नेपालमा जनस्वास्थ्यको प्रमुख चुनौतीका रूपमा रहेको सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन र यसबाट हुने क्षतिको कहालीलाग्दो तस्बिर सार्वजनिक भएको छ।

सरकार तथा सरोकारवाला निकायहरूले विगत दुई दशकभन्दा लामो समयदेखि सुर्तीजन्य पदार्थको नियन्त्रण र नियमनका लागि विभिन्न अभियान सञ्चालन गरे पनि नतिजा भने उल्टो देखिएको छ।

सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग घट्नुको साटो भयावह रूपमा बढ्दै गएको र यसले निम्त्याउने मृत्युदर पाँच वर्षको छोटो अवधिमै दोब्बर भएको तथ्यांकले देखाएको छ।

जनस्वास्थ्यको यो विकराल अवस्था र नीतिगत असफलताका विषयमा ‘एक्सन नेपाल’ द्वारा काठमाडौंमा आयोजित सञ्चारकर्मीहरूसँगको विशेष अन्तरक्रिया कार्यक्रममा सरोकारवालाहरूले यस विषयमा गहिरो चिन्ता व्यक्त गरे।

विज्ञहरूले सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणका लागि बनेका कानुनहरूको प्रभावकारी कार्यान्वयन नहुनु र राज्यका महत्त्वपूर्ण मन्त्रालयहरूमा नै सुर्ती उद्योगका ‘एजेन्ट’ हरूको हालीमुहाली हुनुलाई यसको मुख्य कारण मानेका छन्।

मृत्युको भयावह तथ्यांक: पाँच वर्षमा दोब्बर वृद्धि

शुक्रबार आयोजित कार्यक्रममा ‘टोबाको कन्ट्रोल एसिया प्यासिफिक’ का निर्देशक डा. तारासिंह बमले नेपालमा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन र यसबाट सिर्जित स्वास्थ्य संकटबारे विस्तृत कार्यपत्र प्रस्तुत गरे।

सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा सूचना केन्द्रको आधिकारिक तथ्यांक उद्धृत गर्दै डा. बमले सन् २०१९ र २०२३ को तुलनात्मक अध्ययन प्रस्तुत गरे।

तथ्यांकअनुसार सन् २०१९ मा नेपालमा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनका कारण लाग्ने विभिन्न रोगबाट मृत्यु हुनेको संख्या २४ हजार ८ सय रहेको थियो।

तर, यो संख्यामा अस्वाभाविक वृद्धि हुँदै सन् २०२३ सम्म आइपुग्दा ३९ हजार २ सय पुगेको छ। यो तथ्यांकले मात्र पाँच वर्षको अवधिमा सुर्तीजन्य पदार्थका कारण हुने मृत्यु करिब–करिब दोब्बरले बढेको पुष्टि गरेको छ।

यो केवल मानवीय क्षति मात्र होइन, यसले राष्ट्रको अर्थतन्त्रमा समेत गम्भीर असर पारिरहेको छ। डा. बमका अनुसार सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनबाट लाग्ने क्यान्सर, मुटु रोग, श्वासप्रश्वास सम्बन्धी रोगहरूको उपचारमा मात्रै राज्य र नागरिकको गरी वार्षिक १२ अर्ब २० करोड रुपैयाँ खर्च भइरहेको छ।

रोकथामले जोगाउन सकिने खर्बौंको क्षति

डा. बमले वर्तमानको निराशाजनक चित्र मात्र प्रस्तुत गरेनन्, भविष्यमा यसलाई कसरी न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ भन्ने सम्भावनाहरू पनि औंल्याए।

उनले आगामी पन्ध्र वर्षभित्र प्रभावकारी ऐन, नीति निर्माण र तिनको इमानदार कार्यान्वयन गर्न सकेको खण्डमा ठूलो मानवीय र आर्थिक क्षति रोक्न सकिने बताए।

उनको प्रक्षेपण अनुसार यदि अहिले नै कडा कदम चाल्ने हो भने आगामी १५ वर्षभित्र सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनका कारण हुने मृत्युबाट ११ लाख ४४ हजार जना नागरिकलाई बचाउन सकिनेछ।

यसका साथै, सुर्तीजन्य रोगको उपचारमा लाग्ने २४ अर्ब रुपैयाँ प्रत्यक्ष रूपमा जोगाउन सकिन्छ। अझ महत्त्वपूर्ण कुरा, सुर्ती सेवनका कारण बिरामी परेर वा अकालमा मृत्यु भएर कार्यक्षेत्रमा हुने जनशक्तिको अभाव बापत हुने २४ अर्ब ९० करोड रुपैयाँको घाटा पनि बचाउन सकिने डा. बमको दाबी छ।

तथ्यांकका अनुसार सुर्तीजन्य पदार्थको नकारात्मक प्रभावका कारण नेपालको कुल गार्हस्थ उत्पादनको १.२ प्रतिशत हिस्सा घाटा भइरहेको छ। त्यस्तै, अस्वस्थ जनशक्तिका कारण प्रतिवर्ष १२ अर्ब ७० करोड बराबरको कार्यक्षमतामा ह्रास आइरहेको छ।

मन्त्रालयभित्रै सुर्ती उद्योगका ‘एजेन्ट’

नेपालमा सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणसम्बन्धी कानुनहरू दक्षिण एसियामै उत्कृष्ट मानिन्छन्, तर कार्यान्वयन पक्ष भने अत्यन्त फितलो छ।

डा. बमले दुई दशक लामो अभियानपछि पनि नतिजा नआउनुको मुख्य कारण खोतल्दै सरकारी संयन्त्रभित्रको चलखेललाई दोष दिए।

उनले स्वास्थ्य मन्त्रालय, उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय लगायतका नीति निर्माण र कार्यान्वयन गर्ने निकायहरूमा सुर्तीजन्य उद्योगका प्रभावित व्यक्ति वा ‘एजेन्ट’ हरूको बलियो उपस्थिति रहेको खुलासा गरे।

‘लामो अभियानको प्रतिफल नआउनुको खास जिम्मेवार को हो भन्ने खोज्नु आजको प्रमुख आवश्यकता हो,’ डा. बमले प्रश्न गरे।

उनका अनुसार मन्त्रालयभित्रै रहेका यस्ता तत्त्वहरूले सुर्तीजन्य पदार्थको नियन्त्रणका लागि बन्न लागेका नयाँ ऐन, नियम वा अदालतमा पर्ने मुद्दाहरूको भित्री सूचना समयमै उद्योगीहरूलाई चुहाउने गरेका छन्।

यति मात्र होइन, उनीहरूले नीति निर्माणलाई रोक्ने, लम्ब्याउने वा उद्योग अनुकूल बनाउन भूमिका खेल्ने गरेका छन्। यही कारणले गर्दा कुनै पनि मन्त्रालय जनस्वास्थ्यको पक्षमा कडा कदम चाल्न तत्पर नदेखिएको उनको दाबी छ।

मन्त्रीमाथि प्रश्न: स्वार्थको द्वन्द्व

अन्तरक्रिया कार्यक्रममा ‘एक्सन नेपाल’ ले बहालवाला उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्री अनिल कुमार सिन्हामाथि गम्भीर प्रश्न उठाउँदै उनी सुर्ती उद्योगको पक्षधर रहेको आरोप लगाएको छ।

हाल उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयसहित भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालय र कानुन पालना गराउने अन्य जिम्मेवारी सम्हालिरहेका मन्त्री सिन्हाको गतिविधि सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणको मर्म विपरित रहेको संस्थाको ठहर छ।

सार्वजनिक निकायका पदाधिकारीहरूको आचरणसम्बन्धी व्यवस्था र ‘सुर्तीजन्य पदार्थ नियमन निर्देशिका २०७१’ को दफा २४ ले सार्वजनिक पद धारण गरेको व्यक्तिले सुर्ती उद्योगको कुनै पनि क्रियाकलापमा संलग्न हुन वा पक्षपोषण गर्न नहुने स्पष्ट व्यवस्था गरेको छ। तर, मन्त्री सिन्हाको पृष्ठभूमि र वर्तमान गतिविधिले उनी सुर्ती उद्योगीसँग गहिरो हिमचिममा रहेको देखाएको एक्सन नेपालको दाबी छ।

एक्सन नेपालले प्रस्तुत गरेको विवरण अनुसार मन्त्री सिन्हा न्यायाधीश हुनुपूर्वदेखि नै कर्पोरेट वकिलका रूपमा सुर्ती उद्योगसँग निकट सम्बन्धमा थिए।

काठमाडौंको बबरमहलस्थित ‘सिन्हा वर्मा ल कन्सर्न’ उनको निजी कानुनी फर्म हो। हाल मन्त्रीको जिम्मेवारीमा रहे पनि उक्त ल फर्म उनकी सहोदर छोरी अधिवक्ता अञ्जालिका सिन्हाले सम्हाल्दै आएकी छिन्। र, गम्भीर विषय के छ भने, मन्त्रीकी छोरी अञ्जालिका नै सुर्ती उद्योगको पक्षबाट अदालतमा बहस पैरवी गर्दै आएकी छिन्।

यसको ज्वलन्त उदाहरण हालैको प्याकेजिङ विवाद हो। सरकारले गत माघ २१ गते ‘सुर्तीजन्य पदार्थको बट्टा, र्‍यापर तथा पार्सल प्याकेजिङमा चेतावनीमूलक सन्देश तथा चित्र छाप्ने निर्देशिका २०८१’ जारी गरेको थियो।

उक्त निर्देशिकाले २०८१ भदौ १ गतेदेखि लागू हुने गरी सबै सुर्तीजन्य पदार्थको प्याकेटमा शतप्रतिशत भागमा चेतावनीमूलक सन्देश र चित्र छाप्नुपर्ने बाध्यात्मक व्यवस्था गरेको थियो।

तर, यस निर्णयको विरुद्धमा सूर्य टोबाको कम्पनीले कानुनी चुनौती दियो। रोचक कुरा के छ भने, सूर्य टोबाकोको तर्फबाट मुद्दा लड्ने सम्पूर्ण जिम्मा मन्त्री सिन्हाको पुरानो फर्म ‘सिन्हा वर्मा ल कन्सर्न’ ले लियो।

गत असार १८ गते दायर गरिएको उक्त रिटमा मन्त्री सिन्हाकी छोरी अधिवक्ता अञ्जालिका सिन्हाले अन्य वरिष्ठ अधिवक्ताहरूसँग मिलेर सूर्य टोबाकोको पक्षमा बहस गरिन्।

परिणामतः सर्वोच्च अदालतले सुर्ती कम्पनीको पक्षमा अन्तरिम आदेश जारी गर्‍यो। जसले गर्दा १०० प्रतिशत चेतावनी छाप्ने सरकारी तयारीमा धक्का लाग्यो।

