नेपाल राष्ट्र बैंकले मुलुकको अर्थतन्त्र चलायमान हुनेगरी चालु आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को मौद्रिक नीति शुक्रबार सार्वजनिक गरेको छ। लचिलो मौद्रिक नीतिले अर्थतन्त्रमा देखिएको शिथिलतालाई चलायमान बनाउन सहजीकरण गर्ने विश्वास लिइएको छ।

मौद्रिक नीतिले निजी क्षेत्र, निर्माण व्यवसाय, साना तथा मझौला उद्योगलाई प्रोत्साहन गरेको छ। वैदेशिक रोजगारीमा जानेलाई बिनाधितो ऋणको व्यवस्था गर्न, कृषि उपजको धितोमा सहज रूपमा कर्जा प्रवाह गर्न, युवामा उद्यमशीलता प्रवद्र्धन गर्न कर्जाको सहज र सरल पहुँच पु¥याउन राष्ट्र बैंकले सहजीकरण गर्ने भएको छ।

निर्माण व्यवसायीको करिब ६० अर्ब रूपैयाँ भुक्तानी नहुँदा त्यसको असर अर्थतन्त्रमा परेको चर्चा भइरहेका बेला राष्ट्र बैंकले निर्माण क्षेत्रलाई राहत दिएको छ। निर्माण व्यवसायीले लिएको कर्जाको साँवा, ब्याज तिर्ने समयसीमा २०८१ मंसिर मसान्तसम्म बढाएर सहुलियत दिइने भएको छ। समयमा ऋण नतिर्दा निर्माण व्यवसायी कालोसूचीमा पर्ने जोखिम थियो।

जोइन्ट भेन्चरमा संलग्न कुनै पनि जेभी पार्टनर कालोसूचीमा परेका कारण अन्य जेभी पार्टनरलाई बैंकिङ काम कारबाही गर्न असर नपर्ने व्यवस्था मौद्रिक नीतिले गरेको छ। गत आर्थिक वर्ष ११.५ प्रतिशत कर्जा विस्तार गर्ने लक्ष्य लिइएकोमा चालु आर्थिक वर्ष थप एक प्रतिशत बिन्दुले बढाएर कर्जा विस्तारको लक्ष्य राखिएको छ।

मौद्रिक नीतिबाट बैंक तथा वित्तीय संस्थाको कर्जा विस्तारमा सहज हुने नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले बताए। ‘कर्जा विस्तारपछि बजार पनि केही चलायमान हुने अपेक्षा गरिएको छ,’ अधिकारीले भने, ‘बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको पुँजीकोष व्यवस्थापनसम्बन्धी व्यवस्थालाई खुकुलो बनाइएकाले कर्जा प्रवाह बढ्छ।’

निर्माणसँग जोडिएको क्षेत्र र सहकारी क्षेत्र समस्यामा परेपछि त्यसको बहुआयामिक असर देखिएको छ।

‘निर्माण व्यवसायीले रकम नपाएको, रकम नपाउँदा चेक बाउन्स भएको, चेक बाउन्स हुँदा कालोसूचीमा परेको गुनासो गर्दै आएका छन्,’ अधिकारीले भने, ‘निर्माण क्षेत्रलाई राहत दिने गरी मौद्रिक नीति आएको छ।’ कालोसूचीमा परेपछि बैंक खाता बन्द भएको र खाता बन्द भएपछि उनीहरूले केही काम गर्न नसकेको अवस्थामा जारी मौद्रिक नीतिले त्यस्तो अप्ठेरो हटाउन सघाउ पुग्ने विश्वास लिइएको छ। सेयर धितो कर्जा संस्थागततर्फ २० करोड रूपैयाँको सीमा हटाइएको छ।

स्टार्टअपमा ऋण लगानी गर्न प्रोत्साहन गर्ने, बचत तथा ऋण सहकारी संस्थामा देखिएका समस्या समाधान गर्न समस्याग्रस्त सहकारीका सञ्चालक र एकाघरको परिवारका सदस्यका नाममा रहेको सम्पत्तिको धितोको सुरक्षणमा पाँच लाख रूपैयाँसम्मका बचतकर्ता सदस्यको रकम फिर्ता गर्ने व्यवस्था मौद्रिक नीतिले गरेको छ। स्रोत परिचालनमा केन्द्रित हुनेगरी मौद्रिक नीति आएको निजी क्षेत्रको टिप्पणी छ।

अधिक तरलता रहेको समयमा बैंकहरूले स्थायी तरलता सुविधा लिने सम्भावना कम रहेकाले बैंक दर ०.५ प्रतिशतले घटाएर ६.५ प्रतिशत कायम गर्ने मौद्रिक नीतिमा उल्लेख छ। बैंक वित्तीय संस्थाहरूको ब्याजदरलाई स्थिरता दिने नीतिका साथ निक्षेप संकलन दर तीन प्रतिशतमा सीमित राखेको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ। ब्याजदर कोरिडोरमार्फत बाह्यस्थिति र मूल्यस्तर सहज अवस्थामा रहेकाले ब्याजदर घटाउँदै कर्जा विस्तार गर्न खोजिएको छ।

सजगतापूर्वक तरिकाले बैंक वित्तीय संस्थाहरूको नीतिलाई संरक्षण गर्नेगरी मौद्रिक नीति आएको छ। पुँजीकोषको समस्या समाधान गर्न राष्ट्र बैंकले ‘रेगुलेटरी रिटेल फोर्टफोलियो’को सीमा बढाएर २.५ करोड रूपैयाँ पुर्‍याएको छ। यसअघि दुई करोड रूपैयाँको सीमामा थप ५० लाख बढाएर २.५ करोड बनाइएको हो।

दुई करोड रूपैयाँसम्मका लघु, घरेलु, साना तथा मझौला, कृषि र स्वदेशी कच्चा पदार्थमा आधारित उद्योगहरूलाई प्रवाह हुने कर्जा आधार दरमा दुई प्रतिशतभन्दा बढी प्रिमियम थपेर ब्याजदर निर्धारण गर्न नपाउने व्यवस्थामा राष्ट्र बैंकले पुनरवलोकन गर्ने भएको छ। कृषिका लागि सहयोगी उद्योग, कृषि औजार उत्पादन, सूचना प्रविधि, पर्यटनलगायत आन्तरिक उत्पादनसँग सम्बन्धित क्षेत्रहरूलाई आधार दरमा दुई प्रतिशत ब्याजदर थपेर कर्जा दिने व्यवस्था गर्ने नीति राष्ट्र बैंकले लिएको छ। यसले किसानलाई राहात पुग्नेछ।

मौद्रिक नीतिमार्फत बैंक, वित्तीय संस्थाले प्रयोग गर्दै आएको ‘आर्टिफिसिल इन्टेलिजेन्स (एआई)’ को पनि नियमन गरिने भएको छ। एआईको बढ्दो प्रयोग र त्यसले निम्त्याएको जोखिमको अध्ययन तथा विश्लेषण गर्दै नयाँ मार्गदर्शन तर्जुमा गरिने भएको छ। चालु पुँजी कर्जासम्बन्धी मार्गदर्शन कार्यान्वयन अवधि एक वर्षले बढाएर बैंक, वित्तीय संस्थाहरूको कर्जाको वर्गीकरणमा सहजीकरण गर्ने नीति राष्ट्र बैंकले लिएको छ।

पूर्वअर्थमन्त्री वर्षमान पुनले ल्याएको चालु आव २०८१÷८२ को बजेट कार्यान्वयनमा सघाउ पुग्ने व्यवस्था मौद्रिक नीतिमा गरिएको छ। व्यावसायिक शिक्षा तथा आन्तरिकरूपमा अध्ययन गर्ने चिकित्सा, इन्जिनिरिङ, सूचना प्रविधि, एकाउन्टिङ जस्ता व्यवहारिक शिक्षा आर्जनका लागि बजेटमा ऋण उपलब्ध गराउने घोषणा गरएको छ। बजेटको यो व्यवस्थालाई कार्यान्वयनमा लैजान ऋण सहजीकरण गरिने भएको छ।

बैंकमा विदेशी मुद्राको सञ्चिति बढेपछि राष्ट्र बैंकले विदेश घुम्न जानेलाई दिने डलर सटहीको सुविधामा पनि सहजीकरण गर्ने भएको छ। वर्षमा दुई पटकसम्म विदेश जानेका लागि राष्ट्र बैंकले एक पटकमा २५ सय डलर सटहीको सुविधा दिँदै आएको छ। यो व्यवस्थामा पनि राष्ट्र बैंकले थप सहजीकरण गर्ने भएको छ।

ड्राफ्ट/टिटीको माध्यमबाट वस्तु आयात गर्दा उपलब्ध हुने सटही सुविधाको विद्यमान सीमा बढाउने नीति लिइएको छ। राष्ट्र बैंकले यस्तो सीमा अमेरिकी डलर ३५ हजारबाट वृद्धि गरी ५० हजार कायम गरेको छ।

