मुलुकमा स्वदेशी तथा विदेशी लगानी भित्र्याएर आर्थिक समुन्नति हासिल गर्ने उद्देश्यका साथ नेपाल सरकारको आयोजनामा आइतबारदेखि काठमाडौँमा तेस्रो लगानी सम्मेलन हुँदैछ। सम्मेलनमा विभिन्न क्षेत्रका करिब एक सय ५० परियोजना प्रस्तुत गर्ने तयारी गरिएको छ।

‘इमर्जिङ नेपाल इन्भेष्टमेन्ट समिट–२०२४’ मा करिब आठ सय विदेशी र चार सय नेपाली लगानीकर्ताले सहभागिता जनाउने नेपाल लगानी बोर्डले जनाएको छ। स्वदेश तथा विदेशका लगानीकर्ता काठमाडौँ आउने क्रम जारी छ।

दुई दिनसम्म चल्ने सो सम्मेलनमा १० सत्र सञ्चालन हुनेछन्। पचासभन्दा बढी वक्ता रहने सो सम्मेलनमा एक हजार बढीको सहभागिता रहनेछ। विदेशी तथा स्वदेशी लगानीकर्तालाई सम्मेलनमार्फत नेपाल लगानीका लागि आकर्षक गन्तव्यका रुपमा रहेको सन्देश दिइने लगानी बोर्डले जनाएको छ।

लगानीकर्ताको स्वागतका लागि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलदेखि सम्मेलनस्थल ताहचलको सोल्टी होटलसम्म स्वागतद्वार निर्माण गरिएका छन्। त्रिवि अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, नयाँ बानेश्वर, थापाथली, त्रिपुरेश्वर, टेकुलगायत सडकमा ‘लगानीकर्तालाई नेपालमा स्वागत छ’ नारा लेखिएका ब्यानर अङ्कित स्वागतद्वार राखिएका छन्।

सम्मेलनमा नेपाल सरकार आयोजक र नेपालका निजी क्षेत्र सहआयोजकका रुपमा रहेको छ। स्वागतमा राखिएका ब्यानरमा नेपाल सरकार आयोजक तथा निजी क्षेत्रका छाता सङ्गठनहरु नेपाल उद्योग वाणिज्य महासङ्घ, नेपाल उद्योग परिसङ्घ र नेपाल चेम्बर अफ कमर्स सहआयोजकका रुपमा उल्लेख गरिएको छ। सम्मेलनको सचिवालयको जिम्मेवारी लगानी बोर्डको कार्यालयलाई दिइएको छ।

पर्याप्त पूँजी, प्रविधि तथा मानव संसाधनका लागि सरकार र निजी क्षेत्रका साथै बाह्य लगानी आवश्यक भएकाले देशको समग्र विकासमा योगदान गर्ने ठानिएका ती परियोजना सम्मेलनमा प्रस्तुत गर्ने तयारी छ। सम्मेलनामा सबैभन्दा धेरै ऊर्जा क्षेत्रका ३१ आयोजना समावेश गरिएका छन्।

बोर्डका प्रवक्ता प्रद्युम्नप्रसाद उपाध्यायका अनुसार यातायात क्षेत्रका १९, खानी तथा खनिजजन्य क्षेत्रका १३, पर्यटन क्षेत्रका १३, कृषिका १४, उत्पादन क्षेत्रका पाँच, औद्योगिक पूर्वाधार तथा व्यापारसम्बन्धी सात, स्वास्थ्य तथा शिक्षा क्षेत्रका तीन, सञ्चार तथा सूचना प्रविधि क्षेत्रका दुई, पानी आपूर्तिका चार र सहरी विकास क्षेत्रका ६ परियोजना छन्। निजी क्षेत्रबाट प्रस्तुत ३१ परियोजना पनि बाह्य लगानीका लागि समावेश गरिएका छन्।

सम्मेलनका क्रममा विभिन्न विषयमा छलफल हुनेछ। लगानीका लागि सरकार र निजी क्षेत्रबीच छलफल हुने लगानी बार्डले जनाएको छ। सो क्रममा नेपालमा लागनीको सम्भावना र वातावरणका बारेमा नीतिगत छलफल हुनेछ।

आर्थिक मन्दीका कारण धनुषामा चालु आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को नौ महिनामा एक सय ७३ उद्योग तथा व्यवसाय बन्द भएका छन्।

घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयका अनुसार उक्त संख्यामा उद्योग तथा व्यवसाय बन्द भएका हुन्। ती उद्योगमा कार्यरत करिब दुई हजार मजदुर बेरोजगार भएका छन्। उद्योग बन्द हुँदा करोडौँ घाटा भएको छ।

कार्यालयबाट प्राप्त विवरणअनुसार उद्योगतर्फ ६० र वाणिज्यतर्फ एक सय १३ उद्योग तथा व्यवसाय बन्द भएको हो। बन्द भएका ती उद्योगहरुको बन्द हुनु अघि उत्पादित सामग्री समेत बिक्री भएको छैन।

कार्यालयका सूचना अधिकारी मुकेश कर्णका अनुसार चालु आवको चैत मसान्तसम्म छ सय ६२ वटा नयाँ उद्योग दर्ता भएका छन्। एक हजार छ सय दुई उद्योग नवीकरण भएका छन्।

यसैगरी, वाणिज्यतर्फ सात सय ३४ वटा व्यावसायिक फर्म नवीकरण तथा आठ सय ३७ नयाँ व्यावसायिक फर्म दर्ता भएका छन्।

उद्योग दर्ता तथा नवीकरणबापत कार्यालयले २४ लाख ११ हजार पाँच सय ३० राजस्व सङ्कलन गरेको छ। वाणिज्यतर्फ दर्ता र नवीकरणबापत ५० लाख तीन हजार सात सय ७० गरी कूल ७४ लाख १५ हजार तीन सय राजस्व सङ्कलन गरेको छ।

कोरोना महामारीको विश्वव्यापी असर, बैङ्कको ब्याजदरमा वृद्धि तथा आर्थिक तरलताका कारण उद्योगहरु बन्द भइरहेको घरेलु कार्यालयका प्रमुख किशोरीशरण यादवको भनाइ छ।

व्यवसाय बन्द भएपछि बेरोजगारी बढ्नुका साथै जनकपुरमा व्यावसायिक सटरहरु खाली गरी व्यापारी पलायन हुन थालेका छन्।

गत आव २०७९/८० मा दर्ता भएका उद्योगहरुमध्ये साना उद्योग पाँच सय ३६, लघु उद्योग पाँच सय ९१ तथा घरेलु उद्योग एक गरी एक हजार एक सय २८ उद्योग दर्ता भई सञ्चालनमा थिए।

उद्योगहरुको स्थिर तथा चालु पूँजी तीन अर्ब ५५ करोड ८२ लाख ११ हजार नौ सय ९९ रहेको जनाइएको छ। बजेट अभावका कारण घरेलु कार्यालयले समेत सीपमूलक तालिमहरु सञ्चालन गर्न सकेको छैन। रासस

शुक्रबारका लागि होटल बाराहीका १२ वटा कोठा बुकिङ गरेका विदेशी पाहुना मध्यरातमा मात्रै पोखरा आइपुगे। हवाईजहाजमा दिउँसै पोखरा आउनेगरि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पुगेका ती पाहुना पोखराका लागि जहाज नउडेपछि गाडीमा हिँडे। उनीहरु पोखरा आइपुग्दा मध्यरात भइसकेको थियो।

त्यस्तै बाराहीमै बास बसेका पाहुना पनि शुक्रबार काठमाडौं जान सकेनन्। काठमाडौं जानेगरि पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा पुगेका ती पाहुना शुक्रबार कुनैपनि उडान नभएपछि विमानस्थलमा चार घण्टा बिताएर होटल फर्केका थिए। तिनै पाहुना शनिबार बिहानै गाडीमा काठमाडौं गए।

त्यत्ति मात्र नभई बाराहीमै बास बसेका केही विदेशी पाहुना त शुक्रबार पोखराबाट कुनैपनि उडान नभएपछि रात्रि बसमा काठमाडौं गए। किनकि शनिबार ती विदेशीको काठमाडौंबाट अर्को गन्तव्यका लागि ‘कनेक्टिङ फ्लाइट’ थियो। कनेक्टिङ फ्लाइट भेट्नुपर्ने हतारमा रहेका पाहुना पोखराबाट उडान नभएपछि रात्रीबसमै भएपनि काठमाडौं हिँडेका थिए।

पोखराको अर्को एक चल्तीको एउटा लजका ११ वटा कोठाका पाहुना शुक्रबार पोखरा आउनै सकेनन्। शुक्रबारका लागि बुकिङ गरेका उनीहरु जहाज नउडेपछि काठमाडौंमै रोकिएका थिए। शनिबार बल्ल ती पाहुना स्थलमार्ग हुँदै पोखरा आएको लजले बताएको छ। पाहुना नआएपछि लजले कोठा नै खालि राख्नुपरेको थियो।

बाक्लो तुवाँलोले घेरिएको पोखरामा हवाई उडानमा अवरोध आउँदा घुम्न आएका र आउन थालेका विदेशी पाहुनाले पाएको दुखका केही उदाहरण मात्र हुन्। पछिल्लो समय पोखरालाई बाक्लो तुवाँलोले ढाकेको छ।

त्यसले गर्दा यहाँको हवाई सेवा पूर्ण रुपमा अवरुद्ध भएको छ। शुक्रबार पोखराबाट उडेर दुई वटा जहाज काठमाडौं फर्केपनि त्यसपछि कुनैपनि जहाज पोखरा आउन सकेनन्।

‘तुवाँलोका कारण पर्यटकले खेप्नुपरेको सास्तीको कुनै लेखाजोखा नै छैन। जसोतसो आएका पाहुना पनि केही दृश्य हेर्न नपाएको भनेर दुखी हुने गरेका छन्,’ उक्त लजका म्यानेजरले भने, ‘पाहुना नआउँदा कोठा नै खालि रहन्छन्। दोहोरो बुकिङ गर्न पनि मिलेन।’

ती म्यानेजनरले पाहुना आउने टुङ्गो नहुँदा अन्योल बढेको बताए। ‘बुकिङ गरेका पाहुना कुन बेला आउने भन्ने नै यकिन छैन। दिनभर विमानस्थलमा कुरेर राती अबेर गाडी खोजेर यात्रा गर्नुपर्ने बाध्यतामा उनीहरु छन्। कतिपयले त पोखरा नै नआउने गरि बुकिङ रद्द पनि गरिसकेका छन्,’ उनले भने।

यति बेला काठमाडौँ–पोखरा रुटमा बुद्ध एयरले दिनमा १७ वटा उडान गरिरहेको छ। त्यस्तै बुद्धले पोखराबाट भरतपुर, भैरहवा र नेपालगन्ज पनि उडान गरिरहेको छ।