एक्सन नेपालले मन्त्री सिन्हाको विगतलाई पनि कोट्याएको छ। २०७३ साउन १७ गते सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीश नियुक्त हुनुअघि उनी आफ्नै ल फर्ममार्फत वकिलका रूपमा सक्रिय थिए।

त्यसबेला सरकारले सुर्तीजन्य पदार्थको प्याकेटको ७५ प्रतिशत भागमा चेतावनीमूलक सन्देश छाप्ने नियम ल्याउँदा, त्यसको विरुद्धमा सूर्य नेपाल (सुर्ती उत्पादक) को तर्फबाट बहस गर्ने मुख्य वकिल उनै अनिल कुमार सिन्हा थिए।

त्यस्तै, न्यायाधीश भइसकेपछि पनि उनी विवादित बने। सुर्तीजन्य पदार्थको प्याकेटमा ९० प्रतिशत भागमा चित्र अंकित चेतावनी छाप्ने व्यवस्था कार्यान्वयन गर्ने विषयमा सूर्य टोबाको र अन्य चुरोट कम्पनीहरूले दायर गरेको मुद्दा करिब आठ वर्षसम्म लम्बियो।

त्यसबेला यो मुद्दाको सुनुवाइ हुने इजलासमा न्यायाधीशका रूपमा सिन्हा नै रहेका थिए। एक्सन नेपालका अनुसार, यो मुद्दा तीन पटकसम्म पेसी चढ्दा पनि ‘हेर्न नमिल्ने’ भन्दै पन्छाइएको थियो, जसले गर्दा फैसलामा ढिलाइ भयो।

साथै, ‘सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण र नियमन ऐन २०६८’ आउनुपूर्व पनि सिन्हाले सुर्ती कम्पनीको पक्षमा पटक–पटक बहस गरेको विवरण कार्यक्रममा पेस गरिएको थियो।

कार्यक्रममा सहभागी अन्य वक्ताहरूले पनि नीति निर्माण र कार्यान्वयन तहमा सुर्ती उद्योगको अदृश्य हात हाबी भएकोमा चिन्ता व्यक्त गरे।

उनीहरूका अनुसार सुर्तीजन्य पदार्थमा कर वृद्धि हुन नसक्नु, प्याकेटको ९० प्रतिशत भागमा चेतावनी छाप्ने नियम पूर्ण पालना नहुनु, र सार्वजनिक स्थलमा धुम्रपान निषेध गर्ने ऐन कागजमै सीमित हुनुको पछाडि उद्योगको प्रभाव नै मुख्य कारण हो।

सहभागीहरूले सुर्तीजन्य पदार्थको प्याकेटमा कम्पनीको नाम बिना खाली ठाउँ मात्र राख्नुपर्ने जस्ता कडा नियमहरू लागू हुन नसक्नुमा पनि यस्तै स्वार्थ समूहको चलखेल रहेको औंल्याए।

अहिलेको मुख्य आवश्यकता भनेकै मन्त्रालय र निकायहरूभित्र रहेका यस्ता ‘एजेन्ट’ हरूको पहिचान गरी उनीहरूलाई उद्योगको प्रभावबाट मुक्त गर्नु वा कारबाहीको दायरामा ल्याउनु रहेको उनीहरूको सुझाव छ।

कार्यक्रममा बोल्दै उपभोक्ता हित संरक्षण मञ्च नेपालका अध्यक्ष ज्योति बानियाँले कानुन र व्यवहारबीचको विरोधाभास उजागर गरे।

उनले भने, ‘ऐनले इलेक्ट्रोनिक चुरोट (भेप) लाई प्रतिबन्ध लगाएको छ, तर वाणिज्य विभागले भने यसको आयातमा भन्सार कर छुट दिने गरेको पाइन्छ। यो भन्दा ठूलो विडम्बना के हुन सक्छ ?’

अध्यक्ष बानियाँले सुर्तीजन्य पदार्थको नियन्त्रण स्थानीय जनस्वास्थ्य ऐनअन्तर्गत पनि पर्ने भएकाले संघ, प्रदेश र स्थानीय तीनै तहका सरकारले समन्वय गरेर काम गर्नुपर्नेमा जोड दिए।

उनले विभिन्न जनस्वास्थ्य सम्बन्धी कानुन लागू गराउन अदालतमा परेका मुद्धाहरू फैसलाको क्रममा रहेको जानकारी पनि दिए।

यसैगरी, स्वास्थ्य सूचना तथा सञ्चार केन्द्रकी निर्देशक राधिका थपलियाले नयाँ पुस्तालाई दुर्व्यसनबाट जोगाउन विद्यालय तहबाटै हस्तक्षेपकारी नीति लिन लागिएको बताइन्।

उनले भनिन्, ‘सुर्तीजन्य पदार्थको मुख्य लक्षित वर्ग भनेका बालबालिका र किशोरकिशोरी हुन्। त्यसैले स्कुलको पाठ्यक्रममै यसका हानिककारक पक्षबारे विषयवस्तु समावेश गर्ने नीति बनाएर अघि बढ्ने योजना छ।’

‘सानो सिक्ने उमेरमै स्वास्थ्य शिक्षा मार्फत सोच परिवर्तन गर्न सक्यौँ भने भोलिको पुस्तालाई सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोगबाट बचाउन सकिन्छ भन्ने हाम्रो विश्वास छ,’ थपलियाले भनिन्।

उनले स्कुले बालबालिकाहरूका बीचमा जनचेतना जगाउन ‘नो टोबाको युज क्याम्पियन’ (सुर्तीजन्य पदार्थ प्रयोग नगरौँ अभियान) छिट्टै सुरु गर्न लागिएको जानकारी पनि दिइन्।

कार्यक्रममा स्वास्थ्य शिक्षा तथा सूचना केन्द्रका वरिष्ठ जनस्वास्थ्य अधिकृत उपेन्द्र ढुङ्गानाले नेपालले सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणका लागि राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरूमा प्रतिबद्धता जनाउँदै आएको र भूमिका निर्वाह गरिरहेको बताए पनि कार्यान्वयनको पाटोमा अझै धेरै काम गर्न बाँकी रहेको स्वीकार गरे।

समग्रमा, सुर्तीजन्य पदार्थको नियन्त्रणमा देखिएको सरकारी उदासिनता, स्वार्थको द्वन्द्व र उद्योगको प्रभावले जनस्वास्थ्यमा गम्भीर खेलबाड भइरहेको निष्कर्ष कार्यक्रमले निकालेको छ।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी स्थापनाको ७६औँ वर्ष पुग्दा कम्युनिष्ट आन्दोलनको प्रमुख पार्टीका रूपमा रहेको नेकपा (एमाले) विभिन्न आरोह अवरोहबीच ११औँ राष्ट्रिय महाधिवेशनसम्म आइपुगेको छ ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना पुष्पलाल श्रेष्ठको नेतृत्वमा विसं २००६ वैशाख १० गते भएको थियो । श्रेष्ठको नेतृत्वमा निरञ्जनगोविन्द वैद्य, नरबहादुर कर्माचार्य, नारायणविलास जोशी र मोतीदेवी श्रेष्ठ संस्थापक रहेर भारतको कोलकाताको श्यामबजार इलाका २८, नवीन सरकार लेनस्थित एक घरबाट आरम्भ भएको नेकपा अहिले विभिन्न धार र पार्टीमा क्रियाशील छ ।

विश्व कम्युनिष्ट घोषणापत्र जारी भएको १०२ वर्षपछि र सोभियत सङ्घमा अक्टोबर क्रान्ति सम्पन्न भएको ३२ वर्षपछि नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको स्थापना भएको थियो । त्यसबेला चीनमा माओत्सेतुङको नेतृत्वमा जनवादी क्रान्ति सफल हुनुभन्दा चार महिनाअघिको यस समयमै अङ्ग्रेज उपनिवेशबाट छिमेकी भारत मुक्त बनिसकेको थियो भने नेपालीहरू १०४ वर्ष लामो जहानियाँ राणा शासनको निरङ्कुशताबाट मुक्त हुन खोजिरहेको बेला थियो ।

त्यहीबीचमा स्थापना भएको नेकपाको पहिलो महाधिवेशन २०१० साल माघ १० देखि २० गतेसम्म ललिपुरको पाटनमा सम्पन्न भएको थियो । उक्त महाधिवेशनले महामन्त्रीमा मनमोहन अधिकारीलाई चयन गरेको थियो । दोस्रो महाधिवेशन २०१४ साल जेठ १५ देखि २५ गतेसम्म काठमाडौंको दरबारमार्गमा भई महासचिवमा डा केशरजङ्ग रायमाझीलाई जिम्मेवारी दिएको थियो । यो महाधिवेशनपछि पार्टीभित्र प्रजातन्त्र कि राजतन्त्र भन्ने विवाद उत्पन्न भएको थियो ।

नेकपाको तेस्रो महाधिवेशन पञ्चायतकालकै बीचमा २०१९ साल वैशाख ४ देखि १५ गतेसम्म भई महासचिवमा तुल्सीलाल अमात्य चुनिनुभएको थियो । नेकपाको चौथो महाधिवेशन भने २०४६ भदौ ९ देखि १४ गतेसम्म सिरहाको विष्णुपुरकट्टी, सर्रे अम्बासमा भई महासचिवमा मदनकुमार भण्डारी निर्वाचित हुनुभएको थियो । यो महाधिधवेशनपछि नेकपाका विभिन्न समूह र उपसमूह देखा पर्न थाले भने एमालेले ‘जडसूत्रवाद र विसर्जनवादको विरोध गरौँ, माक्र्सवादको सिर्जनात्मक प्रयोग र विकास गरौँ’ भन्ने नाराका साथ आफूलाई अलग धारका रूपमा अगाडि बढाएको देखिन्छ । यसैगरी एमालेको पाँचौँ महाधिवेशन २०४९ माघ १४ देखि २० गतेसम्म काठमाडौंको दशरथ रङ्गशालामा भएको थियो । यस महाधिवेशनबाट पार्टीको अध्यक्षमा मनमोहन अधिकारी र महासचिवमा मदनकुमार भण्डारी नेतृत्वमा आउनुभएको थियो । एमालेको हालसम्मको मार्गदर्शक सिद्धान्तका रूपमा रहेको जनताको बहुदलीय जनवाद ९जबज०लाई महासचिव भण्डारीले प्रस्तुत गरी पारित भएकाले यो महाधिवेशन एमालेको वैचारिक इतिहासमा महत्त्वपूर्ण मानिएको छ ।

