्यक्रममा पनि आगामी निर्वाचनमा उम्मेदवार नहुने घोषणा गर्दै इच्छुकहरुले आजैबाट मेहनत गर्न आग्रह गरेको कुरा स्मरण गर्दै बैठकमा महामन्त्री शर्माले फेरि पनि झापा क्षेत्र नम्बर एकबाट सर्वसम्मत सिफारिस गरेकोमा शुभेच्छुकहरुलाई धन्यवाद दिएका थिए ।

उनले भने, 'मेरो आग्रह छ चुनावमा अनुहार बदलेर जानुपर्छ । बढीभन्दा बढी युवा र नयाँ साथीहरूलाई अवसर दिनुपर्छ ।'

फागुन २१ मा हुने भनिएको निर्वाचनका लागि उपयुक्त वातावरण बन्न नसकेको चर्चा गर्दै उनले फागुन २१ मा निर्वाचन सम्भव नहुने हो भने अहिलेबाटै वैशाखमा चुनाव गर्नेगरीको वातावरण बनाउन सुझाव दिए । उनले भने, 'कि त सरकारले वातावरण बनाउन सक्नैपर्छ कि त सर्वपक्षीय संवाद र छलफल गरेर सरकारले वैशाखमा चुनाव गर्नुपर्छ ।' संवैधानिक प्रश्न सम्बोधन गर्न फागुन २१ मा ७ प्रदेशका ७ वटा निर्वाचन क्षेत्रमा चुनाव गर्न उनको सुझाव थियो ।

अर्को प्रशंगमा महामन्त्री शर्माले कार्यतालिका परिमार्जन गरेर तीन तहको अधिवेशन गर्न गरेर तोकिएकै मितिमा महाधिवेशन गर्न आवश्यक रहेको बताए ।

काठमाडौं उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले यातायात क्षेत्रमा हुने विकृति रोक्न विभिन्न यातायात कार्यालयहरूमा छापा मारेको छ।

सो क्रममा बिचौलियाको भूमिका निर्वाह गर्ने १४ जना व्यक्तिहरू पक्राउ परेका छन्।

प्रहरीले भक्तपुरको यातायात व्यवस्था कार्यालय (राधेराधे), काठमाडौंको गुर्जुधारा यातायात कार्यालय र दक्षिणढोकास्थित ट्रायल सेन्टरबाट उनीहरूलाई पक्राउ गरेको हो।

पक्राउ परेका व्यक्तिहरूले सेवाग्राहीलाई अनावश्यक हैरानी दिने, जबरजस्ती काम गरिदिन्छु भन्दै रकम असुल्ने र कार्यालयका कर्मचारीहरूको नियमित काममा समेत प्रभाव पार्ने गरेको प्रहरीले जनाएको छ।

विशेष सूचनाका आधारमा टेकुबाट खटिएको प्रहरी टोलीले उनीहरूलाई रंगेहात नियन्त्रणमा लिएको हो।

संरक्षित तर आधिकारिक पहिचान नभएका क्षेत्रको जैविक विविधता बचाइराख्ने प्रयासस्वरूप अनुसन्धान र छलफल थालिएको छ । पूर्वी हिमालय भू–परिधीय अन्य प्रभावित क्षेत्रमा आधारित संरक्षण (ओइसिएम) लाई बढावा दिन इलाम र पाँचथरका सम्भावित क्षेत्रमा अध्ययनसमेत गरिएको छ ।

नेपालमा राष्ट्रिय निकुञ्ज, वन्यजन्तु आरक्ष, विभिन्न संरक्षण क्षेत्रलगायत आधिकारिक रूपमा २१ संरक्षित क्षेत्र छन् । तर, तीबाहेक पनि स्थानीय आदिवासी समुदाय, निजी क्षेत्र र समुदायहरूले आ–आफ्नै रीति–संस्कृति कायम राख्दासमेत जैविक विविधता बचाउन योगदान पुगिरहेको छ । सामुदायिक वनहरू आफैंमा जैविक विविधता बचाउने उद्देश्यले गठन हुने नभएपनि उनीहरूबाट संरक्षणमा बल मिलिरहेको छ । कतिपय निजी क्षेत्रले पनि जैविक विविधता बचाउन योगदान गरिरहेकै छन् ।

