धान्यपूर्णिमा पर्वको अवसरमा नुवाकोटको दुप्चेश्वर महादेव मन्दिरमा लागेको जात्रामा करिब रु १३ लाख भेटी सङ्कलन भएको छ।

यही मङ्सिर १३ देखि १७ गतेसम्म लागेको जात्राको क्रममा दर्शनार्थीले मन्दिरमा चढाएको भेटी रु १२ लाख ८८ हजार १८० सङ्कलन भएको दुप्चेश्वर क्षेत्र विकास कोषका कोषाध्यक्ष राजकुमार श्रेष्ठले जानकारी दिए। उनका अनुसार मन्दिरबाट सङ्कलन गरिएको नगद रु १२ लाख ५४ हजार ८० र कोषको बैंक खातामा क्युआरमार्फत रु ३४ हजार १०० भेटी सङ्कलन भएको हो।

जात्राको भेटी सङ्कलन गरेर प्रहरी चौही समुन्द्रटारमा ल्याएर गणना गरिएको थियो । जनप्रनिधि, कोषका पदाधिकारी, सुरक्षाकर्मी, विद्यार्थीमार्फत गणना गरिएको हो । ‘जे माग्यो त्यो सिद्ध हुने’ जनविश्वास रहेको दुप्चेश्वर महादेव मन्दिरमा धान्यपूर्णिमा पर्वको अवसरमा करीब एक लाख तीर्थालुले दर्शन गरेको कोषका संरक्षक एवं दुप्चेश्वर गाउँपालिका अध्यक्ष शङ्करबहादुर थापाले जानकारी दिए।

दुप्चेश्वर महादेव मन्दिरमा शनिबार र सोमबारका दिन पाँच हजार हारहारीमा तीर्थयात्री आउने र करिब रु एक लाख भेटी सङ्कलन हुँदै आएको छ। हिन्दू र बौद्धमार्गीका लागि यहाँको मन्दिर प्रसिद्ध रहेको छ।

आफ्नै चार महिने छोराको हत्या गरेको अभियोगमा नेपाल प्रहरीका सहायक निरीक्षक (असई) पुष्कर कार्की पक्राउ परेका छन्।

उनले काठमाडौंको सिनामंगलमा आफ्नै चार महिने छोराको हत्या गरेर भागेको अवस्थामा नागढुंगाबाट पक्राउ गरिएको जिल्ला प्रहरी परिसर काठमाडौंका प्रवक्ता एवं प्रहरी उपरीक्षक पवनकुमार भट्टराईले राससलाई जानकारी दिए।

उनले भने, ‘छोराको हत्या गरी भागेको अवस्थामा असई कार्कीलाई नागढुंगाबाट पक्राउ गरेका छौं, उक्त विषयमा अहिले थप अनुसन्धान भइरहेको छ।’

असई कार्कीले सिनामंगलस्थित आफ्नो कोठामा घाँटी थिचेर छोराको हत्या गरेको प्रहरीले जनाएको छ। हत्याको कारणबारे प्रहरीले अनुसन्धानपछि खुल्ने जनाएको छ। रासस

भारतको कर्नाटक राज्यस्थित पश्चिम बेङ्गलुरुमा ५४ वर्षीया स्त्री रोग विशेषज्ञ डा. ललिताले नेपाली दम्पतीमाथि आफूलाई लागूपदार्थ खुवाएर घरमा चोरी गरेको आरोप लगाएको छिन्। डा. ललिताले घरमा काम गर्न राखेका नेपाली कामदारहरूले आफूलाई बेहोस बनाएर सुनका गहना, नगद, मोबाइल फोनसहित बहुमूल्य सामानहरू लुटेको बताएकी हुन्।

टाइम्स अफ इन्डियाका अनुसार यो घटना डिसेम्बर २ को राति भरत नगरस्थित उनको घरमा भएको थियो। भोलिपल्ट बिहान डा. ललितालाई उनको शयन कक्षको ढोका नजिकै बेहोस अवस्थामा फेला पारियो। उनी अस्वाभाविक अवस्थामा थिइन् र बोल्न पनि नसक्ने अवस्थामा थिइनन्।

परिवारले घटना हुनुभन्दा एक महिना अघि एक परिचित मध्यस्थकर्तामार्फत नेपालबाट गएको दम्पतीलाई काममा राखेको थियो। दम्पतीलाई तीन तला भएको घरको भुइँ तल्लामा आवास दिइएको थियो।

डिसेम्बर २ को राति ललिताका छोरा निखिल केएम (स्नातक विद्यार्थी) ले ज्वरोको औषधि लिएर सुत्न गए। भोलिपल्ट बिहान उनले आफ्नी आमालाई भुइँमा लडिरहेको अवस्थामा भेट्टाए। निखिलले घरेलु कामदारहरूको बारेमा सोधपुछ गरे, तर उनीहरू कतै भेटिएनन्। भुइँ तल्लामा पुग्दा निखिलले दम्पतीले पहिले नै सामानहरू लिएर भागेको देखे।

त्यसपछि निखिलले तत्काल आफन्तहरूलाई बोलाए। डा. ललितालाई उपचारका लागि नजिकैको अस्पताल लगियो। जाँच गर्दा निखिलले ५० ग्राम सुनको मंगलसूत्र, २० ग्राम सुनको चुरा र अन्य बहुमूल्य सामानहरू हराएको पत्ता लगाए।

पूर्ण रूपमा होसमा नआएकी डा. ललिताले दराजमा राखिएको नगद पनि चोरी भएको बताइन्।

पछि निखिलले घरको सिसिटिभी फुटेज जाँचे। फुटेजमा डिसेम्बर २ को राति साढे ८ बजेतिर घरेलु कामदार बिपेन्द्र आफ्ना साथीहरूसँग घरमा पसेको र राति पौने ११ बजेतिर भुइँ तल्लाबाट सामानहरू बोकेर निस्केको देखियो। फुटेज अनुसार उनीहरूले दुई घण्टाभन्दा बढी समय घरभित्र बिताएका थिए।