यस्तै, एमालेको छैठौँ महाधिवेशन विसं २०५४ माघ १२ देखि १८ गतेसम्म नेपालगन्ज, बाँकेमा भई अध्यक्षमा मनमोहन अधिकारी र महासचिवमा माधवकुमार नेपाल चयन हुनुभयो । यो महाधिवेशनको मूलनारा ‘विकृति र विसङ्गतिका विरुद्ध सङ्घर्ष गरौँ, विचारधारात्मक रूपमा पार्टीलाई एकताबद्ध पारौँ’ रहेको थियो । एमालेको सातौँ महाधिवेशन विसं २०५९ माघ १८ देखि २२ गतेसम्म, जनकपुर, धनुषामा भएको थियो । ‘प्रजातन्त्र, शान्ति र समग्र विकास, प्रतिगमनविरुद्ध अग्रगामी निकास १’ को मूल नारा रहेको उक्त महाधिवेशनले महासचिवमा माधवकुमार नेपाललाई चयन गरेको थियो ।

त्यसपछि विसं २०६५ फागुृन ५ देखि १४ गतेसम्म, बुटवलको रुपन्देहीमा भएको आठौँ महाधिवेशनले अध्यक्षमा झलनाथ खनाल र महासचिवमा ईश्वर पोखरेल निर्वाचित हुनुभयो । उक्त महाधिवेशनको मूल नारा ‘यथास्थिति, अराजकता र विखण्डनका विरुद्ध आठौँ महाधिवेशन, राष्ट्रिय एकता, सामाजिक रूपान्तरण र लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका लागि नयाँ संविधान १’ रहेको थियो । एमालेको नवौँ महाधिवेशन भने विसं २०७१ असार १९ देखि साउन १ गतेसम्म भृकुटीमण्डप, काठमाडौंमा भई अध्यक्षमा केपी शर्मा ओली र महासचिवमा ईश्वर पोखरेललाई निर्वाचित ग¥यो । महाधिवेशनको नारा ‘शान्तिपूर्ण जनक्रान्तिका उपलब्धिलाई संस्थागत गरौँ, जनताको बहुदलीय जनवादको मार्गदर्शनमा समृद्ध नेपाल निर्माण गरौँ १’ रहेको थियो ।

पछिल्लो पाँच वर्षयता एमालेले नीति र विधान तथा नेतृत्व चयनका लागि छुट्टाछुट्टै महाधिवेशनको परिपाटी थालनी गरेको छ । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन विसं २०७८ असोज १५ देखि १७ गतेसम्म, गोदावरी, ललितपुरमा भएको थियो । उक्त महाधिवेशनको नारा ‘दक्षिणपन्थी अवसरवाद र सङ्गठनात्मक अराजकतालाई परास्त गरौँ, जबजको मार्गदर्शनमा समाजवादको आधार निर्माण गरौँ ’ रहेको थियो ।

एमालेको दसौँ राष्ट्रिय महाधिवेशन २०७८ मङसिर १० देखि १२ गतेसम्म, सौराहा, चितवनमा भएको थियो । सो महाधिवेशनको नारा ‘दक्षिणपन्थी अवसरवाद र सङ्गठनात्मक अराजकतालाई परास्त गरौँ, जबजको मार्गदर्शनमा समाजवादको आधार निर्माण गरौँ’ भन्ने रहेको थियो । उक्त महाधिवेशनले अध्यक्षमा केपी शर्मा ओली र महाचिवमा शङ्कर पोखरेललाई निर्वाचित गरेको थियो ।

एमालेको दोस्रो विधान महाधिवेशन २०८२ भदौ २० देखि २२ गतेसम्म, गोदावरी, ललितपुरमा भई नेतृत्वमा दुई कार्यकालभन्दा बढी रहन र ७० वर्षे उमेर हद हटाउने व्यवस्था गरिएको छ । आजदेखि पार्टीको ११औँ महाधिवेशन सुरुभएको छ । भक्तपुरको सल्लाघारीमा महाधिवेशनको उद्घाटन भएको छ भने बन्दसत्र आइतबारदेखि काठमाडौंको भृकुटीमण्डपमा हुनेछ । यस महाधिवेशनको मूल नारा ‘निर्णायक राष्ट्रिय शक्ति निर्माण हाम्रो सङ्कल्प, समृद्ध नेपाल सुखी नेपाली राष्ट्रिय गन्तव्य’ रहेको छ । रासस

नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) को दोस्रो संस्करणको उपाधि उचालेपछि लुम्बिनी लायन्सका कप्तान रोहित पौडेलले यो क्षण आफ्ना लागि सपना पूरा भएको जस्तै भएको प्रतिक्रिया दिएका छन्।

शनिबार कीर्तिपुरमा सम्पन्न फाइनल खेलमा सुदूरपश्चिम रोयल्सलाई हराउँदै च्याम्पियन बनेपछि सञ्चारकर्मीहरूसँग कुरा गर्दै कप्तान पौडेलले खराब सुरुवातबाट च्याम्पियन बन्दासम्मको यात्रा अविश्वसनीय रहेको बताए।

फाइनल खेलको टर्निङ प्वाइन्ट बनेको आफ्नो ह्याट्रिक विकेटबारे बोल्दै रोहितले आश्चर्य व्यक्त गरे। ‘साच्चै भन्दा मैले ह्याट्रिक लिन्छु भनेर त सपनामा पनि सोचेको थिइनँ,’ रोहितले भने, ‘त्यतिबेला विपक्षीको इनिङ कोल्याप्स भइरहेको थियो, ह्याट्रिकले उनीहरूलाई थप दबाबमा पार्यो र आज मेरो लागि सबै कुरा मिल्यो।’

उनले सुदूरपश्चिमलाई ८५ रनमै रोक्न सकिएला भन्ने अपेक्षा नगरेको बताए। ‘हामीले १४० देखि १५० रनको टार्गेट सोचेका थियौँ, तर रुबेन, शेर मल्ल र अन्य बलरहरूको सामूहिक प्रयासले नसोचेको नतिजा आयो,’ उनले थपे।

लगातार दुई पटक एनपिएलको उपाधि जित्ने खेलाडी बनेका शेर मल्लको प्रशंसा गर्दै कप्तान पौडेलले उनलाई लुम्बिनीको ‘ट्रम्प कार्ड’ को संज्ञा दिए।

रोहितले ठट्यौली शैलीमा भने, ‘शेर मल्ल टप क्लास प्लेयर हुन्। हामीलाई जतिबेला विकेट चाहिएको थियो, उनले दिलाए। शेर मल्ल जहाँ जान्छन्, त्यहीँ ट्रफी जान्छ भन्ने थाहा पाएरै हामीले उनलाई अक्सनमा लिएका थियौँ।’

प्रतियोगिताको सर्वोत्कृष्ट खेलाडी बन्दै कार जितेको प्रसंगमा रोहित निकै भावुक देखिए। उनले आफ्नो ध्यान कारमा भन्दा पनि ट्रफीमा केन्द्रित रहेको सुनाए।

‘इमानदारीपूर्वक भन्दा मैले कारको बारेमा सोचेकै थिइनँ, मेरो दिमागमा मात्र ट्रफी थियो,’ रोहितले भने, ‘तर आज आमा-बुवा, दाइ-भाउजू सबैजना मैदानमा हुनुहुन्छ। म उहाँहरूलाई कारमा राखेर घर लैजान चाहन्थेँ। मैले राम्रो खेल्दै गएँ, ट्रफी जितेपछि कार त आफैं पछिपछि आयो।’

रोहितले प्रतियोगिताभर आफ्नो ब्याटिङ प्रदर्शनबाट भने पूर्ण सन्तुष्ट नरहेको स्वीकारे। ‘मैले एउटा पनि अर्धशतक हान्न सकिनँ, व्यक्तिगत रूपमा सुधार गर्नुपर्ने ठाउँ छ,’ उनले भने, ‘तर टिमले जित्दा व्यक्तिगत प्रदर्शन ओझेलमा पर्दो रहेछ, म यसैमा खुसी छु।’

लिग चरणमा १ जित र ३ हारको अवस्थाबाट गुज्रिएर यहाँसम्म आइपुग्नु र ट्रफी जित्नु लुम्बिनीका लागि ठुलो उपलब्धि भएको उनको भनाइ थियो।

उनले जितको श्रेय विदेशी खेलाडीहरू, नेपाली युवा खेलाडीहरू र टिमको सामूहिक विश्वासलाई दिए।

शुक्रबार बिहान पाल्पाको निस्दी गाउँपालिका–४ चिउरीबासमा भएको जिप दुर्घटनामा मृत्यु हुनेको सङ्ख्या चार पुगेको छ।

दुर्घटनामा तीन जनाको घटनास्थलमै मृत्यु भएको थियो भने उपचारका क्रममा आज थप एक जनाको मृत्यु भएको हो।

निस्दीको मित्यालीस्थित अरुणखोलाबाट रामपुरतर्फ जाँदै गरेको लु १ ज ३९०८ नम्बरको जिप शुक्रबार बिहान चिउरीबासस्थित उकालोमा यात्रु ओराल्ने क्रममा आफैँ व्याक भएर दुर्घटना भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालयका सूचना अधिकारी एवं प्रहरी नायब उपरीक्षक होमप्रकाश चौधरीले जानकारी दिए।

उनका अनुसार दुर्घटनामा नवलपुर मध्यविन्दु नगरपालिका–१३ की ३१ वर्षीया बुद्धिमाया विक, निस्दी–४ हुवासकी ३६ वर्षीया हेमकुमारी सारु र निस्दी–४ ठोक्सिङबासकी ४५ वर्षीया ओमकुमारी खाम्चाको घटनास्थलमै मृत्यु भएको थियो।

उपचारका क्रममा आज बुद्धिमायाका श्रीमान् ३४ वर्षीय सुन्दर विकको मृत्यु भएपछि मृतकको सङ्ख्या चार पुगेको उनले बताए। दुर्घटनामा आठ जना घाइते भएका थिए।

घाइतेमध्ये चार जनाको मध्यविन्दु प्रादेशिक अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ। दुई जनालाई उपचारपछि घर फर्काइएको जनाउँदै प्रहरी उपरीक्षक चौधरीले एक जनाको चितवन मेडिकल कलेजमा उपचार भइरहेको जनाए।

राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) को विजेता टोली लुम्बिनी लायन्सलाई बधाई दिएका छन्।

उनले आज सामाजिक सञ्जाल मार्फत विजेता लगायत सबैलाई बधाई दिएका हुन्।

राष्ट्रपति पौडेलले भनेका छन्, ‘खेलप्रतिको लगाव, उत्साह र समर्पणका लागि विजेता, उपविजेतालगायत सम्पूर्ण टोलीलाई बधाई छ। साथै खेलाडी, प्रशिक्षक, आयोजक र खेलप्रेमी सबैलाई विशेष धन्यवाद छ।’