यस्ता संरक्षित तर आधिकारिक रूपमा पहिचान नभएका ठाउँलाई पनि तथ्यांकमा ल्याएर संरक्षणमा थप सहयोग गर्न सरकारी र गैरसरकारी निकायले पहल गरिरहेका छन् । पछिल्लो समय इसिमोड, रेडपान्डा नेटवर्क र दीपज्योति युवा क्लबले विशेषगरी इलामको जिर्मलेदेखि पाँचथरको च्याङथापुसम्मका सम्भावित क्षेत्रको अध्ययन गरेका छन् । सरकारले राखेको अन्तर्राष्ट्रिय लक्ष्य पूरा गर्न गत भदौदेखि भारतीय सीमावर्ती क्षेत्रका सम्भावित ओइसिएमको अध्ययन भइरहेको अध्ययनकर्ता डा.प्रकाश पौडेलले जानकारी दिए ।

उनका अनुसार यो क्षेत्रका (विशेषगरी सामुदायिक वन) १८ ठाउँको अध्ययन भएको छ । अध्ययनले ओइसिएम हुन् भनेर पहिचान गराउनसक्ने केही क्षेत्र फेला पारेको छ । ‘हामीले गरेको अध्ययनले बढी सामुदायिक वनलाई देखेको छ तर सामुदायिक वनमात्रै ओइसिएम हुन्छन् भन्ने होइन,’ उनले भने, ‘ओइसिएमका लागि निश्चित मापदण्ड छ, त्यो मापदण्ड पूरा गर्नेमा सामुदायिक वन बढी देखिएका छन् ।’

तर, इलामका सामुदायिक वन पनि गठन हुने तर सक्रिय नहुने समस्यामा रहेको उनले जनाए । ‘जैविक विविधताका हिसाबले संरक्षित तर पहिचान हुन नसकेकालाई पहिचान दिन यो अध्ययन भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘सरकारले अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा गरेको प्रतिबद्धता पूरा गर्न पनि तथ्यांक चाहिएको छ । तथ्यांकमा नआएका ठाउँलाई सूचीकृत गर्ने हो ।’

विश्व वन्यजन्तु कोषका अनुसार गएको ५० वर्षमा विश्वमा मान्छेको संख्या बढेर दोब्बर हुँदा वन्यजन्तुको संख्या ७३ प्रतिशतले घटेको तथ्यांक छ । यसअन्तर्गत जमिनमा बस्ने ६९ प्रतिशत, खोलानालामा बस्ने ८५ प्रतिशत र सामुद्रिक जन्तुको संख्या ५६ प्रतिशतले घटेको छ । सन् २०१० मा आउँदो १० वर्षमा विश्वको १७ प्रतिशत भागलाई संरक्षित क्षेत्र बनाउने लक्ष्य राखियो र पूरा पनि भयो ।

‘देशहरूले राखेको लक्ष्यअनुसार तथ्यांक पूरा भएकै देखिन्छ तर व्यावहारिक रूपमा प्रभावकारी देखिएन,’ अध्येता पौडेल भन्छन्, ‘संरक्षित क्षेत्र नामकरणमात्र भएर हुँदैन, प्रभावकारी कार्यान्वयन हुनुपथ्र्यो, त्यो भएन ।’ अहिले विश्वमा जमिनको १७.६ प्रतिशत र समुद्रको ८.४ प्रतिशत संरक्षित क्षेत्र रहेको तथ्यांक छ ।