निखिलले भने, ‘डिसेम्बर ३ मा मेरो स्वास्थ्य जाँच थियो, त्यसैले मैले चाँडै औषधि खाएर सुतें। यो अवसरको फाइदा उठाउँदै हाम्रा घरेलु कामदारहरूले मेरी आमालाई बेहोस बनाए र बहुमूल्य सामानहरू लुटेर भागे। उनी अहिले पूर्ण रूपमा सुरक्षित छिन्।’

एक प्रहरी अधिकारीले परिवारको लापरबाहीले यो घटना भएको बताए। उनीहरूले परिचित व्यक्तिमार्फत दम्पतीलाई काममा राखेका थिए, तर न्यूनतम जानकारी मात्रै लिइएको थियो। ‘उनीहरूलाई बिपेन्द्रको नाम मात्र थाहा थियो, उनकी श्रीमतीको कुनै विवरण थिएन। कुनै उचित कागजात वा परिचयपत्र जाँच गरिएको थिएन,’ अधिकारीले भने।

भारतीय दण्ड संहिताको धारा ३०६ (कर्मचारीद्वारा मालिकको सम्पत्तिमा चोरी) अन्तर्गत व्याडरहल्ली प्रहरी स्टेसनमा मुद्दा दर्ता भएको छ। प्रहरी फरार नेपाली दम्पतीको खोजीमा जुटेको छ।

प्रहरी उपाध्यक्ष (उत्तर-पश्चिम) डी.एल. नागेशले भने, ‘हामी नागरिकहरूलाई कामदारहरूलाई प्रमाणित गर्ने, परिचयपत्र र अन्य विवरणहरू संकलन गर्ने महत्त्वबारे निरन्तर सचेत गराइरहन्छौँ। घरेलु काम वा सुरक्षा गार्डका लागि अज्ञात व्यक्तिहरूलाई उचित माध्यमबाट मात्र राख्न सिफारिस गर्छौं।’

समाजसेवी तथा गीतकार ममता राईको शब्द रहेको गीत ‘पूर्वै घुमेर’ सार्वजनिक भएको छ। मेलिना राई र कृष्णभक्त राईको स्वर रहेको गीतमा कृष्णभक्तकै संगीत छ। गीतमा राजु कार्कीको मिक्सिङ तथा मास्टरिङ छ।

गीतको भिडियोमा एलिस राई र ममता खालिङ राईको अभिनय छ। भिडियोका निर्देशक एलिस नै हुन्। भिडियोमा दिनेश पराजुलीको छायांकन, मिलन विश्वकर्माको सम्पादन र कलर ग्रेडिङ छ।

सोलुखुम्बु माप्य दुधकोशी गाउँपालिकामा जन्मिएकी ममता हाल अमेरिकाको न्युयोर्कमा बस्दै आएकी छन्। कलाकार रोशन राई र ममता राईको निर्माण रहेको भिडियो ममता राई युटयुब च्यानलबाट सार्बजनिक भएको छ।

भारत, उत्तरी गोवाको अर्पोरास्थित ‘बर्च बाई रोमियो लेन’ नाइट क्लबमा आगलागी हुँदा ज्यान गुमाउनेमा चार जना नेपाली नागरिक पनि रहेका छन्। शनिबार राति विद्युतीय पटाका पड्केर ठुलो आगलागी हुँदा २० कर्मचारीसहित ५ पर्यटकको मृत्यु भएको थियो। उक्त घटनामा करिब ५० जना घाइते भएका छन्।

क्लबमा दमकल विभागको एनओसी नभएको र आगो सुरक्षा मापदण्ड पालना नगरेको खुलेको छ। अधिकांश मृत्यु निसास्सिएर भएको हो, किनकि पीडितहरू भुईँ तल्ला र भान्सामा फसेका थिए। साँघुरो गल्ली र ढोकाका कारण दमकल गाडीहरू ढिलो पुगेका थिए। राज्यका मुख्यमन्त्री प्रमोद सावन्तले भने, ‘प्रारम्भिक अनुसन्धानबाट भित्र पटाका पड्काएको पत्ता लागेको छ।’ उनले मृतकका आफन्तलाई ५ लाख (भारु) र घाइतेलाई ५० हजार (भारु) दिने घोषणा गरेका छन्।

प्रहरीले क्लबका प्रमुख महाप्रबन्धक राजीव मोडक, महाप्रबन्धक विवेक सिंह, बार म्यानेजर राजीव सिंघानिया र गेट म्यानेजर रियांशु ठाकुरलाई पक्राउ गरेको छ। मालिक सौरभ लुथरा र गौरव लुथराविरुद्ध एफआईआर दर्ता भएको छ। अर्पोरा–नागोआ पञ्चायतका सरपञ्च रोशन रेडकरलाई पनि हिरासतमा लिइएको छ।

सन् २०२३ मा क्लबलाई अनुमति दिने भूमिकाका लागि तत्कालीन पञ्चायत निर्देशक सिद्धि तुषार हरलंकर, गोवा राज्य प्रदूषण नियन्त्रण बोर्डकी सदस्य सचिव डा. शमिला मोन्टेइरो र गाउँ पञ्चायतका सचिव रघुवीर बागकरलाई निलम्बन गरिएको छ। सरकारले छानबिन समिति गठन गरी एक हप्ताभित्र प्रतिवेदन दिन भनेको भारतीय सञ्चारमाध्यमले जानकारी दिएका छन्।

भारतका राष्ट्रपति द्रौपदी मुर्मु, प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र गृहमन्त्री अमित शाहले दु:ख व्यक्त गरेका छन्। विपक्षी दलहरूले सावन्त सरकारको राजीनामा मागेका छन्। सावन्तले यस्ता घटना रोक्न कडा कारबाही गर्ने दाबी गरेका छन्।