त्यसबाहेक यती एयरलाइन्सले पनि यति बेला काठमाडौँ–पोखरा रुटमा दिनमा १० वटा उडान गरिरहेको छ। शुक्रबार ती सबै उडान रद्द भएका थिए। पोखरामा रात्रि बिसान गरेका बुद्ध र यतीका दुई वटा जहाज शुक्रबार बिहानै पोखराबाट उडेर काठमाडौं जाने बाहेक दिनभर जहाज पोखरा आउन सकेनन्। शनिबार पनि उडान प्रभावित बने। शनिबार पनि विमानस्थल खुल्नै सकेन।

‘तुवाँलोले उडान अवरोध हुँदा पाहुनाले साह्रै दुख पाएका छन्। आएका पाहुना पनि खुसी छैनन्,’ बाराहीका महाप्रबन्धक राजकुमार केसी भन्छन्, ‘पाहुनाको यात्रा पनि अनिश्चित बनेको छ। दिनभर विमानस्थल कुर्ने र फर्किनुपर्ने बाध्यता आएको छ।’ आएका पाहुना पनि सबैतिर तुवाँलोले ढाक्दा खुसी छैनन्।

‘पोखरामा एकसाता बसेका पाहुनाले कुनैपनि दृश्य देख्न पाएनन्,’ केसीले भने, ‘किनकि तुवाँलोले हिमाल नदेखिएको एक महिना हुन थालिसकेको छ।’ तोकिएको समयमा उडान नहुँदा सबैभन्दा बढी तनाव कनेक्टिङ फ्लाइट हुनेलाई आइपर्ने उनले बताए।

अर्का पर्यटन व्यावसायी दोर्जे लामाले आएका पाहुना पनि बसाई अवधि छोट्याएर फर्किन थालेको बताउँछन्। पोखरामा बस्दा तुवाँलोले गर्दा स्वास्थ्यमा असर पारेको र कुनै पनि दृश्य देख्न नपाएको भन्दै पाहुना बिचैमा फर्किन थालेका छन्।

‘सिजनको बेला भएकोले पाहुना आगमनमा केही सुधार थियो। तर, पाहुना नै पोखरा आउन सक्ने अवस्था रहेन। बुकिङ भएपनि पाहुना आउन सक्छन् वा सक्दैनन् भन्ने यकिन छैन,’ उनले भने। उनका अनुसार चारवटा कोठामा बसेका पाहुना बसाई अवधि बिचैमा घटाएर फर्केका थिए।

‘नेपाल आउने निर्णय गर्नु नै गलत पो भयो की भन्ने दुखेसो पाहुनाको हुने गरेको छ,’ उनले भने, ‘सबैतिर तुवाँलोले ढाकेपछि हेर्ने केही छैन। त्यसैले पोखरामा बस्नु र नबस्नुको अर्थ नरहेको भन्दै पाहुनाले बसाई छोट्याएका छन्।’

पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलकी महाप्रबन्धक नविना कर्माचार्यले भिजिबिलिटी अपुग हुँदा उडान खुल्न नसकेको बताइन। उनका अनुसार पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भिजिबिलिटी एक हजार मिटरसम्म झर्ने गरेको छ।

पोखरामा जहाज आउन कम्तीमा ३७ सय मिटर भिजिबिलिटी चाहिन्छ। पोखराबाट जहाज उड्नका लागि भने १६ सय मिटरको भिजिबिलिटी भए पुग्छ।

‘पर्याप्त भिजिबिलिटी नभए पनि उडान खुल्न सकेको छैन। बिहीबार राती पोखरामा बास बसेका २ वटा जहाज शुक्रबार बिहान उडेर काठमाडौं गएको बाहेक कुनै पनि जहाज पोखरा आउन सकेका छैनन्,’ कर्माचार्यले भनिन, ‘पोखरामा रात्रीविसान गरेका दुई वटा जहाज शुक्रबार बिहान उडेर काठमाडौं गएका हुन। त्यसपछि काठमाडौंबाट कुनै पनि जहाज पोखरा आउन सकेनन्।’

विमानस्थलको शुक्रबारको भिजिबिलिटी २ हजार मिटर थियो। शनिबार झनै घटेर एक हजार मिटरमा झरेको उनले बताइन। ‘उडान नभएपछि यात्रु व्यवस्थापन गर्न पनि समस्या परेको छ,’ उनले भनिन। तोकिएको समयमा उडान नभएपछि यात्रुले टिकट क्यान्सिल गरेर गाडीमा काठमाडौं गइरहेको उनले बताइन। उडान संचालन नहुँदा हवाई कम्पनी, विमानस्थल, पर्यटन क्षेत्रलाई समेत आर्थिक मार पर्ने उनले बताइन।

‘पाहुनाको आउजाउ नहुँदा त्यसको मार सर्वत्र पर्छ। हवाई कम्पनीले यात्रु गुमाउँछन्। व्यावसायीले पर्यटक पाउँदैनन्। विमानस्थलले पनि आम्दानी गुमाउँछ,’ उनले भनिन, ‘अहिलेको तुवाँलो नहटेसम्म उडानको सुनिश्चित गर्न कठिन छ।’

उडान नभएपछि यात्रुहरू धमाधम गाडी रिजर्भ गरेर काठमाडौं जान थालेको उनले बताइन। ‘शुक्रबारदेखि उडान नभएकोले यात्रुले पनि कुर्न चाहेनन्। तोकिएको समय घर्किएपछि पर्यटकले विकल्प सोच्न थालेका छन्,’ उनले भनिन, ‘उडान कुर्ने पर्यटकको भीडका कारण व्यवस्थापनमा पनि समस्या आउँछ।’

पोखरा पर्यटन परिषद् (पिटिसी) का अध्यक्ष पोमनारायण श्रेष्ठले बाक्लो तुवाँलोले गर्दा हवाई उडान प्रभावित भएको र त्यसको मार पर्यटकले खेप्नुपरेको बताए। ‘शनिबार पोखरामा घुमघाम गर्नेगरि शुक्रबार पोखरा आउने तयारीमा रहेका आन्तरिक र अरु विदेशी पाहुना हवाईजहाज नउडेपछि आउन सकेनन्।

विदेशी पाहुनाले निकै नै कम समय लिएर घुम्न आएका हुन्छन, तर, जहाज कुर्दै विमानस्थलमा बस्नुपर्दा त्यो यात्रा पीडादायी हुने गर्छ,’ उनले भने, ‘आएका पाहुना पनि बसाई अवधि नै पुरा नगरी बीचैमा छाडेर पनि जाने गरेका छन्।’ तुवाँलोले कतै नदेखिँदा घुमघामका लागि आएका पाहुना पनि खुसी नभएको उनले बताए।

पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल शनिबार पनि संचालनमा आउन सकेको छैन। बाक्लो तुँवालोका कारण भिजिविलिटी नपुगेपछि विमानस्थल खुल्न नसकेको हो। विमानस्थल नखुलेपछि यात्रुको आउजाउ रोकिएको छ।

पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलकी महाप्रबन्धक नविना कर्माचार्यले भिजिविलिटी अपुग हुँदा उडान खुल्न नसकेको बताईन। उनका अनुसार पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भिजिविलिटी एकहजार मिटर मात्र छ। पोखरामा जहाज आउन कम्तिमा ३७ सय मिटर भिजिविलिटी चाहिन्छ। पोखराबाट जहाज उड्नका लागि भने १६ सय मिटरको भिजिविलिटी भए पुग्छ।

‘पर्याप्त भिजिविलिटी नभएपनि उडान खुल्न सकेको छैन। विहीबार राती पोखरामा बास बसेका २ वटा जहाज शुक्रबार बिहान उडेर काठमाडाडैं गएको बाहेक कुनै पनि जहाज पोखरा आउन सकेका छैनन,’ कर्माचार्यले भनिन, ‘पोखरामा रात्रीविसान गरेका दुइवटा जहाज शुक्रबार बिहान उडेर काठमाडौं गएका हुन। त्यसपछि काठमाडौंबाट कुनै पनि जहाज दिनभर पोखरा आउन सकेनन।’

विमानस्थलको शुक्रकारको भिजिविलिटी २ हजार मिटर थियो। शनिबार झनै घटेर एकहजार मिटर मात्र रहेको छ। ‘उडान नभएपछि यात्रु व्यवस्थापन गर्न पनि समस्या परेको छ,’ उनले भनिन। तोकिएको समयमा उडान नभएपछि यात्रुले टिकट क्यान्सिल गरेर गाडीमा काठमाडौं गइरहेको उनले बताईन।

यतिबेला बुद्धले पोखरा–काठमाडौं रुटमा दिनमा १७ वटा उडान गरिरहेको छ। त्यस्तै बुद्धले नै पोखराबाट भरतपुर, भैरहवा र नेपालगञ्ज पनि उडान गर्दै आएको छ। अर्काे हवाई कम्पनि यती एयरलाईन्सले पनि पोखरा–काठमाडौं रुटमा १० वटा उडान गर्दै आएको छ।

उडान संचालन नहुँदा हवाई कम्पनि, विमानस्थल, पर्यटन क्षेत्रलाई समेत आर्थिक मार पर्ने उनले बताईन। शुक्रबार उडान नहुँदा यात्रुहरु दिनभर विमानस्थलमा रोकिएका थिए। घन्टौ कुर्दा पनि उडान नभएपछि केही पर्यटक फर्केर होटलमा आएका थिए। विमानस्थलबाट होटल फर्केका पर्यटक शनिबार गाडीमा काठमाडौं गएको पर्यटन व्यावसायीले बताए। पोखरा आउने तयारीमा रहेका पर्यटक पनि काठमाडौं रोकिएको व्यावसायीको भनाई छ।

बागलुङ– म्याग्दी सडकअन्तर्गत बागलुङको गलकोट नगरपालिका– ३ हटिया बजार–ताराखोला हुँदै म्याग्दी पुग्ने सात किलोमिटर खण्डमा कालोपत्र गर्न थालिएको छ।

हटिया बजार–ताराखोला गाउँपालिका– ३ स्थित घुस्मेली बजारसम्म २८ करोड रुपैयाँको लागतमा कालोपत्र गर्ने ठेक्का लागेसँगै काम प्रारम्भ भएको पूर्वाधार विकास कार्यालयका इन्जिनियर चन्द्रबहादुर पुनले बताए।

चालु आर्थिक वर्षमा १० किलोमिटर बाटो पिच गर्ने लक्ष्य रहेको उनले जानकारी दिए। ताराखोला खण्डमा वर्षाको पानी व्यवस्थापन गर्न नाला बनाउने तथा सडक फराकिलो पार्ने काम भइरहेको छ।

इन्जिनियर पुनले भने, ‘हालसम्म ७० प्रतिशत काम पूरा भएको छ । सात किलोमिटर खण्डमा कालोपत्रको काम प्रारम्भ भएको छ। मौसमले साथ दिए घुस्मेली बजारसम्म पिच गर्ने योजना छ। –रासस