संसारका देशहरूले सन् २०२२ मा आउँदो सन् २०३० सम्ममा विश्वको ३० प्रतिशत जमिन र त्यति नै प्रतिशत समुद्रलाई संरक्षित बनाउने लक्ष्य राखेका छन् । ‘अब ४ वर्ष बाँकी छ, नेपालले पनि यो लक्ष्य पूरा गर्नुपर्ने बाध्यता छ,’ उनले भने, ‘तर, नेपालमा चाहिँ अहिलेसम्म २३ प्रतिशत भूमि संरक्षित क्षेत्र घोषित भइसकेको छ । अब बाँकी लक्ष्य पूरा गर्नुछ ।’

यो लक्ष्य पूरा गर्न ओइसिएम अवधारणा अघि सारिएको र अध्ययन भइरहेको रेडपान्डा नेटवर्कका उपनिर्देशक हरिसचन्द्र राईले बताए । ‘सन् २०२६ को नोभेम्बरसम्ममा इसिमोडले भू–परिधीय क्षेत्रका ओइसिएमको अध्ययन पूरा गर्नेछ,’ उनले भने, ‘यसले सरकारलाई तथ्यांक संकलनमा योगदान हुनेछ, थप संरक्षित क्षेत्रको परिचय खुल्नेछ । अहिले अध्ययन निरन्तर छ ।’ ओइसिएममा सूचीकृत हुन आधिकारिक संरक्षित क्षेत्रभन्दा बाहिर हुनुपर्ने, निश्चित भौगोलिक सीमा तोकिएको र कुनै न कुनै रूपमा त्यसको व्यवस्थापन भएको हुनुपर्नेलगायत मापदण्ड छन् । सामुदायिक, सरकारीमात्र नभएर यसमा निजी वनसमेत पर्नसक्छन् ।

उनले स्थानीय सरोकारवालासमेतको राय–सुझावका आधारमा ओइसिएमको पहिचान र अध्ययन गरिरहेको बताए । ‘कतिपयले जानीनजानी पनि जैविक विविधतामा योगदान गरिरहेका छन्,’ राईले भने, ‘उनीहरूलाई हौसला मिल्नेछ, जैविक विविधताका माध्यमबाट पर्यटन प्रवर्धनमा टेवा पुग्नेछ ।’

इलामका डिभिजन वन अधिकृत वीरेन्द्र साहले नेपालमा ओइसिएमका लागि सम्भावित धेरै ठाउँ रहेको बताए । ‘झट्ट हेर्दा अहिले यसरी सूचीकृत गर्दा स्थानीयलाई के फाइदा छ भन्ने देखिँदैन,’ उनले भने, ‘तत्काललाई पर्यटन प्रवर्धनमा सहयोग हुन्छ, अहिले प्रारम्भिक अध्ययनमात्रै भइरहेको छ, बिस्तारै समुदायले प्रत्यक्ष लाभ लिनेगरीका कार्यक्रम पनि आउन सक्छन्, यकिनसाथ अहिले नै भन्न चाहिँ सकिँदैन ।’ उनले स्थानीय समुदायसँगको समन्वय र सहकार्यले नै वन संरक्षण, जैविक विविधता संरक्षण दीगो हुने बताए । अध्ययनपछि ओइसिएम सूचीकृत गर्न डिभिजनले नै समुदायसँग समन्वय गर्नेछ ।

नेपालमा २३ हजार ८९ सामुदायिक वन छन् । यीमध्ये अति महत्त्वपूर्ण जैविक विविधता भएका वन सूचीमा पर्नसक्छन् । धार्मिक वन, कबुलियती वन, साझेदारी वन पनि मापदण्डका आधारमा पर्नसक्छन् । ५९ भन्दा धेरै जातजातिका सांस्कृतिक तथा परम्परागत ज्ञानबाट सुरक्षित जैविक विविधताको संरक्षणमा पनि यो एक अवसर हुनसक्ने डा.पौडेलको भनाइ छ ।