त्यसैगरी मौद्रिक नीतिमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले ऊर्जा बन्ड, ऊर्जासम्बन्धी ऋणपत्रमा गरिएको लगानीलाई ऊर्जा क्षेत्रमा लगानी गर्नुपर्ने गरी तोकिएको सीमामा गणना गर्न पाउने व्यवस्था गरिएको छ। ऊर्जा क्षेत्रमा लगानी अभिवृद्धि गर्न यस्तो व्यवस्था गर्न लागिएको हो। ऊर्जा क्षेत्रसँग सम्बन्धित विशिष्टीकृत संस्थाहरूबाट जारी गरिएका ऊर्जा बन्डलगायका ऊर्जासम्बन्धी ऋणपत्रमा गरिएको लगानीलाई ऊर्जा क्षेत्रमा लगानी गर्नुपर्ने गरी तोकिएको सीमा गणना गर्न सकिने व्यवस्था मौद्रिक नीतिमा गरिएको छ।

लघुवित्तलाई कर्जाको पुनर्तालिकीकरण र ब्याजदरसम्बन्धी व्यवस्थामा पुनरवलोकन गरिने भएको छ। परिस्थितिवस ऋण तिर्न नसकेका लघुवित्तका ग्राहकलाई निश्चित प्रतिशत ब्याज भुक्तानी गरी कर्जा पुनर्तालिकीकरण गर्न सक्ने नीति लिइएको छ।

भन्सार कर्मचारी कै मिलेमतोमा कृष्ण नगर भन्सारमा बिना क्वारेनटाइन फलफूल भित्राइने गरिएको छ । बिना क्वारेनटाइन फलफूल तरकारी, खाद्यान्न जस्ता कृषि उपज भित्राउन नपाइने प्रावधान छ । तर कृष्ण नगर भन्सारमा भने बिचौलिया र कर्मचारी कै सेटिङ भारतबाट फलफूल आयात गर्ने गरिएको खुलेको छ ।

क्वारेनटाइन कार्यालय कृष्ण नगरले गत साउन ९ गते बिना क्वारेनटाइन नेपाल भित्राइएका ३ ट्रक आँप नियन्त्रणमा लिएको थियो । युपी ३२ एस एन ८६२४, युपी २२ ए १३४७१ र युपी १५ एच टी ११८२ नम्बरको भारतीय गाडीबाट आँप ढुवानी गरिएको थियो । क्वारेनटाइन कार्यालयका प्रमुख बुद्धिराम भट्टराईले बिना क्वारेनटाइन भारतीय नम्बर प्लेटका ३ ट्रक आँप नियन्त्रणमा लिएको बताए । कृष्ण नगर भन्सारले क्वारेनटाइन रिपोर्ट बिनै तीन वटा आँप बोकेका ट्रकलाई नेपाल प्रवेश गराएको सूचना पाए पछि चेकजाँच गर्दा त्यस्तो भेटिएको उनले बताए ।

‘ एक महिना अघि देखि नै त्यस बारे सूचना पाएको थिए, साउन ९ गते नेपाल भित्राइएका ३ ट्रक आँप पनि बिना क्वारेनटाइन भित्राइएको भेटियो ’ उनले भने । सूचना पाए पछि निगरानी बढाइएको र अनलाइन ट्रक गर्दा यस्तो तथ्य फेला परेको उनले बताए । नियन्त्रणमा लिइएका ३ ट्रक फलफूललाई कारबाही गरिएको उनले बताए । उनीहरूलाई प्रत्येक ट्रक ५० हजारका दरले डेढ लाख जरिवाना गरिएको उनले बताए ।

भन्सार हुँदै नेपाल भित्रने सबै सवारीसाधनमा चेकजाँचलाई कडाई गरिएको भट्टराईको भनाई छ । कृष्ण नगर भन्सारमा फलफूल मात्र नभै अन्य सरसामान पनि बिचौलियाहरूसँग मिलेर भित्राइने गरिएको श्रोतले जनाएको छ । गत आर्थिक वर्ष २०८०/०८१ मा पनि भन्सारले लक्ष्य अनुसार राजस्व समेत संकलन गर्न असमर्थ बनेको छ ।

चुहावट बढेकाले भन्सारले लक्ष्य भेटाउन नसकेको व्यापारीहरू नै बताउँछन् । कृष्ण नगर भन्सार कार्यालयका प्रमुख मान बहादुर पौडेलले सबै गाडीहरू जाँच पास गरेर मात्र भित्राइने गरिएको दाबी गरे । विषादी चेक बिनै ३ वटा आँपको ट्रक नेपाल भित्रिएको बिषयमा भने केही मिस्टेक हुन सक्ने बताए । एउटै प्रज्ञापनबाट ८–१० गाडी आउने हुँदा यसरी छुटेको हुनसक्ने उनले बताए । ‘कुनै एजेन्टले तलमाथि गरेकोले फरक हुनसक्छ ’ उनले भने ।

उमेरले करिब ४५ वर्ष नागेकी खगिसरा कार्कीले अहिले पनि नेपाली नागरिक भएको अनुभूति लिन सकेकी छैनन् । सानै उमेरमा शुकशालीका गाउँपालिकाका कलमबहादुर कार्कीसंग विवाह गरेकी उनीसँग न जन्म दर्ता नै छ, न,त नागरिकता।

सुस्त मनस्थिति भएकी उनले कलिलै उमेरमा उस्तै श्रीमान् पाइन्। घरमा ५ वटा बालबच्चा छन्।श्रीमान् कलमबहादुर कार्कीको भने एक वर्ष पहिले मृत्यु भइसक्यो । कलमको नागरिकता छ,तर खगिसराको नागरिकता नहुँदा विवाह दर्ता हुन सकेन । जस कारण उनी अहिले सम्म नागरिकता विहीन छन्।

अहिले आफू अनागरिक सरह बाँच्नुपरेको खगिसरा बताउँछिन् । ‘श्रीमानको नागरिकता र बालबच्चाको जन्म दर्ता छ,आफ्नो जन्म दर्ता पनि छैन्, नागरिकता बनाउन वर्षौँदेखि धेरै प्रयास ग¥यौं। न नागरिकता बन्यो न अन्य कुनै प्रमाण छ।’, उनले भनिन् । जन्म दर्ता तथा नागरिकता पाउन धेरै वर्षदेखि सङ्घर्ष गरिरहे । वडादेखि पालिकासम्म पटक–पटक धाउँदा पनि आफ्नो पीडा कसैले नसुनेको उनको गुनासो छ ।

कार्की दम्पतीका सन्तान आर्थिक अभावले उच्च शिक्षाबाट वञ्चित भएका छन्। तिन छोरी मध्य एक छोरीको विवाह भइसकेको छ। उनीहरूले पनि नागरिकता बनाउन सकेका छैनन्। छोराहरू दुवै सानै उमेरका छन् ।

‘मेरो नागरिकता नहुँदा पालिकाबाट पाउने कुनै पनि सेवा सुविधा पाउन उस्तै समस्या छ’, कार्कीले भनिन्, ‘यतिका वर्ष अनागरिक छु । सरकार ! अब नागरिकता माग्न कहाँ जाऊँ ?’

नागरिकता दिलाइदिन स्थानीय सरकार र नेताहरूसमक्ष हारगुहार गर्दा पनि कसैले चासो नदिएको उनको गुनासो छ । छरछिमेकका सन्तान उच्च शिक्षा पढ्न जाँदा आफ्नाले पढ्न नपाउँदाको पीडाले सताउने गरेको उनको भनाइ छ। ‘नागरिकता नहुँदा रोजगारीसमेत कसैले दिँदैन। परिवारको छाक टार्न हम्मे हम्मे परिरहेको छ’, उनले भनिन्।

शुभकालीका गाउँपालिका—५वडा अध्यक्ष मिमबहादुर शाहीले खगिसराको जन्म घर कहाँ हो ? भनेर नखुलेको सुनाए । उनका बाबुआमा वा घरपरिवारका कुनै पनि सदस्यको पहिचान नहुँदा समस्या भइरहेको शाहीको भनाइ छ।

यो परिवारलाई नागरिकता दिलाउन आफूले जिल्ला प्रशासन कार्यालय धाइरहेको उनले सुनाए। ‘जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट पनि श्रमजीवी मुचुल्का मागेकाले उनलाई नागरिकता दिलाउन प्रयास गरेको छौ ।’, उनले भने ।

स्थानीय देवीराम आचार्यका अनुसार यी बालबालिकाको भविष्य सुनिश्चित गर्न सरकारले खगिसरालाई नागरिकता दिनुपर्ने बताए । उनले आफूले पटक–पटक कागज जाँच लगेर जिल्ला प्रशासन पुगेको सुनाए ।

उनी कुन ठाउँको हुन भन्ने बारे कुनै पनि जानकारी नभएको कारण अहिले तत्काल नागरिकता दिन नसकिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी गणेश नेपालीले बताए । उनले भने ‘खगिसराको कुनै प्रमाण भेटिएको छैन्। हामीलाई पनि समस्या भयो उनले भने । ’