ग्लोबल टक सिरिजको पहिलो सत्रको सफलतापछि ग्लोबल शेपर्स कम्युनिटी काठमाडौँ (जीएससीके) ले वैशाख २८ मा सिरिजको दोस्रो सत्र आयोजना गर्ने भएको छ।

ग्लोबल शेपर्स कम्युनिटीका अनुसार यस सत्रको विषय ‘पानी भण्डारीपनस् दिगो कृषिका लागि जलस्रोतको व्यवस्थापन’ हो। यो ग्लोबल टक सिरिजलाई ग्रिन रेजिलियन्ट एग्रीकल्चर प्रोडक्टिव इकोसिस्टम (जीआरएपीइ) परियोजनाले समर्थन गरेको छ।

यो परियोजनामा युरोपेली संघ, फिनल्यान्ड सरकार, जर्मन संघीय आर्थिक सहयोग तथा विकास मन्त्रालयको संयुक्त लगानी छ। नेपालमा यो परियोजना जीआईजेडले कार्यान्वयन गरेको छ।

यस सत्रमा पानी फाउन्डेसनको प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सत्यजित भटकल अन्तर्राष्ट्रिय वक्ताको रूपमा उपस्थित हुनेछन्। भटकलले अहिले भारतको महाराष्ट्रलाई खडेरीमुक्त र समद्घ बनाउने काम गरिरहेका छन्।

सामाजिक मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गर्ने ‘सत्यमेव जयते’ जस्ता प्रख्यात टिभी कार्यक्रमहरू पछाडिको व्यक्ति उनी नै हुन। उनको ‘चलेचलो’ वृत्त चित्रले राष्ट्रिय पुरस्कार जितेको छ। यो वृत्त चित्र ‘लगान’ फिल्मको निर्माणमा आधारित छ।

कार्यक्रमको राष्ट्रिय वक्ताका रूपमा नेशनल इन्जिनियरिङ कलेज सिभिल इन्जिनियरिङ विभागकी सहप्राध्यापक तथा कार्यक्रम संयोजक विभूति ओझा आउने छिन्। उनी पानी आपूर्ति इन्जिनियरिङ र वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कनमा केन्द्रित छिन। उनी रिपल इन्जिनियरिङका सह–संस्थापक पनि हुन जसले ढल नेटवर्क डिजाइन र फोहोर पानी प्रशोधन प्लान्टहरूको लागि परामर्श सेवाहरू प्रदान गर्दछ।

कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि वक्ताको रूपमा अजय दीक्षित रहनेछन्। उनी पानी, जलवायु परिवर्तन र विपद्का विशेषज्ञ हुन्। उनी दक्षिण एसिया नाडी संवादका सल्लाहकार पनि हुन।

दक्षिण एसिया नाडी संवाद एक अनलाइन प्लेटफर्म हो जसले प्रकृति, मानिसहरू र पानीका प्राणीहरूका लागि र स्वस्थ नदीहरूका लागि संवादलाई महत्त्व दिन्छ।

कार्यक्रमका सहभागीहरूले यी विज्ञहरूबाट सक्नुकासाथै सरकारको नेतृत्वमा गरिएका पहलहरू र पानी व्यवस्थापनसम्बन्धी नीतिहरूबारे अन्तर्दृष्टि प्राप्त गर्नेछन्।् त्यहाँ सृजनात्मक समस्या समाधान मार्फत नेटवर्किङ अवसरहरू र अन्तरक्रियात्मक शिक्षा हुनेछ। यस कार्यक्रममा जलवायु स्मार्ट समाधानहरूको विविध दायरा पनि प्रदर्शन गरिने आयोजकले बताएका छन्।

यस कार्यक्रममा भाग लिएर, सहभागीहरूले पानी भण्डारणको वर्तमान परिदृश्य र नेपालभरका खेती अभ्यासहरूमा यसको प्रभावको बारेमा बुझेनछन्। ग्लोबल शेपर्स काठमाण्डुहबका फेसबुक र इन्स्टाग्राम मार्फत यो कार्यक्रममा सहभागी हुन सकिने आयोजकले बताएका छन्।

बाक्लो तुवाँलोले गर्दा पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अझै खुल्न सकेको छैन। तरपनि पर्यटकहरु जहाज कुरेर विमानस्थलमै बसिरहेका छन्।

पोखरा विमानस्थलमा पर्यटकहरू बिहानैदेखि जहाज उड्ने पखाईमा छन्। विमानस्थल पर्यटकहरूले भरिएको छ। भिजिबिलिटी अपुग हुँदा विमानस्थल खुल्न नसकेको हो। विमानस्थल नखुलेपछि पोखरा आउने र पोखराबाट विभिन्न सहरमा हुने हवाई उडान प्रभावित बनेका छन्।

विमानस्थलका एकजना प्राविधिकका अनुसार पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भिजिबिलिटी अहिले २ हजार मिटर मात्र छ। बिहानदेखि २५ सय मिटर रहेको भिजिबिलिटी दिउँसो झनै घटेर २ हजार मिटरमा झरेको छ। पोखराबाट उडानका हुनका लागि कम्तीमा ३७ सय मिटर भिजिबिलिटी चाहिन्छ।

विमानस्थल नखुलेर उडान नै अनिश्चित भएपछि यात्रुले धमाधम रद्द गर्न थालेका छन्। विमानस्थल खुल्ने टुंगो नलागेको भन्दै यात्रु आफैले टिकट रद्द गर्न थालेको हवाई कम्पनीका पदाधिकारीको भनाई छ। ‘तोकिएको समयमा उडान नभएपछि यात्रु आफैले टिकट रद्द गर्दे गाडीमा गन्तव्य तय गर्न थालेका छन्। कुनबेला विमानस्थल खुल्ने भन्ने नै यकिन छैन,’ ती कर्मचारीले भने।

हवाई कम्पनीका अनुसार पोखरा आउने आन्तरिक र बाह्य पर्यटकको सङ्ख्या बढी थियो। अझ शनिवारको बिदाका लागि शुक्रवारको दिन पारेर पोखरा आउने हवाई यात्रु बढी हुने गरेका थिए। त्यही अनुसार शुक्रवारको हवाई उडानको अकुपेन्सी निकै नै माथि थियो। तर, उडान नै अनिश्चित भएपछि यात्रु नै पोखरा आउन नपाएको उनीहरूको भनाई छ।

‘यो बेला हवाई उडानको अकुपेन्सी दर निकै नै राम्रो थियो। तर, उडान नै हुन सकेन। विमानस्थल नै नखुलेपछि यात्रुले आफै विकल्प अपनाए,’ उनले भने। हवाई कम्पनीका अनुसार यतिबेला सबैजसो उडानमा ८० प्रतिशत भन्दा बढी सिटका लागि यात्रुले टिकट बुकिङ गरेका थिए।

विमानस्थल नखुल्दाको मार पर्यटन क्षेत्रमा परेको भन्दै व्यवसायीले चिन्ता जनाएका छन्। पोखरा पर्यटन परिषद् (पिटिसी)का अध्यक्ष पोमनारायण श्रेष्ठ भन्छन्, ‘तुवाँलोले गर्दा विमानस्थल खुल्न सकेन। विमानस्थल नखुलेपछि यात्रु पोखरा आउन पाएनन्। पर्यटन क्षेत्रमा त्यसले नोक्सान पुगेको छ।’ कुन बेला विमानस्थल खुल्ने भन्ने टुंगो नलाग्दा त्यसको अप्ठेरो यात्रुले खेपेको उनले बताए।

भिजिबिलिटी अपुग भएपछि काठमाडौँबाट जहाज पोखरा आउन नसकेको ती प्राविधिकले बताए। उनका अनुसार पोखरामा रात्री बिसान गरेका जहाज बिहान उडेर काठमाडौँ गएपनि काठमाडौँबाट पोखरा आउन सकेका छैनन्। ती प्राविधिकका अनुसार पोखराबाट उडेर काठमाडौँ जानका लागि १६ सय मिटर भिजिबिलिटी भए पुग्छ।

‘पोखरामा जहाज अवतरण गर्नका लागि ३७ सय मिटरको भिजिबिलिटी चाहिन्छ। तर पोखराबाट उडेर जाँदा १६ सय मिटर भए पुग्छ,’ ती प्राविधिकले भने, ‘बाक्लो तुवाँलोका कारण हवाई उडान नै अस्तव्यस्त बनेको छ।’

पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सामान्य अवस्थामा बिहान ६ बजे खुल्ने र बेलुकी ९ बजेपछि उडान सकिने गरी सञ्चालन हुने गरेको छ। तर, उडान अवधि ढिला भएमा रात्रि उडानको समय अझै पछाडि समेत धकेलिने गरेको छ।

तुवाँलोले उडान नभएपछि हवाई सेवा प्रभावित भएको छ। हवाई कम्प निले विभिन्न रुटका उडान रद्द गरिसकेका छन्। बुद्ध एयरका नौ वटा उडान रद्द भइसकेका छन्। बुद्ध एयरका सूचना अधिकारी दीपेन्द्र कर्णका अनुसार पोखरा–काठमाडौँका ६, पोखराबाट नेपालगन्ज, भैरहवा र भरतपुरका एकएक गरी नौ वटा उडान रद्द भएका छन्। बुद्धले यतिबेला पोखरा–काठमाडौँ रुटमा दिनमा १७ वटा उडान गरिरहेको छ।

‘पोखरामा जहाज अवतरण गर्नका लागि ३७ सय मिटरको भिजिबिलिटी चाहिन्छ। तर पोखराबाट उडेर जाँदा १६ सय मिटर भए पुग्छ,’ ती प्राविधिकले भने, ‘बाक्लो तुवाँलोका कारण हवाई उडान नै अस्तव्यस्त बनेको छ।’

‘पोखरामा रात्रिकालीन बिसान गरेको जहाज बिहान उडेर काठमाडौँ आएको हो। त्यसपछि पोखरामा भने जहाज अवतरण गर्न सक्ने अवस्था छैन,’ कर्णले भने, ‘भिजिबिलिटी नै अपुग छ। बाक्लो तुवाँलोले गर्दा कतै केही देख्न सकिने अवस्था छैन।’ उनका अनुसार हावा चलेर तुवाँलो नहटेसम्म उडान हुन कठिन छ। हवाई कम्पनीका अनुसार पछिल्लो केही दिनदेखि पोखरासँगको हवाई उडानमा तुवाँलोले गर्दा अनिश्चित भएको छ। ‘कुन बेला विमानस्थल खुल्छ भन्ने नै यकिन छैन। हिजो–अस्ति पनि मध्यान्ह पछि मात्र विमानस्थल खुल्ने गरेको थियो,’ उनले भने।