लुम्बिनी प्रदेशमा करिब १२ हजार सात सय ३२ छाडा चौपाया रहेको तथ्याङ्क सार्वजनिक भएको छ। प्रदेश सरकार कृषि, भूमि व्यवस्था तथा सहकारी मन्त्रालयले छाडा पशु व्यवस्थापनसम्बन्धी गरेको सर्वेक्षण अध्यायन प्रतिवेदनमा प्रदेशमा अझै करिब चार हजार चौपाया व्यवस्थापन बाहिर रहेकाले कानुनी संरचना र सहकार्यलाई परिणाममुखी बनाउनुपर्नेमा जोड दिएको छ।

प्रदेशका विभिन्न जिल्लामा सञ्चालनमा रहेका ३९ गौशालाको क्षमता ११ हजार ६ सय ७७ भए पनि अहिले आठ हजार नौ सय ९५ चौपायाको मात्र व्यवस्थापन भएका तथ्याङ्कमा औल्याइएको छ। ती गौशालाहरूमा थप दुई हजार छ सय ८२ चौपाया राख्न सकिने भए पनि करिब एक हजार चौपाया अझै व्यवस्थापन बाहिर रहने देखिएको उल्लेख छ। कृषिमन्त्री दिनेश पन्थीको संयोजकत्वमा बनेको समितिले स्थलगत अवलोकन, तथ्याङ्क सङ्कलन, अन्तरक्रिया र सरोकारवालासँगका छलफलपछि उक्त प्रतिवेदन तयार पारेको हो। मन्त्रालयले तयार पारेको प्रतिवेदन मुख्यमन्त्री चेतनारायण आचार्यलाई बुझाइएको छ।

प्रतिवेदन बुझ्दै मुख्यमन्त्री आचार्यले छाडा पशु व्यवस्थापनका लागि बनाइने विधेयकलाई हिउँदे अधिवेशनमै पेस गर्न निर्देशन दिए। उनले समुदायसँग सहकार्यमा गौशालालाई व्यवस्थित बनाउनुपर्ने र भविष्यमा नश्ल सुधार तथा जैविक मल उत्पादनलाई प्राथमिकतामा राखेर अघि बढ्ने आधार रहेको बताए।

'भविष्यमा ती गौशालाई नश्ल सुधारका लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ,' मुख्यमन्त्री आचार्यले भने, 'प्रदेशलाई चाहिने पशु चौपाया यिनै गौशालाबाट पूरा गर्न सक्ने आधार रहन्छ। जैविक मलको केन्द्र पनि बन्नसक्ने भएकाले यसलाई दीर्घकालीन योजनाकासाथ अघि बढाउन जरुरी छ।'

छाडा चौपायको समस्या सबैभन्दा बढी तराईका जिल्लामा सबैभन्दा गम्भीर देखिएको छ। धेरै गौशालामा दाना–पानी, जनशक्ति र पशु स्वास्थ्य सेवाको अभाव छ। घाइते, रोगी र अत्यन्त कमजोर अवस्थामा रहेका पशुको व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण रहेको प्रतिवेदनले बताएको छ। कृषि, भूमि व्यवस्था तथा सहकारीमन्त्री दिनेश पन्थीले जानकारी दिए।

गौशालामा पशु व्यवस्थापन गर्दा प्रति चौपाया रु एक सय खर्च आउने उल्लेख गरिएको चौपाया संरक्षमा ५० चौपायाको दैनिक रेखदेख, घाँस र दानापानीका लागि एकजना जनशक्ति आवश्यक पर्ने विषयसमेत प्रतिवेदनमा समेटिएको कृषि, भूमि व्यवस्था तथा सहकारी मन्त्रालयका निमित्त सचिव अनिल मरासिनीले जानकारी दिए।

तीन तहका सरकारबीच छाडा पशु व्यवस्थापन कसको प्राथमिक जिम्मेवारी हो भन्ने विषयमा स्पष्टता अझै नआएको, निजी वा धार्मिक संस्थाद्वारा सञ्चालित गौशालामा सरकारी लगानीका लागि कानुनी आधार अस्पष्ट भएको जस्ता चुनौती प्रतिवेदनले औंल्याएको छ।

गोबर–मूत्रको प्रविधिमूलक उपयोग, जैविक मलको परीक्षण र बजार व्यवस्थापन कमजोर रहेको, नागरिकस्तरमा दायित्वबोध नबढ्दा रातारात पशु छाड्ने प्रवृत्ति बढेको उल्लेख छ। गाईलाई सांस्कृतिक र धार्मिक रूपमा सम्मान गर्ने परम्परा भएकाले संरक्षणका प्रयासलाई सहज बनाउन सकिने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ। केही गौशालाले दूध, मल, बायोग्यास र जडीबुटीजन्य उत्पादनमार्फत आत्मनिर्भरता बढाएको उदाहरणसमेत समेटिएको छ।

समितिले प्रदेशले सशर्त बजेटमार्फत गौशाला पूर्वाधार निर्माणमा सहयोग गर्ने, स्थानीय तहले जग्गा र घाँस व्यवस्थापनमा नेतृत्व लिनुपर्ने, पशु ट्यागिङ अनिवार्य गर्ने र गौशालामा पशु दिन चाहनेबाट रु पाँच हजार सहयोग लिने व्यवस्था मिलाउन सुझाव दिएको छ। जैविक मलमूत्रको प्रशोधन तथा बजार व्यवस्थापनमा सुविधा, नमूना कानुन बनाएर स्थानीय तहलाई कार्यान्वयनमा मार्गदर्शन गर्ने प्रस्ताव पनि प्रतिवेदनमा समावेश छ।