सानै उमेरमा विवाह

खगिसराले सानै उमेरमा कालिकोटको शुभकालीका गाउँपालिका— ५ का कलमबहादुर कार्कीसंग विवाह गरिन्। विवाह गरेपछि उनले घरपरिवारको नाम निसान भुलिसकेको बताउँछिन् ।

सुस्त मनस्थितिकी उनलाई गाउँलेले पनि उस्तै सुस्त मनस्थितिका कलमसँग विवाह गराए । ‘अलि ठुलो भएपछि सबै भुले । श्रीमानले साथ छोडेर जानु भयो । खगिसराले भनिन्, ‘जाने ठाउँ कहीँ नभएपछि मैले कहाँ जानु ।’ सानै उमेमा विवाह गरेर लामो समय सँगै बसेका श्रीमानको रोगका कारण मृत्यु भयो ।’

उनीहरु विवाह गरेर जाँदा नागरिकता तथा जन्म दर्ता कुनै थिएन । पछि उनको श्रीमानको भने नागरिकता बन्यो, तर उनको कुनै प्रमाण छैन् ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी विप्लव समूहका प्रवक्ता खड्कबहादुर विश्वकर्माले आफ्नो पार्टीले नयाँ विचारका साथ २०८४ को चुनाव लड्ने बताएका छन् । पार्टीले देशव्यापी रूपमा सञ्चालन गरेको उत्पादन अभियानअन्तर्गत बाँके, सुर्खेत, दैलेख हुँदै शुक्रबार कालिकोट पुगेका उनले नेपाली जनतामा रहेको राजनीतिप्रतिको निराशा र केही हुँदैन भन्ने मानसिकता बदल्न आफ्नो पार्टीले नयाँ योजनासहित चुनाव लड्ने बताएका हुन् ।

२०७९ को चुनावमा केही स्थानीय तहमा स्वतन्त्रको हैसियतमा उम्मेदवारी दिए पनि पार्टीभित्रकै विवादका कारण सफलता हासिल गर्न नसकेको स्विकार्दै आगामी चुनाव देशभक्त, राष्ट्रवादी, युवाको प्रतिनिधित्व गर्दै आफ्नो दलले चुनाव लड्ने उनले बताए ।

विश्वकर्मा कालिकोटका लोकप्रिय नेता हुन् । उनी २०६४ को संविधानसभा निर्वाचनमा ५१ प्रतिशत मत पाएर निर्वाचित भएका थिए।

पार्टीद्वारा मान्ममा आयोजित पत्रकार भेटघाट कार्यक्रममा बोल्दै विश्वकर्माले नेपालमा कम्युनिस्ट जनमत ६६ प्रतिशत हाराहारी भए पनि सबैलाई समेट्न नसक्ने र आत्म केन्द्रित हुने नेताहरूका कारण जनताले परिवर्तनको महसुस गर्न नसकेको दाबी गरे।

‘फुट र विभाजन कम्युनिस्टहरूको रोग नै छ,’ समाजवादी मोर्चाबारेको सञ्चारकर्मीको जिज्ञासामा उनले भने, ‘अब पनि मिल्न नसक्ने हो भने कसैको खैरियत छैन ।’ उनले एमालेसहित कम्युनिस्टहरूको समाजवादी मोर्चा बनाउनुपर्नेमा जोड दिँदै काँग्रेसभित्रका इमानदार देशभक्तलाई पनि समाजवादी मोर्चामा सहकार्य गर्ने गरी योजना बनाउने सुनाए।

काँग्रेस र एमालेले सत्ता साझेदारीका लागि गरेको ७ बुँदे समझदारी स्वाभाविक भएको पनि उनले बताए । ‘संविधानमा नमिलेका कुरा मिलाउने भए ठिक छ, अन्यथा जनताका अधिकार कटौती गर्ने प्रयास भए आफ्नो दलले खबरदारी गर्नेछ,’ उनले भने।हाल अवलम्बन भइरहेको समानुपातिक प्रणाली नेताहरूले दुरुपयोग गरेको बताए।

विप्लव समूहले समाजमा चन्दा आतंक मच्चाएको सञ्चारकर्मीको गुनासोमा उनले जनतामा आश्रित पार्टी भएकाले सहयोग लिए पनि जबरजस्ती कसैलाई नगरेको उनको दाबी थियो। जनताबाट केही नलिन देशभरि बाँझो रहेको जमिनमा सामूहिक खेती गरेर उत्पादनमा जोड दिएको पनि उनले बताए

आइतबार उपत्यकाभित्रका सम्पूर्ण स्थानीय तह र स्थानीय तह मातहतका निकायमा सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरिएको छ ।

कीर्तिपुर नगरपालिका प्रमुख राजकुमार नकर्मीको मृत्युको शोकमा काठमाडौँ उपत्यका मेयर्स फोरमले काठमाडौँ, ललितपुर र भक्तपुरका स्थानीय तहमा सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरेको शुक्रबार जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

नकर्मी विसं २०२१ असार २० गते जन्मेका थिए । विकास प्रेमी एवं समाजसेवीका रूपमा परिचित नकर्मी विसं २०७९ को स्थानीय निर्वाचनमा कीर्तिपुर नगरपालिकाको प्रमुख पदमा निर्वाचित भएका थिए ।

नकर्मीको बिहिबार निधन भएको हो । फोरमका अध्यक्ष चीरबाबु महर्जनद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उनको निधनको खबरले काठमाडौ उपत्यका मेयर्स फोरम परिवार अत्यन्तै मर्माहत र स्तब्ध भएको उल्लेख छ । ‘उहाँको मृत्युले कीर्तिपुर नगरपालिकालगायत काठमाडौँ उपत्यकाको विकासमा अपूरणीय क्षति पुगेको महसुस भएको । उहाँले यस फोरममा रही पुर्‍याउनुभएको योगदान हाम्रा लागि अविष्मरणीय छन्’, विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘काठमाडौं उपत्यका मेयर्स फोरम परिवार यो अपूरणीय क्षतिको दुःखद् घडीमा उहाँप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछ । साथै उहाँको आत्माको चीरशान्तिको कामना गर्दै शोकाकूल परिवारजनप्रति गहिरो समवेदना व्यक्त गर्दछ । उहाँको निधनबाट उपत्यकाका सबै पालिकाहरू मर्माहत भएका छन् ।’

यसैबीच चन्द्रागिरि नगरपालिकाका प्रमुख घनश्याम गिरीले पनि विज्ञप्ति जारी गर्दै नकर्मीका असामयिक निधन भएकामा नगरपालिका परिवार अन्यन्त मर्माहत भएको र यस दुःखद् घडीमा दिवंगत आत्माको चिरशान्तिको कामना गर्दै हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेका छन्। उनले यही साउन १३ गते चन्द्रागिरि नगरपालिका र मातहतका निकायमा शोक बिदा गरिएको जानकारी दिए ।

कार्यालय समय हुनु अगावै शुक्रबार बिहान सिंहदरबारको दक्षिण गेटबाहिर खचाखच भीड जम्मा भइसकेको थियो । सिंहदरबारको प्रवेश अनुमति (पास) लिन अटेसमटेस भएको भीड कति बेला पास पाइएला र भित्र छिरौँला भन्ने हतारोमा देखिन्थ्यो ।

त्यो भीड छिचोल्दै भित्र सिंहदरबार परिसरमा पुग्दा झन् उस्तै बाक्लो भीड देखियो । हातमा बोकेका झोलाहरू खादा माला सहजै देख्न मिल्ने गरी त्यो भीड मन्त्रालयहरूभित्र पस्न खोजी रहेको थियो ।

सिंहदरबारमा नियुक्त भएर आएका नवमन्त्रीहरू बधाई दिन यस्तो भीड त्यहाँ उपस्थित थियो । पछिल्लो समय दुई ठुला दल नेपाली काँग्रेस र नेकपा एमाले मिलेर नयाँ सरकार गठन गरेसँगै यस्तै भीड दिनहुँ सिंहदरबारमा लाग्ने गरेको छ । एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको नेतृत्वमा नयाँ सरकार बनेको पहिलो दिनमै सरकारले पूर्णता पाएको थियो । यो सँगै सिंहदरबारमा सोही दिनबाट मन्त्रीहरूलाई शुभकामना दिनेहरूको भीडले तँछाडमछाड गरिरहेको कर्मचारीहरू बताउँछन् । कतिसम्म भने सिंहदरबारका कर्मचारीहरूलाई बधाई दाताहरूलाई पास जारी गर्न पनि उस्तै व्यवस्था रहेको एक कर्मचारी बताउँछन् ।

देशभर ठुलो सङ्ख्यामा कार्यकर्ता भएका दुई ठुला दल मिलेर सरकार बनाउँदा एकैसाथ ती कार्यकर्ता काठमाडौँ ओर्लिएर मन्त्रीहरू बधाई दिन सिंहदरबारमा लर्को लागिरहेको देखिन्छ ।