संसारमा अहिले ६ हजार ४ सय ६७ ओइसिएम सूचीकृत छन् । क्यानडा, अल्जेरिया, दक्षिण अफ्रिका र भारतमा ओइसिएमलाई आधिकारिकता दिइएको छ । भारतमा २५ भन्दा बढी ओइसिएम पहिचान गरिएको छ ।

पोखरामा बिहीबार सुन्तला महोत्सव सम्पन्न भएको छ । सुन्तलाको पकेट क्षेत्र पोखरा–२१ हर्राबोटमा सुन्तला महोत्सव आयोजना गरिएको हो । पोखरा महानगरपालिका आर्थिक विकास महाशाखा र कृषि विकास महाशाखाको सहयोग तथा वडा स्तरीय कृषि सञ्जालको समन्वयमा पोखरा महानगरपालिका वडा नम्बर २१ ले आयोजना गरेको महोत्सवमा कृषक भने बेखूस देखिए । कृषकलाई भन्दा बिचौलियालाई पोस्नेगरी कार्यक्रम गरिएको कृषकको आरोप छ ।

महोत्सवमा सुन्तलाको पहाड बनाउने भनिएको थियो । तर सुन्तलाको पहाड त थियो तर एकदमै सानो । कृषकले सुन्तला ल्याउन नमानेपछि महानगर आफैले खरिद गरेको बुटोबाट ल्याइएको सुन्तला मात्रै राख्दा सुन्तलाको पहाड सानो बनेको श्रोतले बतायो । सुन्तलाको पहाड सानोहुँदा त्यसमा फोटो सेसन गर्ने, सेल्फी खिच्नेको खासै रुची देखिएन ।

उसो त सुन्तला महोत्सवमा सुन्तलाका स्टलहरुले महोत्सव स्थल भरिने अपेक्षा गरिएको थियो । तर महोत्सव स्थलमा भएको ८/१० स्टलमध्ये ३/४ वटा स्टलमा मात्रै सुन्तला राखिएका थिए । अरु सबै स्टल खाजा तथा दलहन सम्बन्धिका थिए । सुन्तलाका स्टलहरुमा पनि थोरै मात्र सुन्तला थिए भने त्यहाँ रोज्जा सुन्तलासमेत थिएनन्, बरु छनौटाहरु राखिएका थिए । त्यो पनि महोत्सव सञ्चालन भएको केहिबेरमै सुन्तला किन्नेको हारालुस चलेर सकिएको थियो ।

महोत्सवमा सुन्तला खरिद गर्न पुगेकाहरु महोत्सव स्थलमा सुन्तला नपाएपछि बगैंचा खोज्दै गएका थिए । तर बगैंचाको सुन्तला पनि किसानले ठेकेदारलाई बोटै बेचेपछि खिन्नहुँदै फर्किनु परेको थियो । सुन्तला महोत्सवमा सुन्तला नपाएपछि पोखराबाट हर्राबोट पुगेकी एक महिलाले भनिन्,‘महोत्सवमै सुन्तला नपाउने कस्तो महोत्सव हो यो ।’ उनले स्थानिय किसान देखेर आफू छक्क परेको बताईन् । भनिन्,‘बोटमा पनि सुन्तला नपाईंदो रहेछ, किसान पनि मातेका रहेछन् ।’

स्थानीय कृषक छविलाल सुवेदीले किसानको लागत मूल्य पनि नउठ्ने मूल्य निर्धारण गरिएपछि महोत्सवमा सुन्तला नलगिएको बताए । महोत्सवमा सुन्तला प्रतिकेजी एक सय रुपैयाँ भनेर मूल्य निर्धारण गरिएको प्रति आफूहरुको असन्तुष्टि रहेको उनको प्रष्टिकरण थियो । बजार मूल्य भन्दा धेरै कम मूल्य निर्धारणहुँदा सुन्तला किसान बेखूस् रहेको उनले बताए । एक त हामीले पहिल्यै ठेकेदारलाई बेचिसकेका हुन्छौं, उनले भने,‘दोस्रो बजार मूल्य पनि नपाउने भएपछि महोत्सवमा सुन्तला लानुको औचित्य पनि रहँदैन ।’