विधेयक पारित भएपछि छाडा पशु व्यवस्थापनमा प्रदेश र स्थानीय तहबीच स्पष्ट भूमिकासहित समन्वय बढ्ने, सडक दुर्घटना र बाली नष्ट हुने समस्या घट्ने, पशु स्वास्थ्य सेवा सुधारिने र गौशाला क्रमशः आत्मनिर्भर बन्दै जाने प्रतिवेदनको निष्कर्ष छ। रासस

नागढुङ्गा–मलेखु सडक खण्ड एक साताको लागि आंशिक बन्द हुने भएको छ। सडक कालोपत्र गरी स्तरोन्नति गर्ने कामलाई गति दिन नागढुङ्गा–मुग्लिन सडक आयोजनाले यही मङ्सिर २४ देखि आगामी पुस १ गतेसम्म दैनिक पाँच घण्टा यातायात आवतजावत बन्द गर्न लागिएको हो।

सडक आयोजनाले निकालेको सूचना अनुसार नागढुङ्गाबाट पिप्लामोडसम्म र पोखरेभिर क्षेत्रमा बिहान १०ः३० बजेदेखि दिउँसो ३ः३० बजेसम्म आवागमन बन्द हुनेछ। यो समयमा वैकल्पिक सडक प्रयोग गरिदिन र यात्रा समयलाई यो समयभन्दा अगाडि वा पछाडि व्यवस्थापन गर्न सडक आयोजनाले आग्रह गरेको छ।

त्रिभुवन राजपथको नागढुङ्गा–नौबिसे सडकखण्ड कालोपत्र गरी स्तरोन्नति सम्पन्न हुने चरणमा छ। काठमाडौं जिल्ला भित्रपर्ने नागढुङ्गा पिप्लामोड खण्ड कालोपत्र उच्च प्राथमिकतामा राखिएको छ। यसैगरी धादिङको गल्छी–गजुरी खण्ड पनि साँघुरो र जोखिमपूर्ण रहेकाले पोखरेभिर क्षेत्रमा सडक चौडा गर्नुपर्ने आयोजनाले जनाएको छ। एकै पटकमा धेरै गह्रौँ उपकरण तथा ढुवानीका साधन परिचालन गर्नुपर्ने र त्यसबेला दुर्घटनाको जोखिम बढ्ने भएकाले आंशिक रूपमा सडक बन्द गरेर काम गर्न लागिएको नागढुङ्गा मुग्लिङ सडक आयोजनाका इन्जिनियर केशव ओझाले जानकारी दिए।

यो समयमा नागढुङ्गा–पिपलामोड खण्डको लागि काठमाडौंतर्फबाट आउने सवारीलाई नागढुङ्गा चेकपोस्टमा र गल्छीबाट काठमाडौंतर्फ जाने सवारीलाई खानीखोला र जुँगेखोलामा रोकिनेछ। गल्छी–गजुरी खण्डको लागि नौबिसेतर्फबाट आउने सवारीलाई गल्छी बैरेनी, मासटार र मुग्लिनतबाट नौबिसेतर्फ आउने सवारीलाई मलेखु क्षेत्रमा रोकिने सडक आयोजनाले जारी गरेको सूचनामा उल्लेख छ।

अत्यावश्यक अवस्थामा साना तथा मझौला गाडीले सीतापाइला–भिमढुङ्गा–रामकोट–धार्केको सडक प्रयोग गर्न सक्नेछन्। सामाखुसी–टोखा–छहरे हुँदै गल्छी निस्कने र जरेखेतबाट त्रिशूलीको पूल तरेर घाटबेसीको पूल निस्कने वैकल्पिक बाटो पनि प्रयोग गर्न सक्नेछन्। एम्बुलेन्स, सुरक्षा निकायका गाडी, दमकल, शव वाहनजस्ता अत्यावश्यक गाडी भने ट्राफिक प्रहरीको सहजीकरणमा चल्न सक्नेछ। रासस

नेकपा (एमाले) का उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवालीले नेपाली कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा)द्वारा आयोजित ‘एकता सन्देश सभा’ केन्द्रित नेकपाका शीर्ष नेताहरूमाथि कडा प्रश्न उठाएका छन्।

उपमहासचिव ज्ञवालीले माओवादी आन्दोलनदेखि सिद्धान्तगत दिशासम्मका मुद्दामा पार्टीभित्र स्पष्टता नआएको आरोप लगाउँदै प्रश्न उठाएका हुन्।

ज्ञवालीले पहिलो प्रश्न माओवादी विचार र ब्रान्ड परित्यागका विषयमा उठाए। 'दुई दशकसम्म ‘मार्क्सवादको विकासको तेस्रो आयाम’ भनेर दाबी गरिएको माओवादलाई किन मार्गदर्शक सिद्धान्तबाट हटाइयो? ‘माओवादी’ पहिचान किन परित्याग गरियो? कुनै स्पष्टीकरण छैन,' उनले भने।

त्यसैगरी जनयुद्धकालीन क्षति तथा त्यसको राजनीतिक–ऐतिहासिक विरासतसमेत ‘अलपत्र छाडिएको’ आरोप उनले लगाए।

एमालेले प्रस्तुत गरेको ‘जनताको बहुदलीय जनवाद’का २३ आधार आज कहाँ पुगे भन्ने प्रश्नसमेत उनले उठाए। 'तत्कालीन प्रस्तोताले आजसम्म कुनै तर्कसंगत जवाफ दिएका छैनन्,' ज्ञवालीले उल्लेख गरे।

यस्तै, एमसिसी लगायत विवादास्पद विषयमा ‘नोट अफ डिसेन्ट’ लेख्ने तथा त्यसलाई पारित गराउन निर्णायक भूमिका खेलेका नेताहरू कुन एजेन्डामा विलय भए भन्ने प्रश्न पनि उनले सोधे।