दाङको लमहीमा होटेलमा लुकाइ राखिएको पेस्तोल पड्किँदा एक जना घाइते भएका छन्।

लमहीको रातो डाँडास्थित रोयल प्यालेस होटलमा लुकाइ राखिएको पेस्तोल आज पड्किँदा सोही होटेलमा कार्यरत १८ वर्षीय सिशम गौतम घाइते भएका जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रवक्ता चक्रबहादुर शाहले जानकारी दिए।

उनका अनुसार एसीमाथि लुकाएर राखिएको पेस्तोल कोठा सफा गर्ने क्रममा पड्किँएको हो। गौतमको अवस्था सामान्य रहेको जनाउँदै उनले घटनाका विषयमा अनुसन्धान भइरहेको बताए।

यसअघि गत शनिबार लमहीस्थित एक सुनचाँदी पसलमा गोली चल्दा एक जना घाइते भएका थिए।

शिव बाबा स्कुल दोस्रो ह्वाइटफिल्ड अन्तरविद्यालय तेक्वान्दो च्याम्पियनसिपमा च्याम्पियन भएको छ ।

ह्वाइटफिल्ड सेकेन्डरी स्कुलको आयोजनामा शनिबार सम्पन्न एकदिन च्याम्पियनसिपमा १८ स्कुललाई पछि पार्दै शिव बाबा च्याम्पियन भएको हो ।

काठमाडौंको खुसिबुस्थित ह्वाइटफिल्ड स्कुलमा भएको च्य म्पियनसिपमा शिव बाबा सर्वाधिक १६ स्वर्ण जित्दै च्याम्पियन बन्यो । शिव बाबा स्कुलले थप ६ रजत र ११ कांस्य पदक पनि जित्यो । जेसिस इन्टरनेसनल बोर्डिङ स्कुल दोस्रो भयो ।

जेसिसले १४ स्वर्ण, ११ रजत र १२ कांस्य पदक जितेको थियो । आयोजक ह्वाइटफिल्ड स्कुलले तेस्रो स्थान प्राप्त गर्‍यो । आयोजकले ११ स्वर्ण, १३ रजत र ७ कांस्य पदक जित्यो ।

प्रतियोगितामा कुल१९ विद्यालयको ६ सयभन्दा बढी खेलाडीले प्र प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । प्रतियोगिताको विजेतालाई ह्वाइटफिल्ड स्कुलका प्रिन्सिपल पारस श्रेष्ठले पुरस्कार वितरण गरे । सो अवसरमा उनले प्रतियोगिताबाट तेक्वान्दो खेल विकासमा महत्वपूर्ण योगदान दिने आशा व्यक्त गरे । त्यसअघि प्रतियोगिताको राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का कार्यकारी सदस्य तथा तेक्वान्डो संघका उपाध्यक्ष भानबहादुर चन्दले खेलकी रेफ्री अस्मिता खड्कालाई खेल सा मग्री हस्तान्तरण गर्दै उद्घाटन गरेका थिए ।

प्रतियोगितामा शीर्ष तीन स्थान प्राप्त गर्ने टोलीले ट्रफी प्राप्त गरे । ग्योरोगीतर्फ चारै विधा (किड्स, चिल्ड्रेन, क्याडेट र जुनियर) मा उत्कृष्ट फाइटरले ट्रफी पाएका छन् । ग्योरोगी (फाइट) र स्पिड किक गरी दुई विधामा प्रतिस्पर्धा भएको ह्वाइटफिल्ड तेक्वान्दो डोजाङका प्रमुख कुमार लामा घिसिङले जानकारी दिए । स्पिड किकमा तीन वटा पेटी (बेल् ) समूहमा प्रतिस्पर्धा समावेश गरिएको छ । ग्योरोगीमा किड्स, चिल्ड्रेन, क्याडेट र जुनियर गरी गल्र्स र ब्वाइजमा गरी कुल ८० तौल समूहमा प्रतिस्पर्धा भएका थिए ।

ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री कुलमान घिसिङले राजनीतिक पार्टीले नेपाली जनताको चाहनाअनुसार काम गरेमा मुलुक छिट्टै समृद्ध बन्ने बताएका छन।

उज्यालो नेपाल पार्टीको गण्डकी प्रदेशस्तरीय भेलालाई शनिबार पोखरामा सम्बोधन गर्दै मन्त्री घिसिङले राजनीतिक दलहरूले विभिन्न समयमा मुलुकमा परिवर्तन ल्याए पनि जनमुखी शासकीय क्षमता प्रर्दशन गर्न नसक्दा जनतामा असन्तुष्टि उत्पन्न भई विद्रोह सुरु भएको बताए।

सार्वजनिक सेवा प्रवाहमा ढिलासुस्ती, जवाफदेहीताको अभाव, प्रक्रियागत जटिलताले शासन व्यवस्था सुस्त हुँदा पछिल्लो क्रममा जेनजी आन्दोलन उत्पन्न भएको उनको भनाइ छ।

देशमा आर्थिक समृद्धि हासिल गर्दै सुशासन, समाजिक न्याय, रोजगारीतर्फ अगाडि बढ्दै आपसी सहकार्य समन्वयमार्फत जनचाहना अनुसार सबैले काम गर्नुपर्नेमा उनले जोड दिए।

छिमेकी देश चीन र भारतले द्रुत गतिमा विकास गरिरहँदा नेपाल प्राकृतिक स्रोतसाधनले धनी भएर पनि पछाडि पर्नुको कारण खोज्नुपर्ने मन्त्री घिसिङले उल्लेख गरे।

उनले भने, ‘राजनीतिक नेतृत्वमा सही व्यक्ति र युवा आउन जरुरी छ।’ पोखरालाई पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा विकास गर्न आवश्यक रहेकामा उनले जोड दिए।

पार्टीकी केन्द्रीय सदस्य रिमा विश्वकर्माले सरकारले भ्रष्टाचाररहित सुशासन, पारदर्शी सेवा, उत्तरदायी नेतृत्व दिन सक्नुपर्नेमा जोड दिइन्।

नेपाली कांग्रेस कालीकोटले उम्मेदवार सिफारिस गरेको छ। प्रतिनिधि सभा प्रत्यक्षतर्फ भूपेन्द्रजंग शाही, अम्बबहादुर शाही र सीता रावलको नाम सिफारिस भएको हो।

समानुपातिकतर्फ कालीबहादुर सहकारी खसआर्य , सुशीला शाही बम महिला तर्फ र मनबहादुर नेपाली दलित तर्फबाट नाम सिफारिस भएको छ।

राष्ट्रिय सभातर्फ देउराज शाही पुरुष र यशोधा शाही महिला तर्फबाट नाम सिफारिस भएको पार्टी सचिव नगेन्द्र विष्टले जानकारी दिए।

सर्वाधिक फ्यान फलोइङ, मैदान नै कब्जा गर्ने हज्जारौँ समर्थक, भूगोलमा पनि उस्तै क्रिकेटिङ कल्चर, टिमको पनि लिगभरी जब्बर प्रदर्शन। तर, फाइनलमा पुगेर फ्यास्स हार।

यो कथा, नेपाल प्रिमियर लिग(एनपिएल) टोली सुदूरपश्चिम रोयल्सको हो। एनपिएलको पहिलो सिजनमै यो कथा कोरिएको थियो। पहिलो सिजन त उसका लागि यो खट्टामिठ्ठा कथा थियो। यस पटक भने उसको नसिबमा बारम्बारको नियति बनेर बर्षिएको छ।

नियति यसअर्थमा बन्यो कि पहिलो सिजनमा कोरिएको कथाजस्तै दोस्रो सिजनमा पनि सुदूरपश्चिम रोयल्स उसैगरी फाइनलमा पुगेर स्तब्ध बनेको छ। लिग चरण र पहिलो क्वालिफायरसम्मको यात्रा पहिलो सिजन जस्तै करिस्मायी प्रदर्शन गरेको सुदूरपश्चिम अन्ततः फाइनलमा लुम्बिनी लायन्ससँग ६ विकेटले निरास बन्यो।

६ विकेट भन्दा केही प्रतिस्पर्धात्मक लागे पनि सुदूरपश्चिमले दिएको ८६ रनको लक्ष्य लुम्बिनीले ९ ओभरमै भेट्टाएको छ। जुन आफैमा फराकिलो हारजित हो। यसरी प्रतियोगिताअघि कमै मात्रले उपाधि जित्ने अपेक्षा गरेको लुम्बिनीले एकाएक ‘ट्रफी’मा कब्जा जमायो।

सुदूरपश्चिमका लागि टस जितेर पहिले ब्याटिङको निर्णय गर्नु, ओभरसिज खेलाडीको अस्थिर उपस्थिति र बलिङ रणनीति पनि पोख्त नहुनु हारका मुख्य कारण देखिए।

रणनीतिमै चुकेको सुदूरपश्चिम

सुदूरपश्चिमका लागि टस जितेर पहिले ब्याटिङ गर्ने निर्णय नै सबैभन्दा आत्मघाती बन्यो। दोस्रो सिजनभरि त्रिवि अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट मैदानमा पहिले ब्याटिङ निकै कठिन देखिएको थियो। लगभग सबैजसो खेलमा पहिले ब्याटिङ गर्ने टोलीले पावरप्लेमै धमाधम विकेट गुमाएका थिए।

फाइनलअघि एनपिएलमा सम्पन्न ३२ खेलमध्ये जम्मा २ खेलमा मात्रै पहिले ब्याटिङ गर्ने टोलीले २०० रन कटाएको थियो। सुदूरपश्चिमले पोखरासँग पहिले ब्याटिङ गरेर १९३ रन बनाएको थियो।

फाइनल खेलमा पहिले ब्याटिङ गर्दा सुरुमै विकेट गुमाएको अवस्थामा दबाबमा परिन्छ भन्ने थाहा हुँदाहुँदै टस जितेर पहिले ब्याटिङको निर्णय गलत नै थियो।

त्यसैमा अस्थिर ब्याटिङ लाइनअप देख्दादेख्दै त्यो निर्णय सही थिएन। किनभने सुदूरपश्चिम रोयल्ससँग विनोद भण्डारीबाहेक स्थायी ओपनर ब्याटर कोही थिएनन्। लिगमा उपलब्ध जोस ब्राउन र क्रिस लिन जस्ता ओभरसिज ब्याटर फाइनलमा थिएनन्। पहिलो क्वालिफायर खेलेका मुख्तर अहमद पनि फाइनलमा उपलब्ध थिएनन्।

यही भएकाले तीन नम्बरमा खेलिरहेका ईशान पाण्डे फाइनलमा ओपनर आएका थिए। उनको प्रमोसन भएपछि त्यसपछिको क्रम पनि उसैगरी प्रमोसन भयो। जुन फाइनलमा मात्रै प्रयोग हुन गइरहेको ब्याटिङ प्रयोग थियो।