बाक्लो तुँवालोले गर्दा पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अझै खुल्न सकेको छैन। भिजिविलिटी अपुग हुँदा विमानस्थल खुल्न नसकेको हो। विमानस्थल नखुलेपछि पोखरा आउने र पोखराबाट विभिन्न सहरमा हुने हवाई उडान प्रभावित बनेका छन्।

विमानस्थलका एकजना प्राविधिकका अनुसार पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भिजिविलिटी अहिले २ हजार मिटर मात्र छ। बिहानदेखि २५ सय मिटर रहेको भिजिविलिटी दिउँसो झनै घटेर २ हजार मिटरमा झरेको छ। पोखराबाट उडानका हुनका लागि कम्तिमा ३७ सय मिटर भिजिविलिटी चाहिन्छ।

भिजिविलिटी अपुग भएपछि काठमाडौंबाट जहाज पोखरा आउन नसकेको ती प्राविधिकले बताए। उनका अनुसार पोखरामा रात्रीबिसान गरेका जहाज बिहान उडेर काठमाडौं गएपनि काठमाडौंबाट पोखरा आउन सकेका छैनन। ती प्राविधिकका अनुसार पोखराबाट उडेर काठमाडौं जानका लागि १६ सय मिटर भिजिविलिटी भए पुग्छ।

‘पोखरामा जहाज अवतरण गर्नका लागि ३७ सय मिटरको भिजिविलिटी चाहिन्छ। तर पोखराबाट उडेर जाँदा १६ सय मिटर भए पुग्छ,’ ती प्राविधिकले भने, ‘बाक्लो तुँवालोका कारण हवाई उडान नै अस्तव्यस्त बनेको छ।’

पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सामान्य अवस्थामा बिहान ६ बजे खुल्ने र बेलुकी ९ बजेपछि उडान सकिने गरि संचालन हुने गरेको छ। तर, उडान अवधि ढिला भएमा रात्री उडानको समय अझै पछाडि समेत धकेलिने गरेको छ।

तुँवालोले उडान नभएपछि हवाई सेवा प्रभावित भएको छ। हवाई कम्पनिले विभिन्न रुटका उडान रद्द गरिसकेका छन। बुद्ध एयरका नौवटा उडान रद्द भईसकेका छन। बुद्ध एयरका सूचना अधिकारी दिपेन्द्र कर्णका अनुसार पोखरा–काठमाडौंका ६, पोखराबाट नेपालगञ्ज, भैरहवा र भरतपुरका एकएक गरि नौवटा उडान रद्द भएका छन। बुद्धले यतिबेला पोखरा–काठमाडौं रुटमा दिनमा १७ वटा उडान गरिरहेको छ।

‘पोखरामा जहाज अवतरण गर्नका लागि ३७ सय मिटरको भिजिविलिटी चाहिन्छ। तर पोखराबाट उडेर जाँदा १६ सय मिटर भए पुग्छ,’ ती प्राविधिकले भने, ‘बाक्लो तुँवालोका कारण हवाई उडान नै अस्तव्यस्त बनेको छ।’

‘पोखरामा रात्रीकालिन विसान गरेको जहाज बिहान उडेर काठमाडौं आएको हो। त्यसपछि पोखरामा भने जहाज अवतरण गर्न सक्ने अवस्था छैन,’ कर्णले भने, ‘भिजिविलिटी नै अपुग छ। बाक्लो तुँवालोले गर्दा कतै केही देख्न सकिने अवस्था छैन।’ उनका अनुसार हावा चलेर तुवाँलो नहटेसम्म उडान हुन कठिन छ। हवाई कम्पनिका अनुसार पछिल्लो केहीदिनदेखि पोखरासँगको हवाई उडानमा तुवाँलोले गर्दा अनिश्चित भएको छ। ‘कुन बेला विमानस्थल खुल्छ भन्ने नै यकिन छैन। हिजो–अस्ती पनि मध्यान्ह पछि मात्र विमानस्थल खुल्ने गरेको थियो,’ उनले भने

विमानस्थल नखुलेर उडान नै अनिश्चित भएपछि यात्रुले धमाधम रद्द गर्न थालेका छन। विमानस्थल खुल्ने टुंगो नलागेको भन्दै यात्रु आफैले टिकट रद्द गर्न थालेको हवाई कम्पनिका पदाधिकारीको भनाई छ । ‘तोकिएको समयमा उडान नभएपछि यात्रु आफैले टिकट रद्द गर्दे गाडीमा गन्तव्य तय गर्न थालेका छन। कुनबेला विमानस्थल खुल्ने भन्ने नै यकिन छैन,’ ती कर्मचारीले भने।

हवाई कम्पनिका अनुसार पोखरा आउने आन्तरिक र बाह्य पर्यटकको संख्या बढि थियो। अझ शनिबारको बिदाका लागि शुक्रबारको दिन पारेर पोखरा आउने हवाई यात्रु बढी हुने गरेका थिए। त्यही अनुसार शुक्रबारको हवाई उडानको अकुपेन्सी निकै नै माथि थियो। तर, उडान नै अनिश्चित भएपछि यात्रु नै पोखरा आउन नपाएको उनीहरुको भनाई छ।

‘यो बेला हवाई उडानको अकुपेन्सी दर निकै नै राम्रो थियो। तर, उडान नै हुन सकेन। विमानस्थल नै नखुलेपछि यात्रुले आफै विकल्प अपनाए,’ उनले भने। हवाई कम्पनिका अनुसार यतिबेला सबैजसो उडानमा ८० प्रतिशत भन्दा बढी सिटका लागि यात्रुले टिकट बुकिङ गरेका थिए।

विमानस्थल नखुल्दाको मार पर्यटन क्षेत्रमा परेको भन्दै व्यावसायीले चिन्ता जनाएका छन। पोखरा पर्यटन परिषद् (पिटिसी)का अध्यक्ष पोमनारायण श्रेष्ठ भन्छन, ‘तुँवालोले गर्दा विमानस्थल खुल्न सकेन। विमानस्थल नखुलेपछि यात्रु पोखरा आउन पाएनन। पर्यटन क्षेत्रमा त्यसले नोक्सान पुगेको छ।’ कुन बेला विमानस्थल खुल्ने भन्ने टुंगो नलाग्दा त्यसको अप्ठेरो यात्रुले खेपेको उनले बताए।

वैशाख १४ गत आर्थिक वर्ष २०७९/०८० को अवधिमा नेपालबाट झन्डै ४ अर्ब रुपैयाँ बराबर चिया निर्यात भएको छ।

उक्त अवधिमा १ करोड ६५ लाख केजी चिया निर्यातबाट ३ अर्ब ९४ लाख रुपैयाँ आर्जन भएको राष्ट्रिय चिया तथा कफी विकास बोर्डले जनाएको छ। २८ औँ राष्ट्रिय चिया दिवसको पूर्व सन्ध्यामा आयोजित पत्रकार सम्मेलनका अवसरमा बोर्डका निमित्त कार्यकारी निर्देशक डा. दीपक खनालले यस्तो बताएका हुन्।

उनले गत आव २०७९/०८० मा कुल २० हजार २३० हेक्टर जमिनमा चिया उत्पादन भएको जानकारी दिए। सो अवधिमा २ करोड ६४ लाख केजी चिया उत्पादन भएको उनले बताए। जुन अघिल्लो वर्ष २०७८/०७९ को तुलनामा २२ हजार ४४९ केजी चिया उत्पादन बढी हो। सो आवमा २ करोड ३७ लाख चिया उत्पादन भएको बोर्डले जनाएको छ।

बोर्डका अनुसार, गत आवमा भने चिया उत्पादन हुने क्षेत्रफल पनि सामान्य घटेको छ। चियाका बगानहरू धेरै पुराना भएका कारण चिया उत्पादन क्षेत्र ७ हेक्टरले घटेको छ। आव २०७८/०७९ मा २० हजार २३७ हेक्टर क्षेत्रफलमा चिया उत्पादन भएकोमा गत आवमा २० हजार २३० हेक्टरमा मात्र चिया उत्पादन भएको हो । नेपाल निर्यात गर्नेमध्ये ९७.८० प्रतिशत चिया निकासी भारतमा नै हुने गरेको छ।

तर, केही हप्ता अघि भारतले पटके गुणस्तर परीक्षणको नयाँ प्रावधान लागू गरेर नेपाली चियाको निर्यात रोक्दा काँकडभिट्टाबाट जाँच पास भएर भारतीय सीमावर्ती पानी टङ्की नाका पुगेका १७ ट्रक तयारी चिया अलपत्र परेको थियो। राष्ट्रिय चिया तथा कफी विकास बोर्ड, मेची भन्सार कार्यालय, चियाका वस्तुगत सङ्घसंस्थाहरू एवं व्यवसायीहरूको संयुक्त पहलमा तत्कालका लागि भारतीय अवरोध हटेर हाललाई ती १७ वटा ट्रक छुटाएका खनालले बताए।

तर, विगतमा पनि भारतीय पक्षबाट यस्ता अवरोधहरू भई नै रहेकाले भविष्यमा फेरी विभिन्न बहानामा नेपाली चियाको निकासी रोक्ने सम्भावना रहेको उनले बताए। बोर्डले वैशाख १५ गते २८ औँ राष्ट्रिय चिया दिवस मनाउँदै छ। ‘कृषि, पर्यटन र औद्योगिकीकरण, नेपाली चियाको दिगो बजारीकरण’ भन्ने मूल नाराका साथ बोर्डले केन्द्रीय कार्यालय कीर्तिपुर चिया दिवसको मूल समारोह आयोजना गर्दै छ। उक्त समारोहको कृषि तथा पशुपन्छी मन्त्री ज्वालाकुमारी साहले उद्घाटन गर्ने कार्यक्रम रहेको बोर्डले जनाएको छ।

चिया दिवसका अवसरमा उत्कृष्ट चिया उत्पादक किसान, सप्लायर्स, चिया उत्पादक कम्पनी तथा सङ्घसंस्थालाई सम्मान गर्ने कार्यक्रम रहेको बोर्डले जनाएको छ।

कर्णाली प्रदेशका मुख्यमन्त्री यामलाल कँडेलले सङ्घीय सरकारका अर्थमन्त्री वर्षमान पुनसँग भेट गरी आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा कर्णाली प्रदेशमा विशेष प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने आयोजना र बजेटबारे छलफल गरेका छन्।

मुख्यमन्त्री कँडेलले कर्णाली प्रदेश सरकारको तर्फबाट प्राथमिकताका साथ ६ बुँदामा विभिन्न आयोजना समावेश गरी प्राथमिकता दिन मन्त्री पुनसँग आग्रह गरेका थिए। कर्णाली करिडोर (सुर्खेत–हुम्ला) र भेरी करिडोर (सुर्खेत–डोल्पा) लाई राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाअन्तर्गत विशेष प्राथमिकतामा राख्न उनले आग्रहगरे।