गणतन्त्र स्थापनापछिका १७ वर्षमा विभिन्न नेताहरूले पटक–पटक सरकार र नेतृत्व सम्हालेको उल्लेख गर्दै ज्ञवालीले आजका सबै समस्या एक्लै केपी शर्मा ओलीलाई थोपर्न खोजिनु अन्यायपूर्ण भएको टिप्पणी समेत गरे।

प्रदेशस्तरमा चलेका ‘गाली–पुराण’को प्रसंग जोड्दै उनले नेता राजेन्द्र श्रेष्ठले एमालेको सदस्यता घटेर ३ लाखमा झरेको दाबी गरेको विषयलाई व्यंग्य गर्दै भने, 'मानौँ उहाँ केही दिन अगाडिसम्म संगठन विभागमा डेटा इन्ट्री गर्ने कम्प्युटर अपरेटर भएजस्तै।'

सभालाई लक्षित गर्दै उनले थपे, 'अकबरले कोरेको धर्कोलाई छोटो बनाउन वीरबलले जस्तै छेउमा लामो धर्को कोर्नुहोस्। एमालेभन्दा ठूलो, राम्रो र सक्षम पार्टी बनाउन सक्नुहुन्छ भने बनाइदिनुहोस्। तर स्रोतासमेत दिक्क हुने गरी कति गाली सप्ताह चलाउने?'

स्थानीय बजारमा आज सुनको मूल्यमा सामान्य वृद्धि देखिएको छ।

नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका अनुसार सोमबार (आज) सुनको मूल्य तोलामा दुई लाख ५२ हजार नौ सय कायम भएको छ। यसअघि आइतबार सुनको मूल्य दुई लाख ५२ हजार दुई सय रुपैयाँ तोकिएको थियो।

त्यस्तै चाँदीको मूल्यमा पनि उतारचढाव देखिएको छ। आइतबार तीन हजार ६०५ रुपैयाँमा कारोबार भएको चाँदी आज तीन हजार ५८५ रुपैयाँ कायम भएको छ।

यसरी सुन तोलामा ७०० रुपैयाँ बढेको छ भने चाँदी २० रुपैयाँ घटेको महासंघले जानकारी दिएको छ।

‘खोस्का सिरङमा समूह’ ले ८६ वर्षीय पाँचवीर थुलुङ राईकाे ‘जीवनका जंघार’ लोकार्पण गरेको छ।

खोस्का सिरङमा समूहका अध्यक्ष बाडेन थुलुङ राईको अध्यक्षता र पूर्व रक्षामन्त्री मानवीर राईको प्रमुख आतिथ्यमा पुस्तक लोकार्पण भएको हो।

स्रष्टाका नातिनी पुजा राईले ‘जीवनका जंघार’ प्रकाशनमा ल्याएकी हुन्। सोलुखुम्बुको देउसा रनेम चारघरेका ८६ वर्षीय राईको पुस्तकमा जीवनको अनुभव र सङ्घर्ष समेटिएकाे छ। पूर्व शिक्षक लेखक थुलुङ समुदायकै अगुवा व्यक्तित्व मानिन्छन्।पुस्तकमा थुलुङका जीवन भोगाइ, दुःखसुख, अनुभव र अनुभूति समेटिएकाे छ।

प्रकाशक पुजा राईले आफ्नो बेबे (बाजे) को जीवनलाई नै एउटा पुस्तकको रूपमा देखिरहेकी बताइन्। जीवनका जङ्घार आत्मकथा मात्र होइन, संघर्ष, समाज परिवर्तनका लागि जीवनभर गाउँ र समाजका लागि गरेकाे यथार्थ भएकाे बताइन्।

यसैगरी प्रमुख अतिथि मानवीर राईले लेखक थुलुङले शिक्षाको माध्यमबाट समाज रूपान्तरणमा पुर्‍याएको योगदान अविस्मरणीय रहेकाे बताए। ‘सोलुखुम्बुमा न्यून साक्षरता रहेको बेला शिक्षाको उज्यालो बाँड्न लेखककाे योगदान अभिनन्दनीय छ। ‘जीवनका जङ्घार’ वयाेवृद्ध भए पनि थुलुङको क्रियाशीलता प्रमाण भएकाे उनले बताए।

समालाेचक डा. सुकराज राईले ‘पाँचवीर थुलुङ, थुलुङ वंशका अद्वितीय पुरुष रहेकाे बताए। उनले समाजमा चेतना फैलाउनकाे साथै थुलुङ भाषा, संस्कृति, संस्कार र सम्बन्धी थुलुङ भाषाको शब्दकोश निर्माणमा उनकाे उल्लेखनीय भूमिका रहेको बताए।

यसैगरी थुलुङ दुधकोशी गाउँपालिका प्रमुख असिम राईले ‘पाँचवीर थुलुङ जिउँदाे इतिहास रहेकाे बताए। समाज रूपान्तरण तथा गाउँसमाजलाई सत्मार्गमा हिँडाउन खेलेको भूमिका उल्लेख्य रहेकाे बताए। उनको हरकार्य स्मरणीय रहेकाले उनी जस्ताे व्यक्तिलाई अभिनन्दन गर्नुपर्ने बताउँदै स्थानीय सरकारले आगामी कृति प्रकाशनको जिम्मा लिने वचन पनि दिए।

त्रिलोक सिं राईकाे स्वागत मन्तव्य तथा रामकुमार राईकाे सञ्चालन रहेकाे कार्यक्रम काठमाडौँस्थित म्हेपी पारिजात स्मृति केन्द्रमा भएकाे थियाे।

कार्यक्रममा दामोदर ढकाल ‘दीपक’ ले लाेकार्पित कृतिकाे समीक्षात्मक टिप्पणी गरेका थिए।

पुस्तकमा जीवन भोगाइका रोमाञ्चक प्रसङ्गले पाठककाे मन तानिरहने बताए। त्यस्तै समीक्षक ‘दीपक’ ले आदर्शवान् बन्न नखाेजी जीवन भाेगाइकाे कुनै प्रसङ्ग नलुकाई यथार्थ रूपमा प्रस्तुत गरेकाे बताए।