यस्तोमा आफ्नै बलरको विश्वास गर्दै पहिले लुम्बिनीलाई सस्तैमा रोकेर कम लक्ष्य लिई दोस्रो इनिङ ब्याटिङ गर्ने रणनीति परिपक्व हुन्थ्यो। पहिले ब्याटिङ गर्ने निर्णय गर्दा दोस्रो इनिङको बलिङमा आउनसक्ने शित फ्याक्टरको एडभान्टेज लिनेतर्फ पनि सुदूरपश्चिमका कप्तान र टिम म्यानेजमेन्टले ध्यान दिएको देखिएन्।

जे डर थियो त्यही भयो

नभन्दै लुम्बिनीले पहिलो ओभरदेखि नै विकेटको झडी लगाउन सुरु ग¥यो। जुन त्रिवि क्रिकेट मैदानमा यसअघिका खेलमा भइरहेकै थियो। पहिलो ओभरमै विनोद भण्डारीले गैह्रजिम्मेवार सर्ट खेलेर खाता नै नखोली आउट भए। प्रतियोगितामा पहिलो ओभरमै दबाबमा पुग्यो।

जसको प्रभाव रनरेटमा देखियो। तेस्रो ओभरमा शेलडन ज्याक्सन पनि आउट भए। उनको आउट हुनुमा अम्पायरको गलत निर्णय मान्न सकिन्छ। पाँचौ ओभरमा मध्यक्रममा भरपर्दा ब्याटर आरिफ शेख पनि आउट भए।

फाइनलको प्रेसर खेलमा यसरी सुरुमै तीन विकेट झरेपछि ६ ओभरमा जम्मा २० रनको स्थितिमा रह्यो। जसको दबाब क्रिजमा रहेका ईशान पाण्डे र कप्तान दीपेन्द्रसिंह ऐरीमाथि देखियो। उनीहरू त्यसपछि १० औँ ओभरसम्म खुलेर खेल्नै सकेनन्। अर्कातिर लुम्बिनीको टिम उत्साहित थियो। विकेट किपर निरोसन डिक्वेलाको आवाजले दीपेन्द्र तनाव लिइरहेका थिए। जसको कम्प्लेन उनी अम्पायरसम्म गर्न पुगेका थिए।

११ आँैमा दीपेन्द्रले आक्रामक खेल्न खोज्दा लुम्बिनीका कप्तान रोहित पौडेललाई विकेट सुम्पिए। त्यसपछि धमाधम थप दीपक बोहरा र पुनीत मेहराको पनि विकेट लिएर रोहितले ह्याट्रिक पूरा गरे। त्यसरी ११ ओभर सकिँदा सुदूरपश्चिमले ६ विकेट गुमाएर जम्मा ४४ रनको स्थितिमा थियो।

त्यसपछि रन गति बढाउने चक्करमा १५ औँ ओभरमा हरमित सिंह, १७ औँ ओभरमा ईशान पाण्डेले पनि विकेट गुमाए। २० औँ ओभरको पहिलो बलसम्म पुगेर सुदूरपश्चिमले सबै विकेट गुमाउँदै ८५ रनमा समेटियो।

बलिङमा पनि उस्तै

टी–२० खेलमा ८६ रन निकै सानो स्कोर हो। जसको सुरक्षा लगभग असम्भव मानिन्छ। तैपनि क्रिकेटिङ स्पिरिटअनुसार प्रयाससम्म गर्नैपर्छ। जारी सिजनभरि अधिकांश खेलमा देखिएको अवस्थाले त्रिवि मैदानको पिच बलिङ पिच देखिएको छ। लुम्बिनीकै बलर पनि शानदार बलिङ गरेका थिए।

क्रिकेट पण्डितहरूले नयाँ बल हुँदा पहिलो ओभर सकभर आफ्ना सबैभन्दा भरपर्दा फास्ट बलिङ गर्ने ‘स्ट्राइक बलर’लाई दिनुपर्ने मत राख्छन्। सुदूरपश्चिमसँग प्रतियोगितामै उत्कृष्ट बलिङ प्रदर्शन गरेर १५ विकेट लिइसकेका अविनास बोहरा थिए।

तर पहिलो ओभरमा अविनासको प्रयोग भएन। बरु कप्तान दीपेन्द्रसिंह ऐरी नै आए। उनीमाथि लुम्बिनीका ओपनभर दिनेश अधिकारी बर्बर खनिए। सुरुकै ओभमार ४ छक्कासहित २७ रन बटुले।

दीपेन्द्रले गरेजस्तो अभ्यास क्रिकेटमा नभएको होइन। अक्सर ट्रिकी टार्गेट (सानो र मध्यम भन्दा बिच)को बचाउँदा त्यस्तो अभ्यास हुन्छ। जसलाई जुवा दाउ पनि भनिन्छ। यस्ता कैयौँ दाउमा दीपेन्द्र सफल पनि भएका छन्।

तर, सुदूरपश्चिमसँग त्यो टार्गेट थिएन, धेरै सानो थियो। जसमा उत्कृष्ट बलर धमाधम दुई–तीन विकेट निकाल्न सके। दबाबमा ल्याएर बचाउन कोसिस गर्न सकिन्थ्यो। त्यहाँ सुरुकै बलदेखि सानो पनि मौका दिने छूट थिएन। उनी राम्रा बलर हुन्। तर, नयाँ बल र डेथ ओभरका लागि अनुशासन कायम राख्नसके उनी भन्दा राम्रा बलर अविनास नै हुन्।

ती अविनासलाई ७ ओभर सकिँदासम्म पनि बलिङमा ल्याइएन। आठौँ ओभरमा ल्याउँदा उनले एक विकेट निकालेर दिए। तर उनी बलिङमा आउँदा लुम्बिनीलाई ३ रन मात्रै चाहिएको थियो।

क्रिकेटमा टसको महत्व धेरै अर्थपूर्ण मानिन्छ। टस जित्दा कन्डिसन हेरेर टिमले टिमको परिस्थिती, परिवेश, मौसम र मैदानअनुकुल निर्णय लिन सक्दछन्। तर फाइनल खेलमा सुदूरपश्चिमले यी कुरामा आँखा चिम्लिएको देखियो। भलै कप्तान दीपेन्द्र र टिम म्यानेजमेन्टको आफ्नो फरक सोच होला।

सुदूरपश्चिमका लागि गत सिजनको हारभन्दा यो हार निकै लामो समयसम्म बिझाइराख्ने निश्चित छ। अघिल्लो सिजन फाइनलमा सुदूरपश्चिमले १८४ रनको शानदार लक्ष्य तयार पारेको थियो। भलै त्यसलाई राम्रो फिनिसिङ गरेको भए २०० नाघ्न सक्थ्यो। जसलाई जनकपुरले संघर्ष गरेरै जितेको थियो। जनकपुर ब्याटिङ, बलिङ सबैमा बलियो सन्तुलित पनि थियो। दुवै टिम लिगमा टेबल टपर थिए। अर्को कुरा त्यो पहिलो सिजन थियो। हार पनि पहिलो नै थियो। अर्को वर्ष उस्तै ऊर्जासहित एनपिएल सुरुवात गर्ने मौका सुदूरपश्चिमले पायो पनि।

यसपटक फाइनलमा गरेको आफ्नै प्रदर्शनसँग सुदूरपश्चिमेली टोली सन्तुष्ट हुन सहज छैन। एउटा सारै खराब सपनाजस्तो गरी उसका लागि यो फाइनल गुज्रिएको छ। लिगमा दबदबा जमाउँदै फाइनलमा पुगेको टोली लिगको चौथो स्थानमा रहेर बल्लतल्ल प्लेअफमा पुगेको टोलीसँग पराजित भयो। त्यो पनि यो स्तरमा। जुन अघिल्ला प्रदर्शनअनुसार कसैले कल्पना नै गर्नसकेको थिएन।

यसैमा पनि दुई पटक दबदबासहित लगातार टेबल टपर, पहिलो क्वालिफायरबाट सिधै फाइनल र दुवै पटक हार हुनु सुदूरपश्चिमका लागि अर्को नराम्रो हकिकत बनेर सामुन्ने उभिएको छ। ‘लिगभरी राम्रो फाइनलमा फ्यास्स’ हुने नयाँ चित्र नेपाली क्रिकेटमा सुदूरपश्चिमको देखिएको छ।

विश्व क्रिकेटमा दक्षिण अफ्रिकालाई यस्तै प्रदर्शन दोहोरिरहने भएकाले ‘चोकर्स’को उपमा दिइन्छ। सधैँका आइसिसी इभेन्टमा राम्रो र दाबेदार टोली मानिने दक्षिण अफ्रिकाले केही समयअघिसम्म कहिल्यै आइसिसी इभेन्ट नजितेको खराब ईतिहास थियो। यसैवर्ष उसले अस्टे«लियालाई हराउँदै विश्व टेस्ट च्याम्पियनसिप जितेको छ।

सुदूरपश्चिम रोयल्सले त्यस्तै अवस्था नदेख्न अर्को वर्ष नयाँ ऊर्जा र उत्साहका साथ देखिनुपर्ने छ।

बधाई लुम्बिनी लायन्स, बधाई एनपिएल, बधाई नेपाली क्रिकेट।

उज्यालो पार्टी नेपालका नेताहरुलाई फागुन २१ को निर्वाचनपछि आफूहरुको नेता प्रधानमन्त्री बन्ने दावी गरेका छन् । निर्वाचनबाट जित हासिल गरेर पार्टीका नेता कुलमान घिसिंग प्रधानमन्त्री हुने दावी उनीहरुको हो ।

पार्टी जिल्ला भेलाको शनिबार भक्तपुरमा भएको उदघाटन सत्रमा बोल्दै पार्टी केन्द्रीय सदस्य एवं वागमती प्रदेश इन्चार्ज डा विशाल भण्डारीले देशलाई नै उज्यालो बनाउने पार्टीलाई जनताले मत दिएर जिताउने विश्वास व्यक्त गरे ।

भेलामा पार्टी नेतारु प्रविण लामा, सीता पाण्डे, शंकर ढकाललगयातले मंसिर २१ को चुनावपछि आफना नेता प्रधानमन्त्री हुने दावी गरेका थिए ।

सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारको चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को प्रथम चौमासिकमा खर्च घटेको छ । पोहोरभन्दा ३.०७ प्रतिशतले बजेट खर्च कम भएको हो । गत आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को प्रथम चौमासिकको तुलनामा चालु आवमा बजेट खर्च कम देखिएको हो । प्रदेश सरकारले कम खर्च गरेको बजेट साउनदेखि कात्तिक मसान्तसम्म रहेको प्रदेश लेखा नियन्त्रक कार्यालय सुदूरपश्चिम प्रदेशले जनाएको छ ।