अर्का सुन्तला उत्पादक किसान ठाकुरप्रसाद सुवेदीले पनि सुन्तला महोत्सवले किसानलाई हौसला नथपेको बताए । राज्यले सुन्तला उत्पादनमा सघाएको भए पो महोत्सवको अर्थ हुन्थ्यो, उनले प्रश्न गर्दै अगाडि थपे,‘मल, पानी, ग्रेडिङदेखि बजारीकरणसम्म सघाउँदैन, एक दिन महोत्सव गरेर किसानलाई के फाईदा ? ।’ उनले बाँदरले सुन्तलालाई क्षेती पुर्‍याईरहेको भन्दै त्यो नियन्त्रणका लागि पनि कहिंकतैबाट पहलकदमी नभएको गुनासो गरे ।

महोत्सवको उद्घाटन कार्यक्रममा बोल्दै पोखरा महानगरपालिकाका प्रमुख धनराज आचार्यले कृषिको प्रवद्र्दनमा महानगरपालिका लागिरहेको बताए । पोखरा–२१ र २२ लाई सुन्तलाको पकेट क्षेत्र घोषणा गरेर महानगरले मल, बिउ, सिंचाईमा सघाईरहेको उल्लेख गरे । उनले सुन्तलाको व्यवसायीकरण गरेर उत्पादन र उत्पादकत्व बढाउनु पर्ने तथा गुणस्तर परीक्षण गरेर बिचौलियामार्फत नभई कृषक आफैँले बजार पुर्‍याउने वातावरण निर्माणमा महानगरले सघाउने पनि प्रतिबद्दता जनाए ।

पोखरा महानगरपालिकाका आर्थिक विकास महाशाखा प्रमुख मनहर कडरियाले सुन्तला उत्पादक किसानलाई हौसला थप्न महोत्सव आयोजना गरिएको बताए । सुन्तला उत्पादनलाई व्यवसायीकरण गर्न महानगरले सघाउने बताउँदै उनले भने,‘सुन्तलाको ग्रेडिङ गर्न जरुरी छ । यसले किसानलाई घाटा होईन फाईदा गर्छ, त्यसैले सुन्तलाको ग्रेडिङ र चिस्यान केन्द्र निर्माणमा महानगरले सघाउँछ ।’

गण्डकी प्रदेश, भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयका सचिव बासुदेव रेग्मीले सुन्तलाको उत्पादन बढाउन प्रदेश सरकारको सहयोग रहने बताए ।

पोखरा–२१ का वडाध्यक्ष दीपकप्रसाद सुवेदीले सुन्तला उत्पादनको चुनौती सामना गर्न वडाले सहयोग गरिरहेको बताए ।

नेपाली कांग्रेसका उपसभापति धनराज गुरुङले निर्वाचनको वातावरण बनाउनुपर्नेमा जोड दिएका छन् ।

सानेपास्थित पार्टी कार्यालयमा आज अपराह्न सञ्चारकर्मीहरूसँग कुरा गर्दै उनले मुलुकमा निर्वाचनको वातावरण बनिनसकेको बताए ।

ढुक्क भएर चुनावमा जान सक्ने अवस्था सृजना भइनसकेकाले सरकार निर्वाचनको विश्वसनीय वातावरण बनाउनेतर्फ लाग्नुपर्नेमा उनको जोड थियो ।

उनले भने, ‘निर्वाचनको विश्वसनीय वातावरण नबनेकाले संसद् पुनःस्थापनाको आवाज उठेको हो।’

उपसभापति गुरुङले सबै मिलेर निर्वाचनमा जानुपर्ने, त्यो निर्विवाद रुपमा हुनुपर्ने र निर्वाचनमा नै सरकारको अर्जुनदृष्टि हुनुपर्ने सुझाव दिए ।