जीवनको ऊर्जावान् समय, शक्ति र क्षमता समाजका लागि दिएकाे, आफ्नो पितापुर्खाको संस्कार, संस्कृति र परम्परा जीवन्त राख्नुपर्छ भन्ने एक पितृभक्त व्यक्तित्व पुस्तकमा रहेकाे बताए।

समीक्षक ढकालले थुलुङ समाज र राष्ट्रको एउटा दस्तावेज र एउटा युगपुरुषले बाँचेको युगको कथा हो भनेर समीक्षा गरेका थिए।

यसैगरी समीक्षक जीवनजित राई (एस खम्बू) ले पुस्तक व्यक्तिगत कथा मात्र होइन, गाउँको शिक्षा र सामाजिक विकासको इतिहास समेटिएको बताए।

पुस्तकमा थुलुङको बाल्यकालको संघर्ष, शिक्षक बन्ने यात्रा, विद्यालयको पुननिर्माण कथा र समाज परिवर्तनका घटनाह समेटिएकाे बताए। पुस्तकले सङ्कटमा पनि संघर्ष गर्दै अगाडि प्रेरणा दिने बताउने सन्देश दिएको छ।

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाबीच फेरि हिंसा भड्किएको छ। सोमबार बिहान थाइल्याण्डले कम्बोडियाली अड्डाहरूमा हवाई आक्रमण सुरु गरेको छ। थाइल्याण्डले ती सैन्य अड्डाहरूलाई मात्र लक्षित गरेको दाबी गरेको छ।

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको उपस्थितिमा दुई देशबीच शान्ति सम्झौता भएको केही महिनापछि यो आक्रमण भएको हो। त्यसपछि पाँच दिनसम्म चलेको लडाइँमा ३० भन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो भने हजारौं विस्थापित भएका थिए।

थाइल्याण्डका अनुसार कम्बोडियाले धेरै दिनदेखि सीमामा भारी हतियार जम्मा गरिरहेको थियो र आफ्ना सेनालाई नयाँ स्थानहरूमा तैनाथ गरिरहेको थियो, जसले गर्दा हवाई आक्रमण भएको थियो।

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाले लामो समयदेखि सीमामा अवस्थित प्राचीन शिव मन्दिर, प्रेह विहार (प्रेह विहार) र ता मुएन थोमको स्थललाई लिएर विवाद गर्दै आएका छन्। यो मन्दिर कम्बोडियाको भूभागभित्र पर्दछ, तर दुवै देशले वरपरको जग्गाको स्वामित्व दाबी गर्छन्।

केही महिनाअघि दुई जनाबीच पाँच दिन लामो लडाइँ भएको थियो, जसमा धेरै मानिसहरू मारिएका थिए र लाखौं मानिसहरू आफ्नो घर छोडेर सुरक्षित स्थानमा गएका थिए।

थाई सेनाले उत्तेजक कारबाही गरिरहेको छ : कम्बोडिया

कम्बोडियाले थाइल्याण्डको आरोपलाई अस्वीकार गर्दै भनेको छ कि यसले कुनै पनि आक्रमण नगरेको र सबै समस्याहरू शान्तिपूर्ण रूपमा समाधान गर्न चाहन्छ। यद्यपि, थाई सेनाले धेरै दिनदेखि उत्तेजक कारबाहीहरू गरिरहेको छ।

लडाइँका कारण सीमा नजिकै बसोबास गर्ने धेरै थाई नागरिकहरू आफ्नो घर छोड्न बाध्य भएका छन्। थाई सरकारले आफ्ना लगभग ७० प्रतिशत नागरिकहरूलाई सुरक्षित स्थानमा सारेको बताएको छ।

यस अवधिमा एक नागरिकको पनि मृत्यु भयो, तर सरकारले उनको मृत्यु बिरामीका कारण भएको बताएको छ।

थाइल्याण्ड र कम्बोडिया बीच किन युद्ध भयो?

मे २८ मा थाइल्याण्ड, कम्बोडिया र लाओसको सिमाना मिल्ने बिन्दु एमराल्ड ट्रयाङ्गलमा दुई देशका सेनाहरू बीच भएको झडपमा एक कम्बोडियाली सैनिकको मृत्यु भएको थियो। थाइल्याण्ड र कम्बोडिया दुवैले यस क्षेत्रलाई आफ्नो दाबी गर्छन्।

कम्बोडियाली सेनाका अनुसार थाई सेनाले सीमा क्षेत्र नजिकै रहेको ता मुएन थोम मन्दिरलाई घेरेर यसको वरिपरि काँडेतार लगाएका थिए। त्यसपछि उनीहरूले ड्रोन प्रहार गरे र हावामा गोली हाने।

यसैबीच, थाई सेनाका अनुसार कम्बोडियाली सेनाले पहिले द्वन्द्व सुरु गरेको थियो। थाइल्याण्डले वार्ता मार्फत तनाव कम गर्ने प्रयास गरेको थियो, तर जब त्यो असफल भयो, गोलीबारी सुरु भयो।

प्रेह विहार मन्दिरमाथि थाइल्याण्डको दाबी

दुई देशहरूले लामो समयदेखि प्रेह विहार मन्दिरको बारेमा विवाद गर्दै आएका छन्। थाइल्याण्डले मन्दिरको नियन्त्रण प्राप्त गर्न निरन्तर प्रयास गर्‍यो, जसले गर्दा कम्बोडियाले १९५९ मा यो मुद्दालाई अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा पुर्‍यायो।

१९६२ मा एक अदालतले मन्दिर कम्बोडियाको भएको फैसला सुनायो। अदालतले थाइल्याण्डलाई आफ्नो सेना फिर्ता बोलाउन आदेश दियो। थाइल्याण्डले यो निर्णय स्वीकार गर्यो, तर वरपरको जग्गामा विवाद जारी राख्यो।