प्रदेश लेखा नियन्त्रक कार्यालय सुदूरपश्चिम प्रदेशका प्रदेश लेखा नियन्त्रक बासुदेव जोशीका अनुसार प्रदेश सरकारले चालु आवको विनियोजित बजेटमध्ये प्रथम चौमासिकमा ५.५६ प्रतिशत बजेट खर्च भएकोमा गत आवमा विनियोजित बजेटमध्ये प्रथम चौमासिकमा ८.६३ प्रतिशत बजेट खर्च भएको थियो । जुन खर्च प्रगति गत आवको प्रथम चौमासिकको तुलनामा चालु आवको प्रथम चौमासिकमा ३.०७ प्रतिशत कम बजेट खर्च भएको उनले बताए ।

प्रदेश सरकारले प्रथम चौमासिकमा चालुतर्फ एक अर्ब ५७ करोड २८ लाख ५५ हजार रुपैयाँ खर्च गरेकोमा पुँजीगततर्फ एक अर्ब २८ करोड १८ लाख १४ हजार रुपैयाँ खर्च गरेको छ । खर्च प्रगति चालुतर्फ ११.८३ प्रतिशत छ भने पुँजीगत तर्फ १.४२ प्रतिशत रहेको छ । प्रथम चौमासिकमा कुल खर्च दुई अर्ब २७ करोड ५० लाख रुपैयाँ रहेको छ ।

यसैगरी प्रदेश सरकारले गत आवमा विनियोजित बजेटमध्ये प्रथम चौमासिकमा चालुतर्फ एक अर्ब ५५ करोड ३८ लाख २२ हजार रुपैयाँ खर्च गरेकोमा पुँजीगततर्फ एक अर्ब १७ करोड ६५ लाख ४४ हजार रुपैयाँ खर्च गरेको उनले बताए । जुन खर्च प्रगति चालुतर्फ १२.०९ प्रतिशत छ भने पुँजीगततर्फ ६.२७ प्रतिशत रहेको छ । प्रथम चौमासिकमा कुल खर्च दुई अर्ब ७३ करोड ३६ लाख रुपैयाँ रहेको छ ।

यस्तै प्रदेश सरकारले चालु आवमा चालुतर्फ १३ अर्ब ५२ करोड ६१ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेकोमा पुँजीगततर्फ (विकासको काममा खर्च हुने बजेट) १९ अर्ब ८२ करोड ५२ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेको प्रदेश लेखा नियन्त्रक कार्यालयले जनाएको छ ।

गत आवमा प्रदेश सरकारले चालुतर्फ १२ अर्ब ८५ करोड ७४ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेकोमा पुँजीगततर्फ १८ अर्ब ७६ करोड २४ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेको थियो । प्रदेश सरकारले गत आव र चालु आवमा वित्तीय व्यवस्थातर्फ १० करोड रुपैयाँ विनियोजन गरेको थियो ।

प्रदेश सरकारले चालु आवमा ३३ अर्ब ३६ करोड १३ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेको प्रदेश लेखा नियन्त्रक कार्यालयले जनाएको छ ।

जेनजी आन्दोलनपछि कार्यालयहरूमा क्षति पुग्नुका साथै प्रदेश सरकारले विभिन्न खर्च कटौती गरेकाले गर्दा पनि खर्च कसरी गर्न भन्ने अन्यौलता सिर्जना हुँदा कम बजेट खर्च भएको प्रदेश लेखा नियन्त्रक जोशीले बताए ।

उनले भने, ‘बजेट कटौती गर्दा खेरी अन्यौलता भयो कुन–कुनमा खर्च गर्न कुन–कुनमा नगर्नेभन्दा बजेट खर्च कम भएको हो । दोस्रो चौमासिकदेखि खर्च कटौती भएका कार्यक्रमबाहेक अरूमा बजेट खर्च हुन्छ । त्यसपछि बजेट खर्चको आयतन पनि बढ्छ ।’

गत आवको प्रथम चौमासिकको तुलनामा चालु आवमा कम बजेट खर्च हुनुको कारण यही नै रहेको जोशीको भनाइ छ । प्रथम चौमासिकमा बजेट खर्च कम नै हुने गरेको उनले बताए । आन्दोलनलगायत विभिन्न कारणले गर्दा गत आबको जति बजेट खर्च नभए पनि यत्तिको बजेट खर्च हुनु पनि सन्तोषजनकनै रहेको उनले बताए ।

विश्व लगानीकर्ता सप्ताहका अबसरमा विराटनगरका शेयर लगानीकर्तालाई लक्षित गरी सचेतना कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ । शनिबार विराटनगरमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट एण्ड सेक्युरिटीज,श्रीकृष्ण,क्रिष्टल कञ्चनजंघा र शुभकामना सेक्युरिटीज प्रालिले लगानीकर्तालाई सचेत गराउन वित्तीय सचेतना कार्यक्रम आयोजना गरेका हुन् ।

कार्यक्रममा नेपालको शेयरबजारमा एनआरएन र विदेशी लगानीकर्तालाई नभित्रायसम्म शेयरबजार मजबुद हुन नसक्ने सहभागिहरूले बताएका छन् ।

उनीहरूका अनुसार पहिलो चरणमा एनआरएनलाई नेपाली शेयर बजारमा लगानी गर्ने र प्रतिफल लैजान पाउने व्यवस्था गर्न आबश्यक रहेको छ । लामो समयदेखि एनआरएनलाई शेयर बजारमा ल्याउने चर्चा चले पनि अझैसम्म ठोस काम हुन नसकेको धितोपत्र विज्ञ निरज गिरीले बताए । ‘लामो समयदेखि एनआरएनलाई नेपाली शेयर बजारमा भित्राउने चर्चा चले पनि अझै ठोस काम हुन सकेको छैन’, उनले भने ‘एनआरएनमार्फत विदेशी लगानी नल्याइ नेपालको शेयरबजार चलायमान हुन सक्दैन ।’

नेपाली शेयर बजारमा पछिल्लो समय कम्पनी घाटामा जान थालेपछि आइपीओ निकाल्नेक्रम बढेको भन्दै सचेत हुन लगानीकर्तालाई गिरीले आग्रह गरे । गिरीले नेपाली शेयरबजारमा ट्रेडरहरू ज्यादा सक्रिय हुँदा छिटो छिटो सूचकमा तल माथि हुने समस्या देखिएको बताए । उनले आफूसँग भएको शेयर मध्ये ७० प्रतिशत लगानी र ३० प्रतिशत ट्रेडिङका रुपमा दोस्रो बजारमा कारोबार गर्न लगानीकर्ताहरूलाई सुझाव पनि दिए ।

कार्यक्रममा नेपाल धितोपत्र बोर्डकी रञ्जीता नेपालले राम्रा कम्पनीको मूल्य सस्तो र कमजोर फण्डामेन्टल भएका कम्पनीको पनि शेयर मूल्य बढी हुनुको कारण लगानीकर्ताको मानसिकता भएको बताइन् । उनले कमजोर फण्डामेन्टल भएका कम्पनीको शेयर महँगोमा किन्नु जोखिमपूर्ण हुने भएकाले शेयर खरिद गर्नुअघि ट्रेन्ड र कम्पनीको फण्डामेन्टल दुबैलाई बिचार पुर्‍याउन आबश्यक भएको धारणा राखे । शेयरबजारप्रति सरकारले सबै किसिमका लचकता अपनाउदा पनि बजार नबढ्दा लगानीकर्ताहरूले भने निराशा व्यक्त गरेका छन् । कार्यक्रममा नेपाल धितोपत्र बोर्डकी समिक्षा खनाल, नेपाल ब्रोकर एशोसियसनका पूर्व अध्यक्ष नन्दकिशोर मुण्दडा, विभिन्न ब्रोकर कम्पनीका प्रतिनिधिहरू र लगानीकर्ताहरूको सहभागिता रहेको थियो ।

श्रम सँस्कृति पार्टी (एसएसपी)का अध्यक्ष हर्क सामपाङले आउँदो फागुन २१ गतेपछि नेपालमा गोठाला, खेताला र किसानहरुको सरकार बन्ने भविष्यबाणी गरेका छन् । खोटाङ सदरमुकाम दिक्तेलमा शनिबार आयोजित पार्टी आमसभामा बोल्दै अध्यक्ष सामपाङले त्यस्तो भविष्यबाणी गरेका हुन् ।

धरान उपमहानगर प्रमुखसमेत रहेका सामपाङले फागुन २१ गते हुने प्रतिनिधिसभा चुनावमा एसएसपीले बहुमत ल्याउने दावी गर्दै त्यसपछि नेपालमा किसान, गोठाला र खेतालाको सरकार बन्ने दाबी दोहोर्‍याए । खोटाङ आफ्नो गृह जिल्ला पनि बताउँदै उनले अरु जिल्ला जस्तै त्यहाँ पनि एसएसपीप्रति जनाकर्षण बढ्दो रहेको दावी गरे ।

सामपाङले अहिले नेपालमा भिजन (दृष्टिकोण) नभएका नेताहरुको हातमा रहेकाले विकास हुन नसकेको दावी गर्दै आफ्नो पार्टीसँग देश र समाज निर्माणको स्पष्ट भिजन भएको बताए । नेपाल विना दृष्टिकोणका नेताहरुको हातमा परेकाले दिनदिनै बर्बाद हुदै गएको भन्दै उनले अब विदेशीको ऋणबाट देश विकास गर्ने नभई आफ्नै पौरखबाट गर्नुपर्ने बताए ।

देश विकास गर्न स्पष्ट भिजन चाहिने बताउँदै उनले तर, अहिलेका नेताहरुसँग कमिशन खाने सोँच मात्र भएकाले भ्रष्टाचार चरम चुलीमा पुगेर मुलुक टाट पल्टेको बताए । यस्ता नेताहरुबाट देश विकास सम्भव नभएको बताउँदै उनले देशको समस्या पहिचान गर्न नसक्नेह नेता हुन नसक्ने ठोकुवा गरे ।

विद्यमान राजनीतिक दलहरुले एउटै समस्या समाधान गर्न पटकपटक भोट मागेको बताउँदै सामपाङले तर, भोट दिएर जितेपछि १० वर्षसम्म एउटै योजनामा बजेट हालिरहने र कमिशन खाईरहने परिपाटीको खरो विरोध गरे । अहिलेसम्म जनताले नुन र सुन छुट्याउन नसक्दा दुःख पाउनु परेको बताउँदै उनले फागुन २१ गतेको चुनावमा भने नुन र सुन के हो भनेर चिन्न आग्रह गरे ।

विगतका चुनावहरुमाजस्तो आफ्नो अमूल्य भोट रक्सी, जाँड र मासुभातमा खेर नफाल्न देशवासीलाई आग्रह गर्दै अध्यक्ष सामपाङले गलत नियत बोकेका नेताहरुले जनताको अमूल्य भोट लिएर देश बर्बाद पारिरहेको कुराप्रति गम्भीर भएर निर्णय लिन आग्रह गरे । कसैको आश्वासन, लहड, फकाउ र बहकाउमा लागेर अमूल्य मतको दुरुपयोग नगर्न उनको अनुरोध थियो ।