उक्त आयोजनाको छुट्टै संरचनासहित आयोजना कार्यालय स्थापना र आयोजनाको लागि आवश्यक बजेटको व्यवस्था गरी उपयुक्त आयोजना यथाशक्य कार्यान्वयन तथा सम्पन्न गर्ने व्यवस्था गरिदिन मन्त्री पुनसमक्ष आग्रह गरिएको मुख्यमन्त्री कँडेलले जानकारी दिए।

नेपाल सरकारको वार्षिक नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख भएको र कर्णाली प्रदेशको राजधानी जोड्ने प्रदेश प्रवेशद्वारका रुपमा रहेको कोहलपुरदेखि सुर्खेतसम्मको रत्न राजमार्गलाई चार लेनको बनाउने योजना कार्यान्वयनमा नगएकाले आवश्यक बजेटसहित कार्यान्वयनको व्यवस्था गर्नसमेत मुख्यमन्त्री कँडेलले आग्रह गरे।

त्यस्तै,नेपाल सरकारको विगतका वार्षिक नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख भएका तथा हालसम्म कार्यान्वयनमा जान नसकेको सुर्खेत विमानस्थलको विस्तार तथा स्तरोन्नति गरी सङ्घीय राजधानीसँग कर्णाली प्रदेशको हवाई पहुँच र आन्तरिक उडानको केन्द्रका रुपमा विकास गर्न आवश्यक बजेटसहित कार्यान्वयनको व्यवस्था गर्न समेत उनले मन्त्री पुनसमक्ष आग्रह गरे।

भूकम्पप्रभावित जाजरकोट, रुकुम पश्चिम र सल्यानमा निजी आवास तथा अन्य संरचना पुनःनिर्माण गर्न आवश्यक बजेट विनियोजन गर्न अनुरोध गरिएको मुख्यमन्त्री कँडेलले जानकारी दिए।

कर्णालीको राजधानी सुर्खेत उपत्यकाको तल्लो तटीय क्षेत्र बाढीबाट बर्सेनि प्रभावित हुने भएकाले दीर्घकालीन समस्या समाधानका लागि निकासखोला नियन्त्रण आयोजनाको डिपिआरसमेत भइसकेकाले प्राथमिकता राखी बजेटसहित कार्यान्वयनको व्यवस्था गर्ने विषयमा छलफल भएको उनले बताए।

कर्णाली प्रदेशमा सङ्घीय सरकारको तर्फबाट सञ्चालित विकास आयोजनालाई निरन्तरता दिई बजेटको व्यवस्था गरी कर्णालीका जनतालाई न्याय दिनसमेत मुख्यमन्त्री कँडेलले मन्त्री पुनसमक्ष अनुरोध गरे। छलफलमा ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री शक्तिबहादुर बस्नेतसमेत सहभागी थिए। –रासस

नेपाल र चीनबीच मानव संशाधन विकास र बोनम्यारो प्रत्यारोपण सम्बन्धी दुई सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको छ।

बिहीवार अर्थ मन्त्रालयमा आयोजित एक समारोहबीच विश्वव्यापी विकास प्रयासका लागि मानव संशाधन विकास सहयोगसम्बन्धी र स्वास्थ्य मन्त्रालयसँग बोनम्यारो प्रत्यारोपणसम्बन्धी सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको हो।

उक्त सम्झौता अर्थमन्त्री वर्षमान पुनको उपस्थितिमा अर्थ मन्त्रालयका सचिव मधुकुमार मरासिनी र स्वास्थ्य मन्त्रालयका सचिव डा. रोशन पोखरेल तथा चीनका तर्फबाट चाइना इन्टरनेशनल डेभलेपमेण्ट को–अपरेशन एजेन्सीका प्रमुख लियु झाओ हुईले हस्ताक्षर गरे।

चाइना इन्टरनेशनल डेभलेपमेण्ट को–अपरेशन एजेन्सीले चीनको वैदेशिक सहायताको रणनीति मापदण्ड बनाउने, सो सम्बन्धी नीति र योजना बनाउने तथा वैदेशिक सहायतासम्बन्धी सुधारका एजेण्डामा काम गर्दै आएको छ।

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको गत असोजमा भएको चीन भ्रमणका क्रममा चीनले नेपालमा बोनम्यारो प्रत्यारोपण सेवा श्ुरु गर्न सहयोग गर्ने प्रतिव्द्धता जनाए अनुरुप नै स्वास्थ्य मन्त्रालय र चाइना इन्टरनेशनल डेभलेपमेण्ट को–अपरेशन एजेन्सीबीच सम्झौता भएको छ।

सम्झौताअनुसार चीनले बीपी कोईराला मेमोरियल क्यान्स अस्पतालमा बोनम्यारो प्रत्यारोपण सेवा सञ्चालनका लागि सहयोग गर्ने भएको छ। त्यसका लागि संरचना निर्माणदेखि चिकित्सकलाई सैद्धान्तिक र प्राविधिक तालिमसम्मका लागि चीनले आर्थिक सहायता उपलब्ध गराउने सहमतिपत्रमा हस्ताक्षर भएको हो।

हस्ताक्षर कार्यक्रममा बोल्दै अर्थमन्त्री वर्षमान पुनले नेपालको विकासमा निरन्तर सहयोग गर्दै आएको र आगामी दिनमा थप सहयोग वृद्धि हुने अपेक्षा गरेको बताए। उनले नेपाल र चीनबीच गहिरो, विविधतापूर्ण र निरन्तर दिगो सम्बन्ध रहेको चर्चा गर्दै आगामी दिनमाआपसी सहयोग र मित्रतालाइ थप सुदृढ बनाउने बताए।

उनले चीनका राष्ट्रपति सी जिन पिङले ५ वर्षअघि गरेको नेपाल भ्रमणले द्विपक्षीय सम्बन्धलाई उचाईमा पु¥याएको भन्दै उच्चस्तरीय भ्रममणमा भएका द्विपक्षीय सम्झौताहरु कार्यान्यवन हुन बाँकी भएको भन्दै कार्यान्वयनमा जोड दिन आवश्यक रहेको बताए।

उनले विश्वमै वैदेशिक लगानी गर्ने मुलुकमा चीन अग्रस्थानमा रहेको र नेपालमा पनि लगानी वृद्धि भइरहेको भन्दै आगामी दिनमा थप सहायता र लगानी बढाउन आग्रह गरे। उनले नेपालले तेश्रो अन्तर्राष्ट्रिय लगानी सम्मेलन गर्न लागेको भन्दै नेपालमा चिनियाँ लगानी आउने विश्वास व्यक्त गरे।

उनले रिङरोड दास्रो खण्डको सडक आयोजनाका विषयमा कानून निर्माण लगायतका काम बाँकी भएकाले सम्झौता सम्भव नभएको भन्दै चाँडै सम्झौता गरिने बताए।

सम्झौतामा हस्ताक्षरपछि चाइना इन्टरनेशनल डेभलेपमेण्ट को–अपरेशन एजेन्सीका प्रमुख लियु झाओ हुईले नेपालसँग विश्वव्यापी विकास प्रयासका लागि मानव संशाधन विकास सहयोगसम्बन्धी र बोनम्यारो प्रत्यारोपणसम्बन्धी सम्झौताका लागि र लगानी सम्मेलनमा सहभागिता जनाउनको लागि नेपाल आएको बताए।

उनले पछिल्लो समय नेपालको अर्थतन्त्रमा सुधार हुँदै गएको र गत वर्ष १० लाख पर्यटक भित्र्याउन सफल भएकोमा खुशी व्यक्त गरे।

उनले २०१९ को चीनका राष्ट्रपति राष्ट्रपति सी जिनपिङको नेपाल भ्रमण र गत वर्षको प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको चीन भ्रमणमा भएका दुई पक्षीय सम्झौतालाई कार्यान्वयनमा लैजाने बताए।

उनले चीन सरकारले गर्ने साहयता र अनुदान लगायतका सहयोग आदानप्रदानलाई निरन्तरता दिँदै जानेमा विश्वास समेत व्यक्त गरे।

सुनको मूल्य एकैदिन तोलामा १ हजार ४ सयले बढेको छ। नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घका अनुसार साताको अन्तिम दिन आज छापावाल सुन प्रतितोला एक लाख ३७ हजार दुई सय रूपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ।

यस्तै तेजाबी सुन प्रतितोला एक लाख ३६ हजार पाँच सय ५० रूपैयाँमा कारोबार भइरहेको महासङ्घले जनाएको छ।

बिहीवार प्रतितोला दुई सय रूपैयाँ घटेको सुनको मूल्य आज प्रतितोला एक हजार चार सय रूपैयाँले बढेको हो।

बिहीवार छापावाल सुन प्रतितोला एक लाख ३५ हजार आठ सय रूपैयाँ र तेजाबी सुन प्रतितोला एक लाख ३५ हजार एक सय ५० रूपैयाँमा कारोबार भएको थियो।

त्यसैगरी, आज चाँदीको मूल्य २० रुपैयाँले बढेको छ। बिहीवार प्रतितोला १६ सय ५५ रूपैयाँमा कारोबार भएको चाँदी आज प्रतितोला १६ सय ७५ रूपैयाँमा कारोबार भएरहेको छ।

निर्माणाधीन मुग्लिन–पोखरा सडकअन्तर्गत पश्चिम खण्डका चार ठाउँमा ‘प्रिकाष्ट’ प्रविधिबाट पुल राखिने भएको छ।

सडक निर्माणमा लागिरहेको चिनियाँ ठेकेदार कम्पनी अनहुइ काइयुआन हाइवे एण्ड ब्रिज कम्पनीले यहाँका म्याग्दे, कोत्रे, कुम्लेखोला र विजयपुरमा पुल निर्माणका लागि प्रिकाष्ट प्रविधिको प्रयोग गर्न लागेको हो।

निर्माण कम्पनीले तनहुँको म्याग्दे खोलामाथि प्रिकाष्ट प्रविधिबाट पुल राख्न सुरु गरेको चाइनिज कन्ट्रयाक्टरका इन्जिनियर अनुप श्रेष्ठले जानकारी दिए। निर्माणलाई तीव्रताका साथ अघि बढाइएको बताउँदै उनले हालसम्म २३ प्रतिशत काम भएको जानकारी दिए। निर्माणमा कतिपय ठाउँमा खानेपानीका पाइप, बिजुलीका पोलले समस्या पारेको उनले बताए।

पोखरा महानगर प्रमुखद्वारा निर्माणाधीन सडकको अनुगमन

पोखरा महानगरपालिकाका प्रमुख धनराज आचार्यले निर्माणाधीन मुग्लिन–पोखरा सडकखण्डको अनुुगमन गरेका छन्। सञ्चारकर्मीसहित महानगरप्रमुख आचार्यले चिनियाँ निर्माण कम्पनीका प्रतिनिधिसँग निर्माणाधीन सडकको अवस्थाका साथै प्रिकाष्ट प्रविधिमार्फत म्याग्दे खोलामा राख्न लागिएको पुललगायतका विषयमा जानकारी लिएका थिए।