२००८ मा मन्दिरलाई युनेस्कोको विश्व सम्पदा स्थल घोषित गरिएपछि विवाद झनै बढ्यो। मन्दिरलाई मान्यता दिएपछि दुई देशका सेनाहरू बीच फेरि झडप सुरु भयो र २०११ मा स्थिति यति बिग्रियो कि हजारौं मानिसहरू आफ्नो घर छोड्न बाध्य भए।

२०१३ मा अदालतले आफ्नो पहिलेको निर्णयलाई स्पष्ट पार्दै भन्यो कि मन्दिर मात्र नभई वरपरको क्षेत्र पनि कम्बोडियाको हो। थाइल्याण्डलाई पनि यस क्षेत्रबाट आफ्नो सेना पूर्ण रूपमा फिर्ता बोलाउन आदेश दिइएको थियो। यद्यपि, सीमा समस्या पूर्ण रूपमा समाधान भएको छैन।

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाबीच सयौं वर्षदेखिको विवाद

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाको इतिहास लामो समयदेखि खमेर साम्राज्य (कम्बोडिया) र सियाम राज्य (थाइल्याण्ड) बीचको द्वन्द्वसँग जोडिएको छ।

फ्रान्सेली र बेलायती शासनकालमा दुई देशहरू बीचको सिमाना पनि तनावपूर्ण थियो, जसले गर्दा प्रेह विहार (प्रेह विहार) र ता मुएन थोम मन्दिर वरपरको जग्गाको अधिकारलाई लिएर कानुनी र राजनीतिक विवादहरू जारी थिए।

१९०७ मा जब कम्बोडिया फ्रान्सेली शासनको अधीनमा थियो, दुई देशहरू बीच ८१७ किलोमिटर लामो सीमा कोरिएको थियो।

नक्सामा प्रेह विहार (प्रेह विहार) मन्दिरलाई कम्बोडियाको भागको रूपमा देखाइएकोमा थाइल्याण्डले विरोध गर्‍यो। टा मुएन थोम मन्दिर थाइल्याण्डमा देखाइएको थियो, यद्यपि कम्बोडियाले यसलाई आफ्नो मान्दछ।

काठमाडौं जारी दोस्रो संस्करणको नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) मा आज विश्राम दिन कुनै खेल हुने छैनन्। लिग चरणका खेल सकिएपछि मैदान व्यवस्थापनका लागि आज विश्राम राखिएको हो। प्रतियोगिता अन्तर्गत भोलि पहिलो क्वालिफायर खेल हुनेछ।

त्रिवि अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रङ्गशाला कीर्तिपुरमा अपराह्न ४ बजे हुने खेलमा सुदूरपश्चिम रोयल्स र विराटनगर किङ्स प्रतिस्पर्धा गर्ने छन्। सुदूरपश्चिम अङ्क तालिकाको शीर्ष र विराटनगर दोस्रो स्थानमा पुगेर पहिलो क्वालिफायर खेल्ने पक्का गरेका हुन्।

सुदूरपश्चिम लिग चरणका सात खेलमध्ये छ र विराटनगरले भने सातमध्ये पाँच खेल जितेको थियो। सुदूरपश्चिमले विराटनगरसँग मात्रै लिग चरणमा पराजय भोग्नुपरेको थियो। विराटनगर भने चितवन र लुम्बिनीसँग पराजित भएको हो।

कालीकोटको रास्कोट नगरपालिका वडा नं २ की विमला खड्काको तल्लो पेट दुख्ने, छाती दुख्ने, पिसाब पोल्ने समस्या पहिल्यैदेखि थियो तर आर्थिक अभावका कारण उपचार गराउन कठिन भयो। न आर्थिक जोहो भइसकेको थियो न त अस्पतालमा गएर उपचार गराउने अवस्था नै थियो। रोग पालेर घरमै बस्नुबाहेक विकल्प थिएन तर आइतबार प्रादेशिक रणनीतिक रास्कोट अस्पताल गाैंतुकोटमा सञ्चालित निः शुल्क शिविरमा उपचार गर्न पाउँदा उनी उत्साहित भइन्। उनले खुलेरै स्वास्थ्य समस्या राखिन्।

रास्कोट नगरपालिका वडा नं २ की भरता सार्कीको लामो समयदेखि टाउको दुख्ने समस्याले सताइरहेको थियो। घरायसी औषधि गर्नसम्म गरिन् तर निको नभएपछि उनी झन् बिरामी हुँदै गइन्। यौनीबाट सेतो पानी बग्ने र पेट पोल्ने समस्या पनि थियो। उनले चिकित्सकसमक्ष सबै समस्याको पोको खोलिन्। भनेजस्तो उपचार पनि पाइन्। अहिले उनी मक्ख छिन्।

रास्कोट नगरपालिकाको प्रादेशिक रणनीति अस्पताल गाैंतुकोटमा आइतबारदेखि तीन दिनसम्म चल्ने निः शुल्क पाठेघरको मुखको क्यान्सर, यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार सम्बन्धी निः शुल्क स्वास्थ्य शिविरमा रास्कोट नगरपालिकाको समन्वय, प्लान इन्टरनेसनल नेपालको आर्थिक सहयोग र हुरेन्डेक नेपालको सहजीकरणमा सशक्त बालिका परियोजनाअन्तर्गत कार्यक्रम गरिएको हो।

किशोरकिशोरीले यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार र मेरो विद्यालयमा साथीहरू पढ्ने बेलामा बेहोस हुने समस्याबारे शिविरमा चिकित्सकसँग जानकारी लिएको किशोरी अञ्जु लुवारले बताइन्। उनले भनिन्, ‘म पनि किशोरी समूहको सदस्य हुँ। मैले आज चिकित्सकबाट सिकेकाे कुरा किशोरी समूह र विद्यालयका साथीमाझ राख्ने बताइन्।