‘अब जिन्दावाद र मुर्दावादले देश बन्दैन रहेछ, गफले पनि देश नबन्ने रहेछ भन्ने प्रमाणित भईसक्यो नि’ सामपाङले भने ‘देश विकास गर्न भिजनसहितको योजना र त्यसलाई ठोस गर्न श्रमदान गर्नुपर्छ, त्यो भिजन र श्रम क्षमता एसएसपीसँग छ । त्यसैले हामीप्रति, हाम्रो पार्टी श्रम सँस्कृति पार्टीप्रति विश्वास गरेर ऐक्यबद्धताका साथ हातेमालो गरौँ ।’

कार्यक्रमअघि विभिन्न जातीय तथा साँस्कृतिक झाँकीसहित निस्केको पैदल, मोटरसाईकल र गाडी सम्मिलित र्‍यालीले दिक्तेल बजार परिक्रमा गरेको थियो ।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) भक्तपुरका अध्यक्ष वचन देउजाले महाधिवेशन सुरु हुनु एकदिन अगाडि सार्वजनिक विज्ञप्ति प्रकाशित गरी आफ्नो पार्टीको केन्द्रीय महाधिवेशन भक्तपुरमा हुने भएको र त्यो क्रममा उदघाटन रयाली हुँदा धेरैथोरै सवारी जाम हुने भएको भन्दै सार्वजनिक रुपमा त्यसका लागि माफे मागे ।

पार्टीको ११ औं केन्द्रीय महाधिवेशन भक्तपुरको सल्लाघारीमा हुने र रयालीको क्रममा राजमार्ग अवरद्ध हुनसक्ने भएको भन्दै त्यसको लागि अत्यावश्यक बाहेकका निजी प्रयोजनका सवारी साधन सञ्चालनमा वैकल्पिक सडक प्रयोग गर्न उनले आह्वान गरेको थिए । उनले सकेसम्म राजमार्ग अवरुद्ध नपार्ने तर लाखौ जनता रयालीमा रहने भएकाले यातायात सहजताका लागि यस्तो आग्रह गरेका थिए । विज्ञप्तिमा लेखिएको थियो, एमालेको ११ औं राष्ट्रिय महाधिवेशनको उदघाटन सत्र २७ गते शनिबार परेको छ । त्यसर्थ कार्यालयहरु, विद्यालयहरु सबै सार्वजनिक निकायमा विदा रहेकाले अत्यावश्यक काम बाहेकका अन्य सवारीसाधन त्यस दिन भक्तपुरको मुख्य सडक अरनिको राजमार्ग भएर सञ्चालन हुँदैनन् भन्ने हामीले विश्वासका साथ अपेक्षा गरेका छौं ।

विज्ञप्तिमा अगाडि उल्लेख गरिएको छ, देशभरबाट कार्यक्रमस्थलमा आउने लाखौं देशवासीको विशाल जनर्‍यालीका कारण पूर्वतर्फ भक्तपुरको जगातीदेखि पश्चिमतर्फ लोकन्थलीको मनोहरा पुलसम्म केही घण्टा सडक अवरुद्ध हुने सम्भावना रहला । रयाली कार्यक्रमस्थलमा आइपुगेपछि सडक सहज सुचारु होला नै यद्यपि सुरक्षा निकायसँगको छलफलमा सकेसम्म सडक सञ्चालन गर्नसक्ने गरी र्‍यालीको व्यवस्थापन गर्ने तयार गरेपछि चारैतिरबाट र्‍याली आउने हुँदा सडकमा केही बाधा हुनसक्ने भएकाले यसलाई मध्यनजर गर्दै शनिवार उदघाटन सत्र सम्पन्न नभएसम्मका लागि अत्यावश्यक बाहेकका निजी प्रयोजनका सवारी साधन सञ्चालनमा वैकल्पिक सडक प्रयोग गरी सहयोग गरिदिनु हुन अपिल गर्दछौं ।’

तर अध्यक्ष देउजाले मागे जस्तै क्षमा जनताले दिनुपरेन । किनकि जाम खासै परेन । दसौं हजारको जुलुशमा पनि राजमार्ग खासै अवरुद्ध भएन । रयाली राजमार्गको सर्भिस ट्याकबाट आयो । अनि विच भागको मुख्य सडक सवारीसाधनकै लागि भयो । यही अर्थमा पनि खासै जाम भएन । यसमाथि स्वयमसेवकहरुले रयालीमा जाम हुन नदिनमा विशेष भूमिका निभाए । यही कारण पनि जाम भएन । यस अर्थमा पनि एमाले महाधिवेशन सफल भएको मानेका छन् धेरैले ।

महाधिवेशन अरनिको राजमार्ग अन्तर्गत भक्तपुरको सल्लाघारीसँगैको नेपाल टष्टको नाममा भएको एक सय ८ रोपनीको खुल्ला चौरमा भएको थियो । यसअघि पूर्वतिरबाट भक्तपुरको जगाती र पश्चिमतिरबाट भक्तपुरको मध्यपुर थिमि गठाघरबाट भव्य रयाली सुरु भएको थियो । कार्यक्रमस्थलबाट दुईदुई किलोमिटर दुरीमा पूर्व र पश्चिममा रहेका दुबै ठाउँबाट भव्य रयाली सल्लाघारीमा पुगेर उदघाटन सत्रमा पुगेको थियो ।

कार्यक्रममा सहभागी पार्टी कार्यकर्ता हीरा श्रेष्ठले झण्डै डेढदेखि दुई लाख कार्यकर्ताहरु उपस्थित भएको कार्यक्रम पनि सभ्य र भव्य रुपमा सम्पन्न भएको खुशी व्यक्त गरिन् । कार्यक्रम समापनको अन्तिम चरणमा सल्लाघारीको छेउमा थापेको खाजाको स्टलमा टपरीमा भक्तपुरको लोकल खाजा सेट खाँदै गरेकी उनले नागरिकसँग भनिन्, जे होस् कार्यक्रम सभ्य अनि भव्य नै भयो ।

एमालेको ११ औं राष्ट्रिय महाधिवेशन दिउँसो एक बजेदेखि साँझ साढे चार बजेसम्म चलेको थियो । योवीचमा सल्लाघारी उदघाटनस्थल आसपास र भित्र चौरमा दसौ हजार एमाले पार्टी कार्यकर्ता सहभगी थिए । यस हिसावले त्यहाँ वरिपरि व्यापार व्यवसाय गर्नेहरु पनि उतिकै खुशी भए । भक्तपुरको जुजु धौ बेच्न बसेका धौ (दही) कान्छादेखि वरिपरि वदामदेखि एक लिटरको जारको बोटल पानी वेच्नेहरु पनि निकै हर्षित देखिए ।

कार्यक्रमस्थलमा पुगेकाहरुलाई निःशुल्क पानीको व्यवस्था थियो । तथापि अत्याधिक भीडका कारण कार्यक्रम वरिपरिका पसलहरुबाट पानी किनेर खानेहरु पनि उतिकै भेटिए । कार्यक्रममा अत्याधिक भीड भएकाले आयोजकले खाजाको व्यवस्था गरेको थिएन । सहभागीहरु आफैंले वरिपरि आफैं पैसा तिरेर खाजा खाएका थिए ।

महाधिवेशनमा भाग लिन पूर्वतिरका विभिन्न जिल्लाहरुबाट गाडीमा आएकाहरुको गाडी पार्किंगको लागि भक्तपुरको सूर्यविनायक नगरपालिका वडा नं ८ स्थित भाइरल प्यालिंगमा पार्किंगको व्यवस्था थियो । साथै पश्चिमतिरका काठमााडौंलगायतका देशभरिबाट आएकाहरुको गाडी पार्किंग मध्यपुर थिमिको खुल्ला चौरमा थियो ।

साहित्यकारहरुका अनुसार अरबी भाषको ‘गजल’ शब्दको अर्थ ‘प्रेमी प्रमीका बिचको बार्तालाप’ हो । युवायुवती बिचको पे्रम प्रशङ्ग एबं रतिरागसंग सम्बिन्धीत बिषयबस्तुको कलात्मक अभिब्यक्ति संग जोडिएको यो बिधा पछिल्लो समय सिमित बिषय बस्तुको घेरालाई तोडेर धेरै अगाडी बढिसकेको छ ।

मोफसलमा बसेर पत्रकारीता गरिरहेकी हिमा खड्का मनसुनले ‘मनसुन’ गजलसङ्ग्रह बजारमा ल्याएकि छिन् । रोल्पा सदरमुकाम लिवाङमा रहेको रेडियो मालश्रीमा कार्यरत खड्काले शनिवार एक औपचारीक कार्यक्रमका बिच उक्त सङ्ग्रह बजारमा ल्याएकि हुन ।

९३ वटा गजल रहेको १३२ पृष्ठको ‘मनसुन’ गजलसङ्ग्रहमा विविधता पुर्ण गजलहरु भेट्न सकिन्छ । नारीबादी चेतले भरिएका धेरै गजलहरुले पाठकलाई पुस्तक छोड्न दिदैन । प्रेम संगै आशा, निराशा, हासो, रोदन, बिश्वास र समपर्णका कुराहरु पुस्तका पाउन सकिन्छ ।

जन्मदाता प्रति पुस्तकमा गजलकारले यसरी सम्मान गरेकि...

जीबनदाता अनि प्यार बा हुनुहुन्छ ।

उर्जास्रोतको आधार बा हुनुहुन्छ ।

अध्यारोको बत्ती मेरी आमा हुन।

बत्ती बाल्न जोडेको तार बा हुनुहुन्छ ।

अरुले देखेर कठै भन्न सक्लान,

घाउ दुखाईको उपचार बा हुनुहुन्छ ।

म अस्पतालको बेडमा भईरहदा,

खबर सोध्ने बारम्बार बा हुनुहुन्छ ।

मेरो आधा संसार मेरी आमा हुन्,

अर्को आधा संसार बा हुनुहुन्छ ।

मौषम जस्तै विविधतापूर्ण जगलहरुको सङ्ग्रह भन्दै साहित्यकार रमेश सुवेदीले पुस्तकको सुरुवातीमा गजलसङ्ग्रहको मिठो समिक्षा गरेका छन् । ललित साहित्य परिषद् रोल्पाले प्रकाशन गरेको ‘मनसुन’ गजलसङ्ग्रहमा रोल्पाका अग्रज साहित्यकार डिबि टुहुरोले ‘मनसुन’का लागि ‘मनसुन’लाई शुभकामना दिएका छन् ।

अभाबलाई संबोधन गर्दै उनले लेखेकि छिन्...