आवतजावत सहज बनाउन यथाशक्य चाँडो सडक निर्माण सम्पन्न गर्न सम्बद्ध निर्माण कम्पनी एवं सरोकारवाला निकायसँग निरन्तर छलफल गरिरहेको उनले बताए। रासस

ललितपुरस्थित डिएभी सुशिल केडिया विश्व भारती विद्यालयमा राग र ताल मिश्रित सांस्कृतिक कार्यक्रम ‘तरंग’ सम्पन्न भएको छ। भारतीय राजदूतावासका डेपुटी चिफ अफ मिसन प्रसन्न श्रीवास्तवको मुख्य आतिथ्यतामा कार्यक्रम सम्पन्न भएको हो।

डिएभी विद्यालय र सुशिला आर्ट एकेडेमीले संयुक्त रूपमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा भारतीय चर्चित कलाकार शशी रमेशको भरतनाट्यम नृत्य, बिभाहरी आशिश नेभ्रेकारको कक नृत्य र शिवप्रसाद एनएनको गीत र संगीतिक प्रस्तुति थियो।

त्यसैगरी डिएभी विद्यालयका विभिन्न तह र कक्षाका विद्यार्थीले टाट्कर जय पुरी घराना र ठुम्रीमा आधारित कथक नृत्य, काशी विश्वनाथम कथामा आधारित भरतनाट्यम नृत्य र उत्तर–दक्षिण भारतको क्लासिकल जुगलबन्दी नृत्य लगायतका प्रस्तुतिहरू थिए।

साथै केही समसामयिक चर्चित नेपाली र हिन्दी गीत संगीतलाई समेत क्लासिकल विधाका विभिन्न तालमा कार्यक्रममा भारतीय दूतावासका डेपुटी चिफ अफ मिसन श्रीवास्तवले कार्यक्रमका आयोजकले दुई देशबीच साहित्य, कला र संस्कृति आदानप्रदान र जगेर्ना गर्ने अभियानमा पुर्‍याइरहेको योगदानको चर्चा गरे।

सौरभ ग्रुपअन्तर्गतको सर्वोत्तम सिमेन्ट लिमिटेडले पाँचौ वार्षिक साधारणसभा सम्पन्न गरेको छ। वैशाख १२ गते सम्पन्न सभा रूपन्देही जिल्ला सिद्धार्थ नगरपालिका भैरहवास्थित होटल सिद्धार्थ भिलासामा भएको हो।

सभाले आव २०७९/०८० को नाफा नोक्सान हिसाब र सोही अवधिको नगद प्रवाह विवरण समेटिएको लेखापरीक्षण प्रतिवेदन स्वीकृत गरेको छ। आर्थिक वर्ष २०८०/०८१ को लेखापरीक्षकको नियुक्ति तथा निजको पारिश्रमिक तोक्ने प्रस्ताव पनि पारित गरेको छ। कम्पनीले आफ्नो चुक्ता पुँजीको १५ प्रतिशत (कर सहित) नगद लाभांस बाँड्ने प्रस्ताव पनि स्वीकृत गरेको छ।

सभाले संस्थापक सेयरधनी समूहबाट पाँच जना सञ्चालकहरू विष्णुप्रसाद न्यौपाने, विमलकुमार सावरथिया, टीकाराम न्यौपाने, तेन्जिङ लाग्देन तामाङ, उत्सव न्यौपाने र सर्वसाधारण सेयरधनी समूहबाट सञ्चालक समितिमा प्रतिनिधित्व गर्ने एक जना संचालकमा शिवसिंह कार्की निर्विरोध निर्वाचित गरेको छ।

यसैगरी स्वतन्त्र सञ्चालकमा एक जना नेहा अग्रवाललाई मनोनित गरिएको छ । सभामा कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सन्तोष के.सीले कम्पनीका सबै सञ्चालक समिति, ग्राहक, कर्मचारी तथा सेयरधनीहरू प्रति आभार प्रकट गर्दै हालका चुनौतीहरूको सामना गर्दै सर्वोत्तम सिमेन्टलाई एक उत्कृष्ट कम्पनी बनाउने प्रतिबद्धता जनाएका छन्।

मुलुकमा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी भित्र्याएर कलकारखाना, उद्योगधन्दा स्थापनालगायत आर्थिक उन्नयनका परियोजना कार्यान्वयन गर्ने लक्ष्यका साथ आयोजना हुन तेस्रो लगानी सम्मेलनमा एक सय ५१ परियोजना प्रस्तुत गरिने भएको छ।

पर्याप्त पूँजी, प्रविधि र मानव संसाधनको लागि सरकार र निजी क्षेत्रका साथै बाह्य लगानी पनि आवश्यक भएकाले समग्र देशको विकासमा योगदान गर्ने ठानिएका ती परियोजना आगामी आइतबार र सोमबार यहाँ आयोजना हुने सम्मेलनमा प्रस्तुत हुनेछन्। लगानी बोर्डको ५८औँ बैठकले ती परियोजनाका निम्ति आशयपत्र माग, लगानीकर्तासँग परियोजनाबारे विस्तृत छलफल गर्ने निर्णय गरेको छ। सम्मेलनामा सबैभन्दा धेरै ऊर्जा क्षेत्रका ३१ वटा आयोजना समावेश गरिएका छन्।

बोर्डका प्रवक्ता प्रद्युम्नप्रसाद उपाध्यायका अनुसार यातायात क्षेत्रका १९, खानी तथा खनिजजन्य क्षेत्रका १३, पर्यटन क्षेत्रका १३, कृषिका १४, उत्पादन क्षेत्रका पाँच, औद्योगिक पूर्वाधार तथा व्यापारसम्बन्धी सात, स्वास्थ्य तथा शिक्षा क्षेत्रका तीन, सञ्चार तथा सूचना प्रविधि क्षेत्रका दुई, पानी आपूर्तिका चार र सहरी विकास क्षेत्रका छवटा परियोजना छन्। निजी क्षेत्रबाट प्रस्तुत ३१ वटा परियोजना पनि बाह्य लगानीका लागि समावेश गरिएको छ। प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीका लागि लगानीकर्तालाई आमन्त्रण गरिने ती परियोजना यी हन्ः

यातायात क्षेत्रका १९ आयोजना

बेथानचोक नारायणथान दर्शन केबलकार, काठमाडौँ चक्रपथ विद्युतीय बस ‘¥यापिड ट्रान्जिट’ प्रणाली आयोजना, चन्द्रागिरी–चित्लाङ–पालुङ–चितवन द्रुतमार्ग (एक्सप्रेस वे) आयोजना, चितवन–रामपुर–बुटवल द्रुतमार्ग आयोजना, चितवन–रामपुर–पोखरा द्रुतमार्ग आयोजना, विद्युतीय सवारीसाधनका लागि ‘फास्ट चार्जिङ स्टेशन’, सुदूरपश्चिम सार्वजनिक यातायात आयोजना, मधेस प्रदेश सार्वजनिक यातायात परियोजना, पाटन ढोका, जावलाखेल र लामाचौरमा बहुतले पार्किङ निर्याण परियोजना, मलेखु–लोथर सडक र सुरुङ परियोजना, दाउन्ने खण्ड रोड सुरुङमार्ग, हेम्जा–नयाँपुल खण्डसडक सुरुङमार्ग आयोजना, मिर्चैया–कटारी–घुर्मी सडक आयोजना, धरान लेउती रोड सुरुङमार्ग आयोजना, मेट्रो रेल १ः सातदोबाटो–रत्नपार्क–नारायणगोपाल चोक, मेट्रो रेल २ः कीर्तिपुर–कालीमाटी–नयाँ बानेश्वर–एयरपोर्ट, मेट्रो रेल ३ः कोटेश्वर–चाबहिल–स्वयम्भु–कोटेश्वर, आधुनिक टर्मिनलसहितको बसपार्क परियोजना, पोखरा महानगरपालिका र पोडवे आयोजना पोखरा महानगरपालिका रहेका छन्।

पर्यटन पूर्वाधारका १७ आयोजना

खप्तड एकीकृत पर्यटन विकास आयोजना, प्रदर्शनी केन्द्र परियोजना, पोखरा महानगरपालिका, मूलबारी–सौनेथुप फुट ट्रेल (ह्वाइट वाल) परियोजना, बेगनास–रुपताल जल खेलकुद आयोजना, पोखरा महानगरपालिका, जानकी हेरिटेज होटल तथा सांस्कृतिक गाउँ परियोजना, लुम्बिनी करिडोरका पालिकाहरूमा ‘इलेक्ट्रिक मोबिलिटी करिडोर’ विकास आयोजना, ‘ग्रेटर लुम्बिनी टुरिस्ट सर्किट’ यातायात परियोजना, नुन्थर फिल्म सिटी परियोजना, मनोरञ्जन पार्क बागमारा, चितवन, रुद्रपुरगढी पर्यटन आयोजना, बढिमालिका पर्यटन विकास परियोजना, मुडी पर्यटन विकास परियोजना, ग्रेट हिमालयन ट्रेल पर्यटन परियोजना, दोलखा फिल्म सिटी परियोजना, पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्र र तालतलैया बहुउद्देश्यीय पर्यटन आयोजना।

भौतिक पूर्वाधारका पाँच आयोजना

काँच (ग्लास) उत्पादन परियोजना, डाबर नेपाल प्रालि क्षमता विस्तार तथा उत्पादन विविधीकरण, ग्रीन हाइड्रोजन एण्ड अमोनिया प्लान्ट, सूर्यतारा सिमेन्ट उद्योग प्राइभेट लिमिटेड र कागज कारखाना परियोजना।

कृषि विकासका १५ आयोजना

एकीकृत ‘फिस ह्याचरी’, सुविधासम्पन्न रिसोर्ट निर्माण, वधशाला निर्माण एवं सञ्चालन, चियाको विद्युतीय लिलामी (ई–अक्सन) केन्द्र स्थापना र सञ्चालन एवं गोदाम निर्माण, छुर्पी (डग च्यु) निर्यात प्रवर्द्धन र गुणस्तर सुधार परियोजना, शीत भण्डारगृह (कोल्ड स्टोरेज)को स्थापना परियोजना, जैविक मलको नमूना परियोजनाको विकास, उत्पादन तथा अनुसन्धान केन्द्र, अदुवाको मूल्य शृङ्खलामा लगानी प्रवर्द्धन योजना, अलैँची आपूर्ति शृङ्खला सुधार तथा व्यापार अभिवृद्धि परियोजना, आलु मूल्य शृङ्खला परियोजना, टिमुर (सिचुआन पेपर) मूल्य शृङ्खला परियोजना, सेम्लार बजार निर्माण, बुटवल, कृषि वन परियोजना (रबर) र पोल सिजनिङ एण्ड ट्रिटमेन्ट प्लान्ट।