मन्त्रीहरूलाई बधाई दिन सिंहदरबार पुग्नेमा काठमाडौँ उपत्यकामा रहेका आफन्तजन र कार्यकर्ता मात्र नभई जिल्ला–जिल्ला तथा निर्वाचन क्षेत्रबाट समेत कार्यकर्ताहरू काठमाडौँ ओर्लिएका छन् ।

कार्यकर्ता मात्र नभई असार मसान्त सकिएर फुर्सदिला बनेका स्थानीय तहका हज्जारौं जनप्रतिनिधि पनि काठमाडौँ ओर्लिएको देखिन्छ । यही मौकामा उनीहरू समेत मन्त्रीहरू बधाई दिन सिंहदरबारमा लाम लागिरहेका देखिए ।

यस्तै प्रदेश सरकारमा पनि फेरबदल हुने भएकाले प्रदेशसभाका सांसदहरू पनि मन्त्रीको दौडधुप र लबिङमा यति बेला काठमाडौँ पुगेका छन् । आफ्नो लबिङमा भनसुन गर्दा शक्ति देखाउन उनीहरू समेत सयौँ कार्यकर्ता बोकेर काठमाडौँ पुगेका छन् । उनीहरूको गन्तव्य पनि सिंहदरबार हुने गरेको छ ।

यसरी आउनेहरू बढ्दा हवाई यातायातमा चाप बढेको छ भने, कैयौँ साना ठुला गाडी नै रिजर्भ गरेर आइरहेका देखिन्छन् ।

यसरी एकैसाथ जनप्रतिनिधिदेखि सांसदसम्म, नेतादेखि कार्यकर्तासम्म सिंहदरबारमा मन्त्रीलाई बधाई दिन पुग्दा स्वयम् मन्त्रीहरू समेत खादा मालाले आजित भएका छन् ।

सरकार गठनको भएको १२ दिन बितिसक्दा पनि यो चहलपहलमा कुनै कमी नआउँदा कतिपय मन्त्रीहरू असन्तुष्ट समेत सुनिन थालेका छन् । खादा मालाबाट फुर्सद नपाउँदा मन्त्रालयमा आफ्नो सचिवालयलाई समेत पूर्णता दिन नसकेको गुनासो पोखिरहेका छन् ।

यस्तै असन्तुष्ट मध्येका एक हुन् सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्री राजकुमार गुप्ता । शुक्रबार बिहान कार्यालय समय नहुँदै उनको मन्त्रालयबाहिर ठुलै भीड जम्मा भइसकेको थियो । त्यो भीड मन्त्रालय भित्र हुँदै सचिवालय कक्षसम्म अटेसमटेस भइसकेको थियो ।

उनी करिब मध्यान्ह १२ बजेतिर मन्त्रालय प्रवेश गरे । कार्यकक्ष पुग्नासाथ भीडबाट मन्त्रीलाई भेट्न चाहनेहरूको दबाब सुरु भयो । त्यहाँ उपस्थितहरूबाट सुनियो ‘हामी ९ बजे आएको मन्त्री ज्यूलाई एक मिनेट भेट्छु।’ त्यसै गरी अरु पनि सुनिन थाले ।

त्यसपछि मन्त्रीबाट मन्त्रालयको कामभन्दा बधाई थाप्ने काम अगाडि सुरु भयो । मन्त्रीको भेटघाट कार्यक्रम चल्दै गर्दा धेरै समय व्यतीत हुन थाल्यो । उता त्यसैले मन्त्री गुप्तामा असन्तुष्ट रहेको झल्को सहजै देखिन्थ्यो ।

यसै क्रममा एउटा समूह मन्त्रीलाई भेट्न कार्यकक्षमा छि¥यो । केही व्यक्तिले धमाधम खादा माला पहि¥याए । लगातार खादा मालाले आजित भएका उनले आफ्नो मनको बह रोक्न सकेनन् । ‘यो खादा माला कार्यक्रमले काम गर्न नि नदिने भो १’

त्यसपछि मन्त्री गुप्ताले लगाएको खादा छेउमै रहेको स्ट्यान्डमा झुन्ड्याए । स्ट्यान्ड खादाले भरिसकेको थियो ।

नेपालले घरेलु मैदानमा आयोजना हुने काभा वुमन्स नेसन्स भलिबल लिगको उद्घाटन खेलमा श्रीलंकाविरुद्ध चुनौती प्रस्तुत गर्ने भएको छ।

नेपाल भलिबल सङ्घले शुक्रबार पत्रकार सम्मेलन मार्फत प्रतियोगिताको तयारी पूरा भएको जानकारी दिँदै खेल तालिका पनि सार्वजनिक गरेको छ।

साउन १७ गतेदेखि सुरु हुने काभा वुमन्स नेसन्स लिगमा नेपालसहित पाँच राष्ट्र श्रीलङ्का, इरान, भारत र माल्दिभ्सले प्रतिस्पर्धा गर्दै छन् । नेपालले यो प्रतियोगिताका लागि रसियासँग घरेलु मैदानमा नै दुई मैत्रीपूर्ण खेल पनि खेलेको थियो । यद्यपि, नेपालले कुनै सेट पनि जित्न सकेन । पत्रकार सम्मेलनमा सङ्घले प्रतियोगिताका लागि सम्पूर्ण तयारी पूरा भएको पनि जानकारी दिएको छ ।

शुक्रबार नै काभा वुमन्स नेसन्स लिगको ट्रफी सार्वजनिक भएको छ । गैर आवासीय नेपाली संघ ९एनआरएनए० का संस्थापक अध्यक्ष उपेन्द्र महतोले ट्रफी सार्वजनिक गरेका हुन।प्रतियोगिताका लागि संघका अध्यक्ष जितेन्द्रबहादुर चन्दको संयोजकत्वमा विभिन्न २१ वटा उपसमिति पनि गठन भएको छ । सात दिनसम्म चल्ने प्रतियोगितामा पहिलो दिन नेपाल र श्रीलङ्का तथा भारत र इरानबिच प्रतिस्पर्धा हुनेछ ।

नेपालले आफ्नो दोस्रो खेल साउन १८ गते बलियो प्रतिद्वन्द्वी भारतसँग, तेस्रो खेल साउन २० गते माल्दिभ्स र चौथो खेल साउन २१ गते इरानविरुद्ध प्रतिस्पर्धा गर्ने भएको छ । प्रतियोगिता राउन्ड रोबिन लिगका आधारमा सञ्चालन हुनेछ । राउन्ड रोबिन लिगपछि अङ्क तालिकाको पहिलो र चौथो तथा दोस्रो र तेस्रोबिच साउन २२ गते सेमिफाइनल हुनेछन् । उपाधिका भिडन्त र तेस्रो स्थानका खेल साउन २३ गते हुनेछन् ।

जुम्लाको पातारासी–५ तल्लो लोर्पा गाउँकी ५९ वर्षीया लक्ष्मी बुढामा खुसीको सीमा छैन। आँखा पोल्ने, चिलाउने र सिंगान बगिरहने समस्याले उनी ग्रस्त थिइन्। उक्त समस्याको समाधान गाउँ नजिकैको पातारासी अस्पतालमा उपचार पाएपछि उनी खुसी छिन्।

‘सहर बजारको अस्पतालमा जाँदा गाडी भाडा नै ४ सय लाग्छ। आउजाउ र खाजा गरेर एक हजार रुपैयाँ सकिन्छ,’ उनले भनिन्, ‘अहिले गाउँमै अस्पताल खुल्दा यातायात खर्च बचेको छ। यो हामी गरिबका लागि राम्रो सेवा हो।’

उक्त अस्पतालमा भिडियो एक्सरे, ईसीजी र प्रयोगशाला सेवा गाउँमै पाइन थालेपछि हजारौँ खर्च गरेर जुम्ला सदरमुकाममा अवस्थित कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान जानुपर्ने बाध्यता हटेको उनले बताइन्। प्रतिष्ठानमा लाइन बस्नु पर्ने झन्झटिलो अन्त्य हुने उनको भनाइ छ।

अस्पतालमा अहिलेसम्म झण्डै एक हजार जनाले उपचार सेवा लिइसकेका छन्। २६ जनाले भिडियो एक्सरे सेवा लिनुका साथै एक सयभन्दा बढीले ल्याब सेवाको उपयोग गरेको अस्पतालको तथ्याङ्क छ। अस्पतालमा ग्यास्ट्रिक, दम र भाइरल ज्वरोका बिरामी बढी आउँछन्।

उक्त अस्पताल जुम्लाको पातारासी–५ लासी बजारमा सोही वडाका ३८ वर्षीय कृष्ण बुढाले निजी लगानीमा सञ्चालन गरेका हुन्। अस्पताल पाँच बेड क्षमताको छ।

उनले करिब ३० लाख रुपैयाँको लागतमा अस्पताल सञ्चालन गरेका हुन्। आफ्नै घरमा खोलेको अस्पतालमा ५ जनासम्म बिरामी भर्ना गरेर उपचार गर्न सक्ने व्यवस्था मिलाएको कृष्णले बताए।