हुँदा पेटभरी खाउला नि भोलि पर्सि फेरि,

नहुँदा आज आधाआधी खाएको माया प्यारो ।

अर्को एक गजलमा नारीबादी बनेकि छिन् उनि...

रथका दुई पाङ्ग्रा एउटा हारेको देख्छु,

पुरुषबाट नारीलाई पछि पारेको देख्छु ।

गजलसङ्ग्रह अर्को गजलमा छ...

जनताको दुखमा साथ दिने कसम खाने तिमी,

आज तिम्रो दर्शन पाउन यति गाह्रो कसरी भयो ?

भाई भाई लडेका छन् यो तेरो त्यो मेरो भनेर,

भाई ठुलो कि राजनितिक दल आफै छुट्याउनुस ।

‘मनसुन’ गजलसङ्ग्रह बिमोचन गरेका अग्रज साहित्यकार डिबि टुहुरोले पुस्तकमा पाठकलाई लोभ्याउने खुराक रहेको बताउछन् । २६ बर्षिया लेखक खड्काले समाचार लेखन÷बाचन, बिभिन्न रेडियो कार्यक्रम संचलन संगै मुक्तक, जगल र कबितामा पनि निरन्तर कलम चलाउने गरेकि छिन् ।

जेन-जी आन्दोलनका अगुवा सुदन गुरुङले नेकपा (एमाले) का नेता महेश बस्नेतले महाधिवेशनको भिड देखाउन ‘एआई’ को प्रयोग गरेको भन्दै व्यंग्य गरेका छन्।

शनिबार भक्तपुरको सल्लाघारीमा आयोजित एमालेको ११ औँ महाधिवेशनको उद्घाटन सत्रको तस्बिरलाई लिएर सामाजिक सञ्जालमार्फत गुरुङले बस्नेतको आलोचना गरेका हुन्।

नेता बस्नेतले ५ लाख मान्छे उतार्ने दाबी पूरा नभएपछि प्रविधिको दुरुपयोग गरेर भिड देखाउन खोजेको गुरुङको आरोप छ।

उनले फेसबुकमा लेखेका छन्, ‘५ लाख मान्छे ल्याउने दाबी फेल भयो, त्यसपछि उपाय फेर्दै ड्रोनको फोटो च्याटजीपीटीमा हालियो र भनियो- ५ लाख देखिने बनाइदेऊ। अनि अझै पनि हामी नेपालीले फोटो देखेर ताली बजाउँछौँ भन्ने भ्रममा बाँच्ने आत्मविश्वास चाहिँ सही हो महेश ब्रो।’

एमाले नेता महेश बस्नेतले महाधिवेशनमा ५ लाख कार्यकर्ता उतार्ने दाबी गरेका थिए। शनिबार उनले सामाजिक सञ्जालमा महाधिवेशनको तस्बिर राख्दै, ‘एमालेको उद्घाटन सभामा यो उपस्थिति जनसागरको एउटा थोपा मात्रै हो’ भन्ने क्याप्सन लेखेका थिए।

तर, उनले शेयर गरेका चार तस्बिरमध्ये एउटामा गुगलको एआई टुल ‘जेमिनाई’ प्रयोग गरी कृत्रिम भिड थपिएको पाइएको छ।

भिड ठूलो देखाउने होडमा एआई निर्मित तस्बिरलाई वास्तविक भन्दै प्रचार गरेपछि सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताहरूले उनको आलोचना गर्दै ‘ट्रोल’ बनाइरहेका छन्।

टाईब्रेकरमा आयोजक तेल्लोक स्पोर्टिङ क्लवलाई ४–२ ले पराजित गर्दै मरिक फुटबल क्लव धरान ताप्लेजुङको तेल्लोकमा जारी पाँचौं अन्तराष्ट्रिय आमन्त्रण सिरिजङ्गा गोल्डकपको फाइनलमा पुगेको छ ।

निर्धारित खेल १–१ को बराबरीमा सकिएपछि खेलको निर्णय टाईब्रेकरबाट लिईएको थियो । टाईब्रेकरमा मरिकका लागि अशोक खवास,फोफोना इब्राहिम,सुशिल राई र बिनोद राईका प्रहार गोलमा परिणत हुँदा आयोजक तेल्लोक स्पोर्टिङ क्लवकातर्फबाट सुनुयोजित यक्सो र सबिन लिम्बूका प्रहारले मात्र जाली चुम्यो ।

आयोजककातर्फबाट प्रहार गरेका शिशिर राईको प्रहार आकासिएर बाहिरिएको थियो भने दीपेश लिम्बूको प्रहारलाई मरिकका गोल रक्षक निशान मगरले रोकिदिएका थिए ।

टिमलाई जिताउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका मरिकका सुशिल राई म्यान अफ द म्याच बन्दै नगद २ हजार ५ सय रुपैयाँ पाउन सफल भए । यसअघि खेलमा सुरुआती अग्रता भने आयोजकले लिएको थियो । मध्यान्तर अघि गोलरहित बराबरी रहेको खेलमा मध्यान्तर पछि आयोजकका लागि सबिन तामाङको पासमा दीपेश लिम्बूले उत्कृष्ट गोल गर्दै खेल १–० को अग्रता बनाए ।

खेलमा उत्कृष्ट पुनरागमन गरेको मरिकका लागि फोफोनाले गोल गर्दै खेललाई बराबरीमा ल्याए । सुशिल राईको किकलाई हेडरमार्फत गोल गर्दै फोफोनाले टिमलाई खेलमा फर्काएका थिए ।

निर्धारित अवधिमा १–१ को बराबरी भएपछि खेल टाईब्रेकरतर्फ धकेलिएको थियो । मरिक गतबर्षको उपबिजेता हो । अब मरिकले आइतवार हुने दोस्रो सेमीफाइनलमा भिड्ने न्यू स्टार फुटबल क्लव झापा र म्याङलुङ स्पोर्टिङ क्लव तेह्रथुमबिचको बिजेतासंग उपाधि भिडन्त गर्ने छ ।

मरिक तीन बिदेशी खेलाडी नाना,फोफोना इब्राहिम र एलेक्ससहितका खेलाडी लिएर मैदान उत्रिएको थियो । अघिल्लो बर्ष मंसिर २९ गते सम्पन्न चौथो सिरिजङ्गा गोल्डकपको उपाधि भिडन्तमा मरिक उदयपुर बेलकाको बद्ररहुड फुटबल क्लवसंग सडनडेथमा पराजित हुँदै उपबिजेता भएको थियो ।

पाँचौं अन्तराष्ट्रिय आमन्त्रण सिरिजङ्गा गोल्डकपको बिजेता टिमले नगद ३ लाख ३२१ रुपैयाँका साथ सिरिजंगासिंह थेबेको प्रतिमा रहेको तीन वर्षे रनिङ ट्रफी तथा उपबिजेताले नगद १ लाख ५० हजार रुपैयाका साथ ट्रफी पाउने छन् ।

प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीले नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) को दोस्रो संस्करणको उपाधि विजेता लुम्बिनी लायन्सलाई बधाई दिएकी छन्।

शनिबार कीर्तिपुरमा सम्पन्न फाइनल खेलमा लुम्बिनी च्याम्पियन बनेलगत्तै सामाजिक सञ्जालमार्फत प्रधानमन्त्री कार्कीले बधाई तथा शुभकामना व्यक्त गरेकी हुन्।

उनले क्रिकेटको यस प्रतियोगिताले राष्ट्रिय आत्मविश्वासमा ऊर्जा थपेको बताइन्।

प्रधानमन्त्री कार्कीले सामाजिक सञ्जालमा लेखेकी छन्, ‘नेपाल प्रिमियर लिगको च्याम्पियन लुम्बिनी लायन्सलाई बधाई। राष्ट्रिय आत्मविश्वासमा ऊर्जा थप्न सफल यस उत्सवमा सहभागी सबै टिम, आयोजक र समर्थकलाई धन्यवाद।’

शनिबार भएको फाइनल खेलमा सुदूरपश्चिम रोयल्सलाई ६ विकेटले हराउँदै लुम्बिनी लायन्सले एनपिएलको उपाधि जितेको थियो।

पुसे मेला २०८२ को अवसरमा ताप्लेजुङको दोभान बजारमा हुने अन्तराष्ट्रिय आमन्त्रण पुरुष भलिबल प्रतियोगितामा ७ टिम सहभागी हुने भएका छन् ।

आयोजक पुसे मेला सञ्चालन समिति तथा दोभान स्पोर्टिङ क्लवले शनिबार पत्रकार सम्मेलनमार्फत प्रतियोगितामा सहभागी हुने ७ टिम सार्वजनिक गरेको हो । पुसे मेला सञ्चालन समितिका अध्यक्ष हेम चोङवाङका अनुसार प्रतियोगितामा एक अन्तराष्ट्रिय टिम युनाईटेड एथलेटिक्स क्लव कोलकत्ता भारत समेत सहभागी हुनेछ ।

यसैगरी प्रतियोगितामा गतवर्षको बिजेता भोजपुर, संखुवासभा, ट्रेनिङ सेन्टर दमक झापा, मुकेश ममोरियल क्लव सिरिजङ्गा(ताप्लेजुङ), क्षेत्र नं ‘ख’ ताप्लेजुङ र बिराटनगर रानी(मोरङ)को टिम रहने भएको छ ।

भलिबल खेल संयोजक कृष्ण चोङवाङका अनुसार प्रतियोगिताको खेल तालिका मंसिर २९ गते सार्वजनिक गरिने भएको छ ।

पुसेमेला सञ्चालन समितिका सचिव गणेश कार्कीडोलीका अनुसार भलिबल प्रतियोगितमा बिजेता हुने टिमले नगद ३ लाख र उपबिजेता हुने टिमले १ लाख ७५ हजार रुपैयाँका साथ ट्रफी, मेडल र प्रमाणपत्र प्राप्त गर्नेछन् । सेमी फाईनलमा पुगेका दुई टिमलाई सान्त्वना पुरस्कार स्वरुप प्रति टिम ५० हजार रुपैयाँ प्रदान गरिने पुसे मेला सञ्चालन समितिले जनाएको छ ।

उत्कृष्ट सर्भर,उत्कृष्ट डिफेण्डर,उत्कृष्ट ब्लकर,उत्कृष्ट सेटर,उत्कृष्ट प्रशिक्षक र उदयमान खेलाडीलाई जनही नगद ५ हजार रुपैयाँ प्रदान गरिने भएको छ । सर्बोत्कृष्ट हुने खेलाडीलाई नगद ७ हजार रुपैयाँ तथा प्रत्येक खेलका म्यान अफ द म्याचलाई १ हजार ५ सय रुपैयाँ प्रदान गरिने आयोजक पुसे मेला सञ्चालन समितिका अध्यक्ष चोङवाङले जानकारी दिए ।