नेपाल प्रवेश गरेका विदेशी नागरिकको पेटमा लुकाइएको कोकिन बरामद भएको छ । हवाई मार्गबाट नेपाल प्रवेश गरेका विदेशी नागरिकहरूमाथि निगरानी गर्ने क्रममा अन्तर्राष्ट्रिय लागु औषध कारोबारी गिरोहका तीन जना विदेशी नागरिकलाई पक्राउ गरी लागु औषध बरामद गरिएको छ। बरामद पदार्थ कोकिन जस्तो देखिने सेतो पदार्थ रहेको छ।

लाओसबाट थाईल्याण्ड हुँदै काठमाडौं आएकी ४० वर्षीया थाई नागरिक मिस रुसेनी कामालाई विशेष स्रोतबाट प्राप्त सूचनाका आधारमा सिनामंगलको एक होटलमा फेला पारिएको थियो। खानतलासी गर्दा १२ वटा प्लाष्टिक कोटेट क्याप्सुल भित्र कोकिन जस्तो देखिने सेतो पदार्थ बरामद भएको प्रहरीले जनाएको छ ।

थप अनुसन्धानको क्रममा उनले मुखबाट निलेर पेट भित्र लुकाएको अन्य २९ वटा क्याप्सुल स्वास्थ्यकर्मीको सहयोगमा अस्पतालबाट निकालेर बरामद भएको छ ।

त्यस्तै लाओसबाट सिंगापुर हुँदै काठमाडौं आएका ५५ वर्षीय भारतीय नागरिक जाभिरलाई उनीसँगै रहेका २१ वर्षीय भारतीय नागरिक मुर्सालेन हुसेनमाथि पनि प्रहरीले खोजतलास गरेको थियो । उनीहरूको साथबाट सुटकेस भित्रको कफी प्याकेटमा लुकाइएका तीन केजी ७५० ग्राम कोकिन जस्तो देखिने पदार्थ बरामद गरिएको छ।

पक्राउ परेका तीनै जनालाई लागु औषध नियन्त्रण ऐन २०३३ बमोजिम काठमाडौं जिल्ला अदालतबाट म्याद थप गरी अनुसन्धान गरिरहेको छ।

नेपाल प्रहरीले अन्तर्राष्ट्रिय गिरोहसम्बन्धी निगरानी र लागु औषध नियन्त्रणमा थप कडा कदम चाल्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ ।

प्रेम, शान्ति र मुक्तिको प्रतीकका रूपमा कपिलवस्तुका इसाई समुदायले आफ्नो प्रमुख पर्व क्रिसमस धुमधामका साथ मनाएका छन्। येशु ख्रिष्टको जन्मोत्सवका अवसरमा इसाई धर्मावलम्बीहरूले गिरिजाघरहरूमा एक–आपसमा शुभकामना आदान–प्रदान गर्दै पर्व मनाएका हुन्।

यस अवसरमा जिल्लाभर रहेका दुई दर्जनभन्दा बढी गिरिजाघरहरूमा सामूहिक प्रार्थना, भजन–कीर्तन, मनोरञ्जन तथा भोजन कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो। क्रिसमसको अवसरमा एकअर्कालाई उपहार दिँदै हर्षोल्लासका साथ पर्व मनाइएको छ।

गिरिजाघरहरूमा आयोजित विशेष कार्यक्रममा बाइबल पाठ तथा येशु ख्रिष्टको जीवन र शिक्षाबारे चर्चा गरिएको थियो। कपिलवस्तुको तौलिहवा, लोहरौला, चार नम्बर, सगरहवा, कोपवा, चन्द्रौटा, कृष्णनगरलगायत स्थानका गिरिजाघरहरूमा दिनभर सामूहिक प्रार्थना, नाचगान र भोज कार्यक्रम चलेका थिए।