विपन्न र आर्थिक अवस्था कमजोर भएका नागरिकलाई उपचारका लागि सुर्खेत, नेपालगन्जसम्म धाउनुपर्ने बाध्यता हट्ने उनको भनाइ छ। भिडियो एक्सरे, ईसीजी र ल्याब सेवा चलाइरहेका बुढाले हरेक साता कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका विशेषज्ञ चिकित्सक ल्याएर बिरामीलाई सुविधा दिने गरेका छन्। अस्पतालमा चिकित्सक नै नियुक्त गरेर २४ सै घण्टा विशेषज्ञ सेवा प्रदान गर्ने उनको तयारी छ।

केही वर्ष अगाडि देशैभर कोरोना महामारी फैलियो। उनी पनि कोरोना संक्रमण भएर झण्डै दुई साता थला परे। कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान शिक्षण अस्पताल जुम्लाको आइसियुमा बसेर उपचार गराउँदाको पीडा अहिलेसम्म सम्झन्छन्।

‘खोक्दा रगत आउँथ्यो। बाँचिएला जस्तो लागेकै थिएन। डाक्टरहरूले धेरै मिहिनेत अथक गरे बचाए। प्रतिष्ठानले मलाई बचायो,’ उनले भने, ‘त्यही बेला गाउँमै अस्पताल खोलेर सुविधा दिने निर्णयमा पुगेको बुढा बताउँछन्।’

गत असार १ देखि सेवा सुरु गरिएको हो। ‘गरिबीले धेरै बिरामी रोग लुकाएर काल पर्खिरहेका हुन्छन्,’ कृष्णले भने, ‘त्यस्ता बिरामीलाई प्राथमिकता दिएर उपचारको पहुँचमा ल्याउने योजना छ।’

पातारासी अस्पतालमा अहिले दैनिक १५ देखि २० जनासम्मले उपचार गराइरहेका छन्। अस्पतालमा सिनियर अहेब धनबहादुर बुढा र ल्याब टेक्नीसियन पेमा खाडु तामाङ कार्यरत छन्।

अस्पतालले २६ गाउँ बस्तीमा निःशुल्क रूपमा सुगर र ब्लड प्रेसर जाँच अभियान चलाइरहेको छ। सरकारी स्वास्थ्य संस्थामा औषधि उपकरण नपाइने, स्वास्थ्यकर्मी नबस्ने र भरपर्दो उपचार नहुँदा सदरमुकाम खलङ्गासम्म पुगेर उपचार गराउनुपर्ने बाध्यता गाउँमा अस्पताल खुलेसँगै हटेको छ।

सरकारले हरेक गाउँपालिकामा ५ देखि १५ बेडको अस्पताल बनाउनुपर्ने अवधारणा ल्याए पनि स्थानीय सरकारले चासो नदेखाएपछि अस्पताल खोल्न बाध्य भएको उनको भनाइ सञ्चालक कृष्णको भनाइ छ।

अस्पतालले गाउँपालिकासँग मिलेर बस्ती र घरदैलो स्तरमा विशेषज्ञ सेवा पुर्‍याउने योजना बनाइरहेको छ।

२०५९ मा एसएलसी पास गरेपछि अहेब पढेर बाल्यकालमा ‘डाक्टर’ बनेर गरिबको सेवा गर्ने उनको धोको थियो। स्थानीय ऋणमोक्ष मावि डिल्लीचौरबाट २४ जनामध्ये एसएलसी उत्तीर्ण हुने उनी एक्ला थिए।एसएलसी पास भएलगत्तै कृष्ण अहेब पढ्नका लागि फारम भर्न कर्णाली प्राविधिक शिक्षालय पुगे।

त्यति बेला कर्णालीभरिमा यो शिक्षालयमा मात्रै अहेब पढाइ हुन्थ्यो। तर एसएलसी गरेका भन्दा कम पढेकाले मात्र अहेब पढ्न पाउने व्यवस्था भएको हुँदा कृष्णको अहेब पढ्ने सपना अधुरै रहयो।

कर्णाली प्रदेश सरकारका मुख्यमन्त्री यामलाल कँडेलले उपसचिव तहसम्मका कर्मचारी प्रदेश सरकारले परिपूर्ति गर्ने बताएका छन् ।

मुख्यमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयमा शुक्रबार आयोजित ‘पत्रकार भेटघाट’ कार्यक्रममा उनले प्रदेश लोक सेवा आयोगमार्फत उपसचिव तहसहित ७५ प्रतिशत कर्मचारी प्रदेश सरकारले परिपूर्ति गर्ने बताएका हुन।

जनप्रतिनिधिहरुको संस्थाले नीति, कानुन पारित गर्ने र कर्मचारी संयन्त्रले त्यसको कार्यान्वयन गर्ने भएकाले कर्णालीमा अभाव भएको कर्मचारी जनशक्ति परिपूर्तिमा जोड दिइने उनले बताए।

उनले आफ्नो नेतृत्वको सरकारले तीन महिनामा कोहलपुर–सुर्खेत १३३ केभी प्रसारण लाइनमा निकुञ्ज क्षेत्रमा आएका समस्या समाधान गरेको, उद्योग, वाणिज्य व्यवसायको दर्ता र नवीकरणको समस्या हल गर्नुका साथै बड्डीचौर–सुर्खेत ३३ केभी प्रसारण लाइन वीरेन्द्रनगरसम्म पुर्याउन जोड दिएको जनाए।

सरकारले कहिले पूर्णता पाउँछ भन्ने प्रश्नमा मुख्यमन्त्री कँडेलले भने, ‘सत्ता साझेदार दल नेपाली कांग्रेस आन्तरिक छलफलमा छ । छलफल अब नयाँ ढङ्गबाट सुरु हुन्छ ।’ सङ्घीय संरचना भए पनि मानसिकता भने केन्द्रीय संरचना अनुसार हुँदा अपेक्षित रुपमा काम गर्न नसकिएको उनको भनाइ छ ।

प्रदेश सरकारले कुनै पनि निर्णय यथोचित समयमै गरेर अगाडि बढ्ने बताउँदै उनले भने, ‘राजनीतिक परिस्थिति बदलिँदा प्रदेश नीति तथा योजना आयोगमा पदाधिकारी नियुक्तिमा ढिलाइ भयो यद्यपि सरकार बाटो सुधारमा लागि रहेको छ ।’

उनले चालु आव २०८१/८२ को नीति तथा कार्यक्रम र बजेटका सम्बन्धमा सदनमा गरेको दलीय सहमति हुबहु गर्ने प्रतिबद्धता जनाए ।

राष्ट्रिय योजना आयोगका नवनियुक्त उपाध्यक्ष प्रा डा शिवराज अधिकारीले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीसमक्ष पद तथा गोपनीयताको सपथ लिएका छन ।

प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालयमा आयोजित समारोहमा उनले सपथ लिएका हुन । त्रिभुवन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक समेत रहेका डा अधिकारी बिहीबार उपाध्यक्षमा नियुक्त भएका थिए ।

साथै उपाध्यक्ष अधिकारीसमक्ष शुक्रबार आयोगका नवनियुक्त सदस्यहरु डा आरपी विछार, डा रमेशप्रसाद सिंह, डा प्रकाशकुमार श्रेष्ठ, गीताकुमारी पौडेल अधिकारी, डा जयबहादुर टण्डनले पनि पद तथा गोपनीयताको सपथ लिएका छन । शुक्रबारको सपथमा आयोगका नवनियुक्त सदस्य गङ्गादत्त अवस्थी भने अनुपस्थित रहेका थिए ।

त्यस अवसरमा उपप्रधानमन्त्रीहरु, मन्त्रीहरु, प्रधानमन्त्रीका सल्लाहकार मुख्यसचिवलगायतका व्यक्तित्वको उपस्थिति थियो ।

नक्कली नेपाली रुपैयाँसहित सर्लाहीबाट प्रहरीले दुई युवकलाई पक्राउ गरेको छ।

शुक्रबार १ हजारका १३ थान नक्कली नोटसहित प्रहरीले रौतहटको चन्द्रपुर नगरपालिका १० बालचनपुरबाट दुई जनालाई पक्राउ गरेको हो।

पक्राउ पर्नेमा सर्लाहीको गोडैता नगरपालिका ८, गोडैता निवासी २४ वर्षीय इमामुल हक दर्जी र सोही गाउँका ३२ वर्षीय नजरे आलम रहेका छन्।

प्रहरीका अनुसार बिहीबार राति पौने १० बजेतिर बागमती प्रदेश ०२–०२१ प ६३६८ नम्बरको मोटरसाइकलमा सवार उनीहरुलाई चेकजाँच गर्ने क्रममा नक्कली नोट भेटिएपछि पक्राउ गरिएको हो।

प्रहरीले उनीहरूको साथबाट मोटरसाइकल पनि बरामद गरेको छ। उनीहरुमाथि थप अनुसन्धान भइरहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय रौतहटका प्रवक्ता तथा डिएसपी एलिजा गिरीले जानकारी दिइन्।