औद्योगिक पूर्वाधार र व्यापार क्षेत्रका सात आयोजना

दैजी औद्योगिक क्षेत्र, शक्तिखोर औद्योगिक क्षेत्र, सिमरा विशेष आर्थिक क्षेत्र (सेज)मा औद्योगिक क्षेत्र विकास परियोजना (ब्लक डी एण्ड ई), पाँचखाल सेज, सिमरामा विशेष आर्थिक क्षेत्रको विकास तथा विस्तार (ब्लक बी र सी), चीन–नेपालमैत्री औद्योगिक पार्क र गोदाम (वेयरहाउस) परियोजना, पोखरा महानगरपालिका।

ऊर्जा क्षेत्रका ३१ परियोजना

बेतान कर्णाली अर्धजलाशययुक्त (पीआरओआर) जलविद्युत् आयोजना (चार सय ३९ मेगावाट), हुम्ला कर्णाली जलविद्युत् आयोजना (६१ दशमलव ०२ मेगावाट), माथिल्लो चमेलिया जलविद्युत् आयोजना (५३ दशमलव ८५ मेगावाट, कोखाजोर स्टोरेज जलविद्युत् आयोजना (६३ मेगावाट), कन्काई बहुउद्देश्यीय आयोजना (६० मेगावाट), कवाडी खोला जलविद्युत् आयोजना (३० मेगावाट), तम डोगर बुढीगण्डकी जलविद्युत् आयोजना (४० दशमलव २० मेगावाट), सुपर बुढीगण्डकी जलविद्युत् आयोजना (३४ दशमलव ९३ मेगावाट), ‘कम्प्रेस्ड बायो ग्यास प्लान्ट’ परियोजना, माथिल्लो मस्र्याङ्दी–२ जलविद्युत् आयोजना, ग्रीड जडित कोहलपुर सौर्य परियोजना (मेगावाट पिक) र बाणगङ्गा (४० मेगावाट) परियोजना, नौमुरे बहुउद्देश्यीय आयोजना (दुई सय ८१ दशमलव ०४ मेगावाट), खिम्ती शिवालय जलाशययुक्त जलविद्युत् परियोजना (एक हजार दुई सय १६ मेगावाट), कालीगण्डकी–२ जलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजना ( छ सय ५० मेगावाट), भारभुङ स्टोरेज जलविद्युत् आयोजना (तीन सय ३७ दशमलव एक मेगावाट), कर्णाली चिसापानी वायु ऊर्जा आयोजना (१० मेगावाट), नलगाड जलाशययुक्त जलविद्युत परियोजना (चार सय १७ मेगावाट), इनरुवा–अनारमणि चार सय केभी प्रसारण लाइन र सबस्टेशन निर्माण, अरुण हब (सितलपाटी–इनरुवा चार सय केभी ट्रान्समिसन लाइन र सबस्टेशन) परियोजना, तिङ्ला–दुधकोशी–ढल्केबर चार सय केभी प्रसारण लाइन र सबस्टेशन, मातातीर्थ–दुकुछाप दुई सय २० केभी प्रसारण लाइन परियोजना, दुकुछाप–टेकु दुई सय २० केभी प्रसारण लाइन आयोजना, तिङ्ला हब–नयाँ खिम्ती–सुनकोशी–ढल्केबर चार सय केभी प्रसारण लाइन परियोजना, बुढीगण्डकी करिडोर (फिलिम–गुम्बा–रातामाटे) चार सय केभी प्रसारण लाइन परियोजना, दमौली–कुश्मा–बाफिकोट चार सय केभी डबल सर्किट प्रसारण लाइन परियोजना, तमोर–ढुङ्गेसाँगु दुई सय २० केभी प्रसारण लाइन परियोजना, हितार–सितलपाटी (अरुण करिडोर) चार सय केभी प्रसारणलाई परियोजना, सिम्बुवा खोला जलविद्युत् आयोजना (७० दशमलव तीन मेगावाट), किमाथाङ्का अरुण जलविद्युत् आयोजना (चार सय ५४ मेगावाट), मुगु कर्णाली जलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजना (एक हजार नौ सय दुई मेगावाट) र घुन्सा खोला जलविद्युत् आयोजना (७७ दशमलव ५ मेगावाट)।

जल आपूर्तिका चार परियोजना

काँक्रे देउराली जल संरक्षण तथा आपूर्ति परियोजना, महादेव खोला जल संरक्षण, सिस्नेरी खानेपानी आयोजना, थोन्से खोला जल संरक्षण तथा पानी आपूर्ति परियोजना।

शहरी विकास छ परियोजना

नयाँ सहर विकास परियोजना (इशान), अटो भिलेज परियोजना, पोखरा महानगरपालिका, लगनखेलमा भूमिगत पालिका बजार, बबरमहल प्रशासनिक प्लाजा, पश्चिम सेती टाउन प्लानिङ परियोजना र गोपी कृष्ण केन्द्रीय कम्प्लेक्स।

स्वास्थ्य तथा शिक्षा क्षेत्रका तीन परियोजना

सार्वजनिक विद्यालय सुधार परियोजना, गौतमवुद्ध प्रसूति अस्पताल र धुलिखेल मेडिसिटी परियोजना।

सूचना तथा प्रविधि क्षेत्र

डाटा सेन्टर प्रोजेक्ट र आइटी पार्क÷टेक्नोपार्क (सूचना प्रविधि विकास पार्क)

खानी र खनिजजन्य क्षेत्रका १३ परियोजना

चुनढुङ्गा उत्खनन परियोजना, सब्दु, सितगङ्गा नगरपालिका, अर्घाखाँची जिल्ला, डोलोमाइट उत्खनन, बोजे, हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका खोटाङ, चुनढुङ्गा उत्खनन, धुनीबेसी घादिङ, ग्रेनाइट उत्खनन, काफलडाँडा, रोशी गाउँपालिका, काभ्रेपलाञ्चोक, फलाम र तामा खानी उत्खनन्, झुन्लाबाङ, भुमे गाउँपालिका रुकुम, चुनढुङ्गा उत्खनन, जैतपानी र खामीलेख, कुपिण्डे नगरपालिका, सल्यान, म्याग्नेसाइट उत्खनन, त्रियुगा नगरपालिका र चौदण्डीगढी नगरपालिका, उदयपुर, सुनखानी, ढोकाढुङ्गा–फुलिवन, सुनछहारी गाउँपालिका, रोल्पा, फस्फोराइट, ढिकगड, दोगडाकेदार गाउँपालिका, बैतडी, फस्फोराइट, सङ्गाउँ, पुर्चौडी नगरपालिका बैतडी, पेट्रोलियम अन्वेषण, ब्लक नम्बर–५, चितवन, पेट्रोलियम अन्वेषण, ब्लक नम्बर–४ लुम्बिनी र धौवादी फलाम खानी परियोजना।

निजी क्षेत्रद्वारा तयार गरिएका ३१ परियोजना

सिक्लेस अन्नपूर्ण केबलकार परियोजना, भरतपुर आइसल्याण्ड रिसोर्ट एण्ड वाटरल्याण्ड परियोजना, मध्य कालीगण्डकी जलविद्युत् आयोजना, तिप्ल्याङ कालीगण्डकी जलविद्युत् आयोजना, आइएमई सिमेन्ट आयोजना (बैतडी), काठमाडौँ प्राविधिक विद्यालय, गोपीकृष्ण केन्द्रीय कम्प्लेक्स, जालपादेवी केबलकार परियोजना, कम्पोस्ट मल प्लान्ट, रिभोल्भिङ पार्किङ, माथिल्लो सानीभेरी अर्धजलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजना, मुगु कर्णाली जलविद्युत् आयोजना, पेल्मा खोला अर्धजलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजना, दानाखोला जलविद्युत् आयोजना, माथिल्लो बुढीगण्डकी जलविद्युत् आयोजना, लान्द्रुक मोदी जलविद्युत् आयोजना, बलेफी खोला जलविद्युत् आयोजना, चुवाखोला (माथिल्लो र तल्लो तटीय) क्यास्केड जलविद्युत् आयोजना, माथिल्लो चुवा लुरुप्या खोला अर्ध जलाशययुक्त जलविद्युत् परियोजना, नरखोला जलविद्युत् आयोजना, माथिल्लो अप्सुवा जलविद्युत् आयोजना, माथिल्लो भेरी जलविद्युत् आयोजना, सुर्के दूधकोशी जलविद्युत् आयोजना, माथिल्लो मस्र्याङ्दी–१ जलविद्युत् आयोजना, अप्सुवा खोला–१ जलविद्युत् आयोजना, तीन चरणमा सगरमाथाको ट्रेलमा १० लक्जरी होटलहरू निर्माण परियोजना, पोडवे प्रयोग गरी चुनढुङ्गा उत्खनन, ह्याप्पी ल्याण्ड फनपार्क एण्ड रिसोर्ट, सुरुङ्गा, झापा, प्राकृतिक कृषि फार्म, गोरुसिङ्गे, तौलिहवा, कपिलवस्तु, महाकाली सेती क्यास्केड पिकिङ हाइड्रोइलेक्ट्रिक परियोजना (५४ मेगावाट) र सेती नदी पिकिङ जलविद्युत् आयोजना (७२ मेगावाट) छन्। रासस

नेसनल लाइफ इन्स्योरेन्सले आफ्ना अभिकर्तालाई तीन रात चार दिनको मुक्तिनाथ भ्रमण गराएको छ।

कम्पनीले मासिक योजना अन्तर्गत देशैभरिबाट उत्कृष्ट व्यवसाय गरी लक्ष्य पूरा गर्न सफल दुई सय जनाभन्दा बढी वरिष्ठ अभिकर्तालाई मुस्ताङको मनोरम दृष्यहरू अवलोकन गराउने र मुक्तिनाथ मन्दिर दर्शन गराउने उद्देश्यले भ्रमण कार्यक्रम आयोजना गरिएको हो।

कम्पनीका एजेन्सी विभाग प्रमुख सुशीलप्रताप राणाले भ्रमण कार्यक्रमबाट देशको आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धन हुनुका साथै विभिन्न क्षेत्रमा कार्यरत अभिकर्ताहरू बीच एक आपसमा अन्तरक्रिया हुने बताए।

सिटिजन्स बैंकले आफ्ना ग्राहकलाई उत्कृष्ट सेवा सुविधा दिने क्रममा विभिन्न संघ संस्थासँग समन्वय गरी छुट दिने सम्बन्धमा सम्झौता गरेको छ। सम्झौतापश्चात् सिटिजन्स बैंकका ग्राहकले ती संस्थाका सेवामा विभिन्न किसिमका छुट पाउनेछन्।