मानवजातिको मुक्तिदाताका रूपमा येशु ख्रिष्टको जन्मदिनलाई इसाई समुदायले विशेष महत्त्वका साथ मनाउने गरेका छन्। मानव जातिको रक्षाका लागि परमेश्वरले आफ्ना एकमात्र पुत्रलाई संसारमा पठाएको विश्वास इसाई धर्मग्रन्थमा उल्लेख छ। तत्कालीन समयमा अन्याय, अत्याचार र विभेदमा परेका मानिसहरूका लागि येशुले बलिदान दिएको तौलिहवास्थित एजी अनुग्रह चर्चका पास्टर स्टेफिन थापाले बताए।

येशु ख्रिष्टको स्मरणबाट इस्वी संवत् सुरु भएको मान्यता पनि रहेको छ। दुःखी र पीडितलाई सशक्त बनाउने येशुको शिक्षाले मानवजातिका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेको पास्टर थापाको भनाइ छ।

नेपालमा करिब चार सय वर्षअघि इसाई धर्म प्रवेश गरे पनि कपिलवस्तु जिल्लामा भने विसं २०५२ सालमा पहिलोपटक कपिलवस्तु नगरपालिकाको आनन्दबागमा आराधनालय सञ्चालन भएको इतिहास छ। त्यसयता इसाई धर्मावलम्बीहरूको संख्या क्रमशः बढ्दै गएको बताइन्छ।

आजभन्दा करिब दुई हजार २५ वर्षअघि डिसेम्बर २५ तारिखका दिन येशु ख्रिष्टको जन्म इजरायलको बेथलेहेममा भएको विश्वास गरिन्छ। कुमारी मरियमबाट जन्मिएका येशु ख्रिष्टले मानवजातिलाई मुक्ति, प्रेम र शान्तिको सन्देश दिएको विश्वासका आधारमा इसाई समुदायले क्रिसमसलाई विशेष उत्सवका रूपमा मनाउने गरेका छन्।

मैथिली भाषा–साहित्य, मिथिला संस्कृति, सभ्यताको संरक्षण, सम्वद्र्धन गर्न भोलिदेखि विराटनगरमा दुई दिने अन्तरराष्ट्रिय मैथिली सम्मेलन–२०२५ हुने भएको छ ।

मैथिली एशोसिएसन नेपालद्वारा यही पुस १२ र १३ गते हुने सम्मेलनमा नेपाल–भारतलगायत अन्य मुलुकका एक सयजना मैथिली भाषी प्रतिनिधिको सहभागिता रहने आयाजकले जनाएको छ ।

आयोजक मैथिली एसोसिएसनका अध्यक्ष प्रवीणनारायण चौधरीका अनुसार सम्मेलनमा वृहतस्तरको बौद्धिक विमर्श, कवि सम्मेलन, मिथिला समाजको विविध सांस्कृतिक झाँकीहरु प्रदर्शन गरिनेछ ।

त्यसैगरी मैथिली भाषा–साहित्यमा प्रकाशित पुस्तक प्रदर्शनी, मिथिला चित्रकला प्रदर्शनी, मिथिलाको पैराणिक परम्परा वेदपाठ, शङ्घघोषको प्रस्तुति, मिथिला खानाको परिकारको प्रदर्शनी, लोकनृत्य, लोकगीत, कवि सम्मेलन आदि लगायतका कार्यक्रम हुने बताइएको छ ।

‘भाषा नै मानव जीवनको मूल आधार हो, आफ्नो भाषा पहिले आफैँ जोगाउन पर्छ, भाषा बाँचे मात्र सम्यता बाँच्न सक्छ’ भन्ने मूलमन्त्रका साथ सम्मेलनमा ११ बटा महत्वपूर्ण विषयमा प्रस्तुति हुने आयोजक संस्थाका उपाध्यक्ष पकज बर्माले बताउनुभयो । सम्मेलनले विश्वभरका १० करोड मैथिली भाषीलाई जोड्ने अपेक्षा गरिएको छ ।