मौसमजन्य विपदमा परी शुक्रबार अपराह्नसम्म मुलुकभर एक सय ३९ जनाको मृत्यु भएको छ ।

बाढी, पहिरोलगायत विपद्मा परी काठमाडौँ उपत्यकामा दुई, कोशीमा २२, मधेसमा छ, बागमतीमा २९, गण्डकीमा ३८, लुम्बिनीमा २४, कर्णालीमा आठ र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १० जनाको मृत्यु भएको केन्द्रीय प्रहरी समाचार कक्षले जनाएको छ।

बाढीपहिरोमा परी कोशी र बागमती प्रदेशमा दुई÷दुई तथा गण्डकी र कर्णाली प्रदेशमा एक÷एक गरी छजना बेपत्ता भएका छन् । बेपत्ताको खोजी जारी रहेको प्रहरीले जनाएको छ । विपद्मा परी एक सय ५६ जना घाइते भएका छन् ।

बाढीका कारण जम्मा एक सय ८४ घर डुबानमा परेका छन् भने दुई सय ३८ घर, ८६ गोठ, ४३ पुल, दुई विद्यालय र दुईवटा सरकारी कार्यालयमा क्षति पुगेको छ । विपद्का घटनाबाट चार हजार ३० घरपरिवार विस्थापित भएका छन् ।

अवैध रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय आगमन कल बाइपास (भिओआइपी) सञ्चालन गरेको अभियोगमा काठमाडौँबाट प्रहरीले दुईजनालाई पक्राउ गरेको छ । पक्राउ पर्नेमा सिन्धुपाल्चोकको लिशङ्खुपाखर गाउँपालिका–५ घर भई बनस्थली बस्ने ४० वर्षीय भुपेन्द्र श्रेष्ठ र झापा गौरीगन्ज गाउँपालिका–४ घर भई कपन बस्ने २४ वर्षीय खुमप्रसाद गिरी रहेका छन्।

सरकारको कुनै पनि निकायबाट अनुमति नलिई गैरकानुनी रूपमा भिओआइपी सञ्चालन गरिरहेको भन्ने सूचनाका आधारमा नेपाल टेलिकम र एनसेलको प्राविधिक सहयोगमा केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरोबाट खटिएको प्रहरी टोलीले उनीहरूलाई पक्राउ गरेको हो।

प्रहरीले वनस्थली खरिबोटस्थित भुपेन्द्रको घरबाट भिओआइपीमा प्रयोग गरिएका विभिन्न उपकरण, राउटर एक थान, आठ पोर्टको भिओआइपी गेटवे एक थान, इन्भर्टर एक थान, ब्याट्री एक थान, नेपाल टेलिकमको सीमकार्ड एक थान र एनसेलको सीमकार्ड नौ थान बरामद गरेको छ।

उनीहरूमाथि दूरसञ्चार ऐन, २०५३ अन्तर्गतको कसुरमा जिल्ला अदालत काठमाडौँबाट पाँच दिन म्याद थप अनुमति लिई आवश्यक अनुसन्धान भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ।

ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिंचाइमन्त्री दीपक खड्काले दुई वर्षभित्र सबै नागरिकको घरमा विद्युत् सेवा पुर्‍याउने लक्ष्यसहित सरकार अगाडि बढेको बताएका छन् ।

सामुदायिक विद्युत् उपभोक्ता राष्ट्रिय महासङ्घको २०औँ स्थापना दिवसको अवसरमा शुक्रबार आयोजित कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै मन्त्री खड्काले हाल ९८ प्रतिशत क्षेत्रमा विद्युतीकरण भइसकेकाले दुई वर्ष अगावै लक्ष्य भेट्नेगरी देशभर विद्युतीकरण गरिसक्ने बताए ।

‘ऊर्जा क्षेत्रको विकासमा सरकारले राखेको लक्ष्य प्राप्त गर्नका लागि निजी क्षेत्रको साथ र सहयोग आवश्यक छ,’ उनले भने, ‘मुलुकको विद्युत् विकासको क्षेत्रमा सरकार निजी क्षेत्र मिलेर काम गर्नुपर्छ ।’

निजी क्षेत्रको समस्या समाधान हुनेगरी आफूले काम गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्दै ऊर्जामन्त्री खड्काले विद्युत् क्षेत्रलाई आफूले नजिकबाट नियालिरहेकाले आगामी दिनमा काम गर्न सहज हुने विश्वास व्यक्त गरे। ग्रामीण क्षेत्रबाट विद्युत् प्रयोग गरेवापतको ठूलो रकम उठाएर मुलुकलाई योगदान पुर्‍याएको भन्दै उनले सामुदायिक विद्युत् उपभोक्ता राष्ट्रिय महासङ्घलाई धन्यवाद व्यक्त गरे ।

महासङ्घ नयाँ सोच र विचारका साथ परिस्कृत हिसाबले अगाडि बढ्नुपर्नेमा जोड दिँदै मन्त्री खड्काले सामुदायिक विद्युत् उपभोक्ता समितिलाई अगाडि बढाउन सरकार महासङ्घको साथमा रहेको बताए ।

विद्युत् नियमन आयोगका अध्यक्ष डा रामप्रसाद धितालले ग्रामीण क्षेत्रका जनतालाई गुणस्तरीय विद्युत् सेवा प्रदान गर्न महासङ्घले भूमिका खेल्नुपर्ने बताए । उनले विद्युत् चुहावटको समस्यालाई रोक्नका लागि महासङ्घले खेलेको भूमिका महत्त्वपूर्ण रहेको उल्लेख गरे।

विसं २०६२ साउन ११ मा स्थापना भएको महासङ्घले जनताको प्रत्यक्ष्य सहभागीतामा सामुदायिक विद्युतीकरणको कामलाई अगाडि बढाउँदै आएको छ ।

महासङ्घका अध्यक्ष नारायण ज्ञवालीले चुहावट भएको विद्युत्लाई रोक्दै नेपालमा सामुदायिक विद्युतीकरणको अभियानलाई अगाडि बढाउन महासङ्घले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएको बताए ।

महासङ्घले समुदायमार्फत हाल देशभरका ५५ जिल्लामा ३०२ संस्थामार्फत विद्युतीकरणको काम गर्दै आएको छ । महासङ्घले हालसम्म एक अर्ब ८० करोड विद्युत् प्रयोग गरेवापतको रकम समुदायबाट उठाएर सरकारलाई हस्तान्तरण गरिसकेको छ भने तीन हजार ५०० जनालाई रोजगार प्रदान गरेको छ ।

पूर्व सांसद मञ्चले गृहमन्त्री रमेश लेखकसँग भेटवार्ता गरेको छ । पूर्व सांसद मञ्चका अध्यक्ष ओमकार श्रेष्ठ नेतृत्वको टोलीले शुक्रबार गृह मन्त्रालय पुगेर मन्त्री लेखकसँग भेटवार्ता गरेको हो ।

पूर्व सांसद मञ्चका अध्यक्ष श्रेष्ठले गृहमन्त्री लेखकलाई बधाइका साथै सफल कार्यकालको शुभकामना दिएको बताए ।‘‘उहाँको कार्यकाल सफल होस् । राम्रोसँग काम गर्नुहोस् । अहिलेको अस्तव्यस्ताबाट निकास निकाल्न सफल हुनुहोस् भनेर शुभकामना दिएका छौँ,’ उनले भने, पूर्व सांसद मञ्च संसदको सल्लाहकार समिति हो । संसदले पनि सल्लाहकार संस्थाका रुपमा स्वीकृत दिएको छ ।’

जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा दर्ता भएको पूर्व सांसद मञ्चलाई गृह मन्त्रालयको राष्ट्रिय निर्देशन ऐन अनुसार दर्ताको व्यवस्था मिलाइ दिन पूर्व सांसदहरूले माग राखेका थिए। साथै पूर्व सांसदहरूले निरन्तर जनताको काममा रहेको भन्दै राज्यको तर्फबाट न्यूनतम सुविधा उपलब्ध गराउन पनि उनीहरूको माग थियो । पूर्व सांसद मञ्चको माग सम्बोधनका लागि कोसिस गर्ने गृहमन्त्री लेखकले आश्वासन दिएका थिए ।

बालमैत्री स्थानीय शासन राष्ट्रिय मञ्चले बालमैत्री स्थानीय शासन अभियानलाई राष्ट्रिय गौरवको आयोजना बनाउन माग गरेको छ।

शुक्रबार संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्री राज कुमार गुप्तालाई ज्ञापन पत्र बुझाउँदै मञ्चले बालमैत्री स्थानीय शासन अभियानलाई राष्ट्रिय गौरवको आयोजना बनाउन माग गरेको हो।

मञ्चले २०८७ भित्रै देशलाई बालमैत्री बनाउन पनि माग गरेको छ। ज्ञापन पत्र बुझाउँदै मञ्चले देशलाई २०८७ भित्रै बालमैत्री बनाउन मन्त्री गुप्तालाई ध्यानाकर्षण गराएको हो।