यसै क्रममा बैंकका ग्राहकले नयाँ बानेश्वरमा रहेका नवदर्मा स्किन एन्ड लेजर एस्थेटिक र समाज डेन्टल हस्पिटलमा, बौद्धको उत्पला क्याफे र बसुन्धराको चिरायु नेसनल हस्पिटलका सेवाहरूमा १० प्रतिशत देखि २५ प्रतिशतसम्मको छुट पाउनेछन्।

बैंकले डिजिटल बैंकिङ माध्यमहरूको प्रयोगलाई बढाउन र ग्राहकलाई डिजिटल माध्यमबाट भुक्तानी गर्न प्रोत्साहन गर्न यस सुविधा ल्याएको जनाएको छ।

युट्युब तथा सामाजिक सञ्जालमार्फत् विदेशमा खेतबारीमा मल तथा विषादी छर्न ड्रोन प्रयोग गरेको देखेका बेलौरी–६ रिछाहा कञ्चनपुरका किसान खडक चौधरी भने आफ्नै बारीमा ड्रोनबाट युरिया मल छर्किदिएको देख्दा मक्ख थिए।

नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क) अन्तर्गतको राष्ट्रिय माटो विज्ञान अनुसन्धान केन्द्रद्वारा परीक्षण गर्न खडकको एक बिघा जमिनमा रोपिएको मकैमा ड्रोनमार्फत् युरिया मल छर्किएको हो।

युट्युवमार्फत् विदेशमा ड्रोनबाट मल तथा विषादी हालिएको देखेको बताउँदै चौधरीले भने, ‘आज मेरै जमिनमा लगाइएको मकैमा युरिया मल ड्रोनबाट हालिएको छ।’ एक बिघा जमिनमा लगाइएको दश पाते भइसकेको मकैको बोटमा मान्छे लगाएर युरिया मल हाल्दा दुर्ई दिन लाग्ने गरे पनि ड्रोनबाट युरिया छर्किदा ६ मिनेट ४० सेकेन्डमै सकिएको उनले बताए । उनले भने, ‘एक बिघा जमिनमा यति चाँडै मल छर्किन सकिने यो प्रविधिले कृषकलाई हौसला थपिएको छ।’

ड्रोनबाट विषादी तथा मल छर्किदा मानव स्वास्थ्यमा जोखिम नहुने बताउँदै बेलौरी बहुउद्देश्यीय कृषि सहकारी संस्थाका अध्यक्ष सन्तोष चौधरीले भने, ‘किसान आफैंले विषादी तथा मल छर्कंदा त्यसको प्रत्यक्ष असर खेतबारीमा छर्कने किसानको स्वाथ्यमा पनि पर्छ। ड्रोन प्रयोग गर्दा मानव स्वास्थ्यमा त्यस्तो असर नपर्ने भयो।’

मानव स्वास्थ्यका लागि पनि ड्रोन प्रविधि अति उपयुक्त रहेको उनी बताउँछन्। ‘मानिसको कदभन्दा अग्ला बाली तथा बोटविरुवामा विषादी तथा रासायनिक मल छर्कन मान्छेको हातले नभ्याउने हुन्छ,’ उनले भने, ‘अग्ला बालीहरूमा त ड्रोन अति नै उपयुक्त हुँदो रहेछ।’

ड्रोन प्रयोग गर्दा समय कम लाग्ने, स्वास्थ्यमा असर नपर्ने र कम मल तथा विषादी लाग्ने गरेको उनी बताउँछन्।

विदेशतिर मात्रै देखिएको यो प्रविधिलाई नेपालमा किसानको सहज पहुँचमा पुगाउन सकेमा कृषितर्फ युवाहरू आकर्षित हुन सक्ने उनी बताउँछन्। ‘त्यही प्रविधिसँग विदेशमा यहाँका युवा कृषि क्षेत्रमा काम गर्दै आएका छन्,’ उनले भने, ‘त्यही प्रविधि नेपालमा भएमा विदेशमा सिकेको सीपलाई स्वदेश फर्केका युवाहरू यहीँ कृषिमा आकर्षित हुन सक्छन्।’

नार्क अन्तर्गतको राष्ट्रिय माटो विज्ञान अनुसन्धान केन्द्रले सुदूरपश्चिम र लुम्बिनी प्रदेशका विभिन्न जिल्लामा ड्रोनबाट वसन्ते मकै बालीमा झोलवाला युरिया मल छर्केर परीक्षण सुरु गरेको हो।

कञ्चनपुरको पुनर्वास र बैलौरी नगरपालिकामा लगाइएको बसन्ते मकै बालीमा ड्रोनको माध्यमले झोलवाला युरिया मल छर्किएर प्रविधि परीक्षण गरिएको हो। ड्रोनबाट युरिया तथा विषादी हाल्दा कुनै पनि बोट विरुवा नछुट्ने र स्वयम् व्यक्तिले हाल्दा हुने जोखिम पनि घटाउने अपेक्षा गरेको किसान बताउँछन्।

ड्रोनमा रासायनिक मल हाल्ने १६ लिटर क्षमताको ट्यांकी जडान गरिएको बताउँदै राष्ट्रिय माटो विज्ञान अनुसन्धान केन्द्रका प्रमुख डाक्टर श्रीप्रसाद विष्टले भने, ‘ड्रोनको माध्यमले एक विघा क्षेत्रफलमा विषादी छर्किन ६ देखि १० मिनेटसम्म समय लाग्छ। यो प्रविधिमार्फत् विषादी छर्किंदा ९० प्रतिशत प्रभावकारिता बढ्नुका साथै लागतमा पनि ३० प्रतिशत कमी हुने गर्छ।’

रासायनिक मलका कारणले माटो र पानीलाई असर गरिरहेको अवस्थामा तरल रासायनिक मल ड्रोनबाट प्रयोग गर्दा वातावरणमैत्री हुनुका साथै कम लागतमा बढी फाइदा हुने गरेको उनी बताउँछन्।

ड्रोनबाट युरिया मल छर्किने प्रविधि कञ्चनपुर हुँदै कैलाली, बर्दिया बाँके, दाङ र कपिलवस्तु जिल्लाका विभिन्न पालिकामा परीक्षण गरिने बताइएको छ।

राष्ट्रिय गौरवको रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाले निर्माण गरेको विद्युत् गृह सञ्चालन तथा व्यवस्थापन कार्यविधि तीन महिनादेखि अध्ययनका नाममा मन्त्रालयमा थन्क्याइएको छ।

आयोजनाले पुस महिनामै कार्यविधि तयार पारेर स्वीकृतिका लागि ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयमा बुझाएको थियो। कार्यविधिमा सो मन्त्रालयका सचिवको अध्यक्षतामा चार सदस्यीय समिति गठन गर्ने उल्लेख छ। सो समितिको सदस्यहरूमा महानिर्देशक, उपमहानिर्देशक र आयोजना प्रमुख रहने व्यवस्था गरिएको छ।

सोही समितिले उत्पादित विद्युत् खरिद बिक्रीका बारेमा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणसँग सम्झौता गर्ने उल्लेख छ। कार्यविधिमा विद्युत् बिक्री गरे बापतको रकम समितिका खातामा जम्मा हुनुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ।

समितिले विद्युत् गृह सञ्चालन र मर्मतबाहेकको रकम आम्दानीका रूपमा राजस्वमा दाखिला गर्ने गरी आयोजनाले कार्यविधि तयार पारेको छ। कार्यविधिबारे अध्ययन भइरहेको छ। आयोजनाले पेश गरेको कार्यविधि अनुसार नै अघि बढ्ने वा फेरबदल गर्ने बारेमा अध्ययन भैरहेको जानकारी स्रोतले दिएको छ।

मन्त्रालयले अध्ययन पश्चात् कार्यविधि स्वीकृतिका लागि अर्थ मन्त्रालयमा पेश गर्नुपर्नेछ। अर्थ मन्त्रालयको स्वीकृति पश्चात् मात्रै कार्यविधि कार्यान्वयनमा आउने बताइएको छ। कार्यविधि अध्ययन र स्वीकृतिको काम अघि नबढेपछि विद्युत् गृह सञ्चालनका बारेमा अन्यौलता सिर्जना भएको छ। आयोजनाले माघ १६ गतेबाट परीक्षण उत्पादन सुरु गरिसकेको छ।

आयोजना प्रमुख रविन्द्रबहादुर थापाले ४.७ मेघावाट क्षमता रहेको विद्युत्गृहले हाल ३.१ मेघा वाट विद्युत् नियमित उत्पादन गरिरहेको जानकारी दिए। उनका अनुसार परीक्षणका क्रममा रहेकाले पूर्ण रूपमा उत्पादन हुन नसकेको हो। ‘अहिले परीक्षणकै क्रममा छौं । त्यसैले कम उत्पादन भएको हो’, उनले भने, ‘क्षमता अनुसारको उत्पादनमा समस्या छैन।’

आयोजनाले उत्पादित विद्युत् नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको लम्कीस्थित प्रशारण केन्द्रमा पठाएको छ। प्रशारण केन्द्रले सो विद्युत् ३३ केभी मार्फत राष्ट्रिय प्रशारण लाइनमा जोडेको बताएको छ।

आयोजनाले विद्युत् बेचेर वार्षिक ३० करोड आम्दानी गर्नेछ। आयोजना प्रमुख थापाका अनुसार चार वर्षमा विद्युत् गृहको सम्पूर्ण लगानी असुल हुनेछ। विद्युत् गृह निर्माणमा एक अर्ब रूपैयाँ खर्च भएको छ। विद्युत् गृहले २५ वर्षमा सम्पूर्ण सिँचाइ आयोजनाको लगानी असुल्ने अनुमान गरिएको छ।

‘विद्युत् बेचेर मात्रै २५ वर्षमा सबै रकम असुल हुन्छ’, आयोजना प्रमुख थापाले भने, ‘आयोजनाका कारण कृषि क्षेत्रमा बढ्ने आम्दानी अझ धेरै हुनेछ।’

सिँचाइसँगै विद्युत्समेत उत्पादन थालेको यो आयोजना देशकै नमुना बहुउद्देश्यीय परियोजना हो। आयोजनाले सिँचाइ, विद्युत्, नदी नियन्त्रण, सडक र कृषि उत्पादनलाई प्राथमिकतामा राखेको छ। यसबाट अन्य आयोजनाले समेत सिक्न सक्ने सिनियर डिभिजन इञ्जिनियर वीरसिंह धामीले बताए।

उनले विद्युत् व्यापार गर्ने गरी स्थापना भएको देशकै पहिलो सिँचाइ आयोजना भएको जानकारी दिए। ‘अन्यत्र केही सिँचाइ आयोजनाले विद्युत् उत्पादन गरेका छन्’, उनले भने, ‘त्यो विद्युत् आयोजनाभित्रै मात्र खपत भएको देखिन्छ।’