मञ्चले विभिन्न आठ वटा बुँदाहरू राख्दै मन्त्री गुप्तालाई ज्ञापन पत्र बुझाएको थियो।

मञ्चका संयोजक अशोक खनालले बालमैत्री स्थानीय शासन कार्यान्वयन निर्देशिका २०७८ र बालमैत्री स्थानीय शासन घोषणा कार्यविधि २०७९ लाई परिमार्जन गर्दै बालमैत्री स्थानीय शासन राष्ट्रिय रणनिति निर्माण गर्नुपर्ने बताए।

उनले बालमैत्री स्थानीय शासन अभियानलाई राष्ट्रिय गौरवको आयोजना को रुपमा घोषणा गर्नुपर्ने बताए। त्यस्तै उनले कुनै पनि सरकारी कार्यालयका क्यान्टिन र निजामती कर्मचारीहरूको घरमा बालश्रम नरहेको सुनिश्चितता गर्दै भेटिएको सन्दर्भमा उचित क्षतिपूर्ति सहितको न्याय र पुनर्स्थापना गर्न माग गरे।

नेपाल सरकारका अब बन्ने संरचना तथा भौतिक पूर्वाधारहरू बालमैत्री र अपाङ्गमैत्री बनाउनु पर्ने उनले बताए। सबै स्थानीय तहको नीति निर्माण तथा योजना तर्जुमा कार्यक्रममा पनि बालबालिकाको संस्थागत सहभागिता गराउनुपर्ने उनले बताए।

ज्ञापन पत्र बुझ्दै मन्त्री गुप्ताले सो विषयमा आफ्नो ध्यानाकर्षण भएको र छलफल गरेर अगाडि बढ्ने बताए।

२६ वर्षको कलकलाउँदो उमेरमा जागिर सुरु गरेका जिल्ला हुलाक कार्यालय उदयपुरका हुलाकी (पत्र बाहक) भीमबहादुर बुढाथोकी अहिले उमेरले ५५ वर्ष पुगे। यतिका वर्ष खाएको जागिर यो उमेरमा ‘छाडौँ कि समाऔँ’को भएको छ। जागिरकै सिलसिलामा २०६० सालमा त्रियुगा नदीको बाढीले उनलाई बगायो। गम्भीर घाइते भएका उनी सो पछि अहिलेसम्म उच्च रक्तचाप र बाथ रोगले ग्रस्त छन्।

रोगी भएकै कारण १९ वर्षदेखि कार्यालयमै दर्ता चलानी फाँट सम्हाल्दै आएका बुढाथोकी अहिले पुनः हुलाकी भएर बाहिर खटिनुपर्ने भएपछि जागिरको उत्तरार्द्धमा चिन्तित बनेका छन्। कार्यालयले डाक बोक्न फिल्ड खटाएपछि ‘नगरौँ जागिर जाने, गरौँ शरीरले नधान्ने’ अवस्था भएको उनी बताउँछन्।

बुढाथोकी जस्तै २९ वर्षदेखि कार्यरत अर्का हुलाकी भीमबहादुर थापाको पीडा पनि उस्तै छ। मुटु रोगी उनले केही वर्षअघि ‘ओपन हार्ट सर्जरी (अप्रेसन)’ गराएका थिए। परिवार धान्ने अन्य उपाय नभएपछि बिरामी भएर जागिर खाइरहेको बताउने उनी उमेर र जागिर उत्तरार्द्धमा यस्तो आपत् आई परेको बताउँछन्। थापा र बुढाथोकी मात्र होइन, जिल्ला हुलाकमा कार्यरत १८ जना हुलाकी कर्मचारीको समस्या र पीडा एकै छ।

हुलाकीहरू गंगबहादुर बानिया, अमृत दनुवार, खड्गबहादुर पुरी, सूर्यबहादुर खत्री, देवेन्द्र बस्नेत, देवराज ढकाल, गौरसिंह राई छन्। त्यस्तै, मानबहादुर खत्री, टेकप्रसाद पोरेल, नरेन्द्र खत्री, भरत कार्की, देवबहादुर श्रेष्ठलगायत १७ जना ‘कि खटाएको ठाउँमा काम गर्न अन्यथा जागिर छाड्न’ कार्यालयले दबाब दिइरहेको गुनासो गरिरहेका छन् । समस्या कतै सल्टिन्छ कि भन्ने आशाले अहिले हाकिमको चाकरी बजाउन बाध्य भएको दुखेसो उनीहरूको छ।

हुलाक कार्यालयले ठुलो सङ्ख्यामा कर्मचारी दरबन्दी कटौती गर्दा यस्तो समस्या आएको हो। गतवर्ष ९५ जना हुलाकी दरबन्दी रहेकोमा कटौती गरेर ६३ जना कायम गरिएको थियो। चालु वर्ष त्यसलाई घटाएर १७ जना कायम गर्दा उमेर र जागिरको उत्तरार्द्धमा हुलाकीलाई आपत् आइलागेको उनीहरु बताउँछन्।

कर्मचारी घटाउने र करार हटाउने नीति बमोजिम हुलाकले दरबन्दी कटौती गरेको हुलाक अधिकृत हरिलाल खत्री बताउँछन्। उनका अनुसार दरबन्दी कटौती हुँदा करारका ३४ जनाको जागिर गइसकेको छ। रत्न राई, अम्बिका पुडासैनी, खगेन्द्र राई, गौरव श्रेष्ठ, विनोद दनुवार, मीना चौधरी, डिगबहादुर कामी, घनकुमारी रोका, अर्जुन पुरी, रेवत रोका, भीमबहादुर राई, राजन कार्की ढोली, अर्जुन खत्री, अर्जुन खड्का, दुर्गा रास्कोटी, माया खड्का, दिलमाया खड्का, मञ्जु खड्का, इन्दिरा भुजेललगायत करारहरू दरबन्दी कटौतीसँगै जागिर छाडिसके।

दरबन्दी कटौतीपछि जनशक्तिको कमीले डाक बोक्ने रुट पनि कार्यालयले गाभेर सङ्ख्या घटाएको खत्रीले बताए। पहिला ४ जनाले बोक्ने रुटमा २ जना, ३ जनाको जिम्मेवारी १ जनालाई सुम्पिनु परेपछि स्वाभाविक रुपमा हुलाकीहरूलाई केही मर्का परेको खत्रीले बताए। तर, विभागको निर्णय भएकाले आफूले केही गर्न नसक्ने उनी बताउँछन्। गाईघाट–बेलटार–रामपुर, गाईघाट–मुर्कुची–कटारीजस्ता सडकको पहुँच भएको ठाउँमा रुट कटाउँदा खासै समस्या नभए पनि पहाडी भेगमा सडक नपुगेको र पुगे पनि खराव हुनाले डाक बोक्ने समस्या यथावत् हुँदा हुलाकीहरू मार्कामा परेको उनीहरूको गुनासो छ।

‘बजार क्षेत्रमा सडकले सहज भए पनि पहाडी भेगको सडक खराव छ त्यसमाथि रुट दोब्बर बनाइएको छ’ गाईघाट–डहर खटाइएका बुढाथोकीले भने ‘म बिरामी छु, यतिका वर्ष दर्ता चलानीमा सेवा गरेँ, अव २ वर्ष जागिर बाँकी हुँदा त्यस्तो ठाउँ खटाइयो। सक्दिन भन्दा जागिर छाड्न दबाब दिइन्छ।’ यत्तिका वर्षको सेवा कार्यालयले नबुझ्दा अन्यायमा परेको गुनासो बुढाथोकीको छ ।

हुलाकीहरूले कार्यालयले गलत नजर राखेको अर्थाएका छन्। बल, बैँस सेवा गरेर बिताए पनि वृद्धावस्थाका दोहोरो मारमा पर्दा कार्यालयले बुझ्नुपर्ने अपेक्षा उनीहरूको छ। ‘धेरैजसो हुलाकी २÷३ वर्ष मात्र जागिर बाँकी रहेका छौँ’ हुलाकी भीम थापाले भने ‘यो उमेरमा हाकिम सा’वले सहज बनाइ दिनुपर्नेमा दरबन्दी कटौती गरेर थप झन्झटिलो बनाइ दिनुभयो ।’ पुराना कर्मचारीले जागिर छाडे नयाँ भर्ना गर्ने उद्देश्यले यस्तो गरेको हुनसक्ने आशङ्का खत्रीप्रति तेर्स्याएका छन् उनीहरुले।

अधिकृत खत्री पनि उमेर हदका कारण केही महिना मात्र सेवा अवधि बाँकी रहेको स्रोतले जनाएको छ। ‘उहाँ पनि हामीजस्तै जागिरको उत्तरार्द्धमै हो’ एक कर्मचारीले भने ‘तर, यो बेला दरबन्दी कटौतीको सिफारिस गर्दा हामीलाई दुःख भयो। फिल्ड नखटे जागिर छाड भन्नुहुन्छ । हामीले छाड्यौँ भने नयाँ कर्मचारी भर्ना गर्ने दाउमा हुनुहुन्छ कि!’

कार्यालय प्रमुख खत्रीले भने दरबन्दी कटौतीको निर्णय विभागले गरेको भन्दै यसमा आफ्नो कुनै भूमिका नहुने बताए। विभागले दरबन्दी कटौती गरेपछि करार कर्मचारीहरू सेवा सुविधा नलिई बिदा भइसकेको भन्दै उनले कायम दरबन्दीमा स्थायी हुलाकी मात्र रहेको र उनीहरूबाटै काम चलाउन रुट घटाइएको बताए।

ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्री दीपक खड्काले ‘डेडिकेटेड’ र ‘ट्रङ्क’लाइनको विद्युत् महसुलसम्बन्धी विवाद अध्ययन गरेर चाँडो टुङ्ग्याइदिन संसदीय समितिलाई आग्रह गरेका छन्।

प्रतिनिधिसभा, सार्वजनिक लेखा समितिको आजको बैठकमा उनले महसुल विवादसम्बन्धी विषयलाई नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र उद्योगीसँगको छलफलबाट टुङ्गोमा पु¥याइदिन आग्रह गरे।

'तत्कालका लागि तीन महिनाभित्र महसुलको विषय निरुपण गर्ने गरी लाइन जोडिएको छ, यो विषय जटिल र पेचिलो बनेको छ, समितिले छलफल थालिसकेको छ, समितिले चाँडो टुङ्ग्याइदिएपछि मन्त्रालयले आफ्नो काम गर्छ', मन्त्री खड्काले भने।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले उद्योगीबाट बक्यौता नउठाउने भनेर कहीँकतै नबोलेको जानकारी दिँदै उनले बक्यौता यकिन गरेर मात्रै लिइनुपर्नेमा सरकार स्पष्ट रहेको बताए।

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले कार्यपालिका (मन्त्रिपरिषद्) को निर्णय, न्यायपालिकाको आदेश र व्यवस्थापिका ९समिति०को निर्देशनका आधारमा बक्यौता महसुल उठाउन लागिएको स्पष्ट पारे।

बक्यौता भुक्तानीका लागि उद्योगीलाई पटकपटक पत्र पठाउँदा पनि अटेर गरेपछि लाइन काटिएको जानकारी दिँदै उनले प्राधिकरणले पठाएको बिलविरुद्ध उद्योगी अदालत गएपनि विपक्षमा फैसला भएको तथ्य प्रस्तुत गरे।

समितिमा दुई दिनदेखि ‘डेडिकेटेड’ र ‘ट्रङ्क’लाइनको विद्युत् महसुलसम्बन्धी विवादबारे छलफल भइरहेको छ। बिहीबार उद्योगी व्यवसायीसँग छलफल गरेको समितिले आज ऊर्जा मन्त्रालय, प्राधिकरण, विद्युत् नियमन आयोग र महालेखापरीक्षकको कार्यालयसँग छलफल गरेको थियो।

सौर्य एयरलाइन्सको विमान दुर्घटनामा ज्यान गुमाएकाहरुको शव जिम्मा लगाउन थालिएको छ।

त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा रहेको शव शुक्रबारदेखि परिवारलाई जिम्मा लगाउन थालिएको छ। अहिलेसम्म को–पाईलट सुशान्त कटुवाल, इन्जिनियर उद्धव पुरी, अश्विन निरौलाको शव आफन्तले बुझेको अस्पतालले जनाएको छ।

अन्य केही परिवारले भने माग पूरा नहुँदासम्म शव नबुझ्ने बताएका छन्। बीमा, क्षतिपूर्ति लगायतका विषय सरकार र विमान कम्पनीले प्रष्ट पारेपछि मात्र शव बुझ्ने उनीहरूको अडान छ।

बुधबार सौर्य एयरलाइन्सको विमान दुर्घटना हुँदा १८ जनाले ज्यान गुमाएका थिए।

बीवाईडी अटोको नेपालका लागि आधिकारिक वितरक साइमेक्स इंकले काठमाडौं उपत्यकामा दुई नयाँ सर्भिस सेन्टरको शुभारम्भ गरेको छ। ग्राहक आधार वृद्धि भइरहेको सन्दर्भमा अझै राम्रो सेवा प्रदान गर्नका लागि यी सर्भिस नेटवर्कको विस्तारले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने कम्पनीले जनाएको छ।

गौरीघाटमा थप सुविधाका साथ सर्भिस सेन्टर

सन् २०२२ देखि सञ्चालनमा रहेको गौरीघाटस्थित सर्भिस सेन्टरलाई बीवाईडीको पछिल्लो गाइडलाइन अनुसार थप परिष्कृत गरेर सञ्चालनमा ल्याएको कम्पनीले जनाएको हो । ४५ हजार वर्गफिट क्षेत्रफलमा फैलिएको सो अत्याधुनिक सर्भिस सेन्टरमा इलेक्ट्रिक भेइकलका लागि आवश्यक स्पेसलाइज्ड टुल सेटबाट सञ्चालन गर्न सकिने ८ सर्भिस बे रहेको कम्पनीले जनाएको छ ।

त्यसैगरी बेजोड सर्भिस अनुभव प्रदान गर्नका लागि स्पेयर पार्ट्स वेयर हाउस रहेको छ । डेन्ट पेन्ट सर्भिसका लागि डेडिकेटेड स्टेसन र ग्राहकका लागि कम्फर्टेबल लाउन्ज समेत रहेको छ ।

गौरीघाट सर्भिस सेन्टरमा सुपेरियर सर्भिस प्रदान गर्न प्रतिबद्ध ५० कर्मचारी रहेका छन् । उक्त सर्भिस सेन्टरको उद्घाटन सविन तन्डुकारले गरेका थिए, जो फर्स्ट जेन बीवाईडी ई६ को पहिलो ग्राहक हुन् ।

कुपण्डोलमा नयाँ सर्भिस सेन्टर

ललितपुरका लागि बीवाईडीको आधिकारिक वितरक रहेको इको ड्राइभ अटोमोबाइल्सले कुपण्डोलमा नयाँ सर्भिस सेन्टरको शुभारम्भ गरेको छ । ८ हजार ५५६ वर्गफिट क्षेत्रफलमा फैलिएको सो सर्भिस सेन्टरमा ६ सर्भिस बे रहेका छन् । यी मध्ये २ वटा अर्जेन्ट सर्भिसका लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ भने ४ वटा स्पेसलाइज्ड ईभी टुल्सद्वारा सुसज्जित छन् ।

सो क्षेत्रका बीवाईडी ग्राहकलाई कुशल र व्यापक सेवा प्रदान गर्नका लागि सर्भिस सेन्टरमा वासिङ बे र स्पेयर पार्ट्सका लागि डेडिकेटेड वेयर हाउस रहेको छ । इको ड्राइभका पहिलो ग्राहक अनिल जलान र बीवाईडी डल्फिनका पहिलो ग्राहक कृष्ण उप्रेतीले सो सर्भिस सेन्टरको उद्घाटन गरेका थिए ।

सुपेरियर सर्भिसका लागि प्रतिबद्धता

आफ्ना ग्राहकलाई ‘सुपेरियर र सिन्सियर सर्भिस’ प्रदान गर्ने कार्यमा साइमेक्स सदैव प्रतिबद्ध रहेको कम्पनीले जनाएको छ । बीवाईडी हेडक्वाटरका प्रतिनिधिहरूद्वारा समय समयमा प्रदान गरिने तालिमबाट सबै साइमेक्स सर्भिसका कर्मचारीहरू प्रशिक्षित छन् र ग्राहकलाई सुरक्षा प्रदान गर्ने कार्यमा प्रमाणपत्र प्राप्त गरेका छन् ।

परिष्कृत सर्भिस सेन्टर बाहेक साइमेक्सले आवश्यकता अनुसार इमर्जेन्सीको समयमा प्रयोग गर्न सकिने गरी रोड साइड असिस्टेन्स ९आरएसए० भेइकल र सर्भिस हटलाइनको समेत व्यवस्था गरेको छ ।

हाल गौरीघाट र कुपण्डोलका साथै विराटनगर, बिर्तामोड, जनकपुर, वीरगन्ज, चितवन, बुटवल, नेपालगन्ज र दाङमा बीवाईडीका सर्भिस सेन्टर सञ्चालित छन् । आगामी तीन महिना भित्रै इटहरी, पोखरा, स्वयम्भू, भक्तपुर र बनेपामा समेत बीवाईडी सर्भिस नेटवर्क सञ्चालनमा आउने छन् ।

‘नयाँ सुविधा सहित काठमाडौं उपत्यकामा सर्भिस नेटवर्क विस्तार गर्न पाउँदा हामी हर्षित छौ ।’, साइमेक्स इंकका सीईओ साहिल श्रेष्ठले भने ‘हाम्रो लक्ष्म भनेको उच्च स्तरीय क्वालिटी र केयरका साथ ग्राहकको आवश्यकता पुरा गर्दै अतुलनीय सर्भिस अनुभव प्रदान गर्नु हो ।’