शिविरमा बोल्दै रास्कोट नगरपालिकाका उपप्रमुख मनिराज बरालले रास्कोट नगरपालिकाका दिदीबहिनीका समस्या समाधानका लागि रास्कोट नगरपालिकाले निः शुल्क शिविर राखेको बताए। उनले खुलेर उपचार गर्न सुझाए।

उनले रास्कोटमा चलिरहेको तीनदिने स्वास्थ्य शिविरमा आएर आफ्नो स्वास्थ्य जाँच गर्न आग्रह गरे। उनले दिदीबहिनी तथा किशोरकिशोरीलाई निर्धक्कका साथ आफ्ना समस्या चिकित्सकलाई राखी प्रजनन स्वास्थ्यमा भएका समस्या र यौन प्रजननको उपचार गर्न अनुरोध गरे।

प्लान इन्टरनेसनल नेपालका कार्यक्रम सयोजक दीक्षा भाटले प्लान इन्टरनेसनल नेपालले रास्कोट नगरपालिकामा लामो समयदेखि काम गरिरहेको बताइन्। उनले रास्कोट नगरपालिकाको समन्वयमा रास्कोटका दिदीबहिनी तथा किशोरकिशोरीको यौन प्रजनन स्वास्थ्य अधिकारलाई सुधार गर्न र प्रजनन स्वास्थ्यमा भएका समस्या सुधार गरी किशोरकिशोरीलाई यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकारका विषयमा खुलेर बोल्न सहयोग पुग्ने बताइन्।

उनले प्रजनन रुणता परीक्षण, यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार सम्बन्धी शिविरको महत्त्वबारे जानकारी दिँदै भनिन्, ‘यस परीक्षणको मुख्य उद्देश्य महिलाहरूमा पाठेघरको मुखको क्यान्सर पहिचान गर्न र यदि कुनै समस्या देखिएमा उपचारका लागि उचित सुझाव दिनु सकेसम्म रोग लाग्न नदिऔं, रोकथाम नै सबैभन्दा राम्रो उपाय हो। किशोरकिशाेरीहरूका लागि यौन प्रजननका कुरा खुलेर गनु आवश्यक छ।’

कालीकोटको रास्कोट नगरपालिकाले रास्कोटमै स्वास्थ्य शिविर सुरु गर्दा रास्कोटका नागरिकलाई धेरै सहज भएको हुरेन्ड नेपाल कालीकोटका उपाध्यक्ष खडानन्द अधिकारीले बताए। उनले भने किशोरीहरूले प्रजनन स्वास्थ्य, मानसिक स्वास्थ्य र परिवार नियोजनसम्बन्धी परामर्श समेत दिएको बताए। उपचारमा अधिकांश बिरामी स्त्रीरोग सम्बन्धी थिए।

नगरपालिकाको स्वास्थ्य शाखाको आयोजनामा महिलाहरूको तल्लो पेट दुख्ने, सेतो पनी बग्ने, ढाड, दुख्ने, पिसाब पोल्ने, पाठेघरको मुखको क्यान्सर सम्बन्धी जाँच र किशोरकिशोरीलाई परामर्श सेवा दिन स्वास्थ्य शिविर गरिएको छ।

पहिलो दिन १ सय २५ जनाले स्वास्थ्य शिविरबाट सेवा लगेका छन् जसमा १५ जना सान्नीत्रिवेणी गाउँपालिका र अन्य रास्कोट नगरपालिका १,२ र ३ का रहेको परियोजना संयोजक पदम हमाले बताए। उनका अनुसार सोमबार ७,८,९ र मंगलबार ४,५ र ६ का नागरिकले सेवा लिन सक्ने उनको भनाइ छ।

रुसी उपविदेशमन्त्री सेर्गेइ र्याबकोभले आइतबार अमेरिकालाई भेनेजुएलासँग पूर्ण द्वन्द्व नगर्न चेतावनी दिएका छन्। उनका अनुसार रुस भेनेजुएलाको नेतृत्वको पक्षमा उभिएको छ।

‘भेनेजुएलामा उच्च रहेको तनाव बढ्दै गएको छ। मस्कोले त्यहाँ देखिएका पछिल्ला घटनाक्रमलाई गहिरो चासोका साथ हेरेको छ,’ उनले भने।

र्याबकोभले भने, ‘भेनेजुएला विवाद यस क्षेत्रमा निर्विवाद प्रभुत्व कायम गर्ने वाशिङ्टनको चाहनासँग जोडिएको छ, यो ट्रम्प प्रशासनको ट्रेडमार्क हो।’

हालै दुई देशबिच सम्पन्न रणनीतिक साझेदारी र सहयोगसम्बन्धी सम्झौता उद्धृत गर्दै उनले भने, ‘हामी भेनेजुएलालाई समर्थन गर्दछौँ, त्यसरी नै यसले हामीलाई समर्थन गर्दछ। यो कठिन समयमा हामी काराकास र उसको नेतृत्वसँग काँधमा काँध मिलाएर उभिएका छौं।’

अमेरिकाले क्यारेबियन सागरमा सैन्य उपस्थिति बढाएको बेला रुसको यस्तो प्रतिक्रिया आएको हो। पेन्टागनले सेप्टेम्बर २ यता क्यारेबियन र पूर्वी प्रशान्त महासागरमा लागुऔषध जहाजहरूमा कम्तीमा २२ पटक आक्रमण गरेको छ, जसमा ८७ भन्दा बढी व्यक्तिको मृत्यु भएको छ।

र्याबकोभले ट्रम्प प्रशासनलाई स्थिति थप तीव्र नबनाउन आग्रह गरेका छन्। एजेन्सी

हमासका वरिष्ठ अधिकारी बसेम नैमले इजरायलसँगको युद्धविरामको दोस्रो चरणमा आफ्नो हतियार ‘स्थिर वा भण्डारण’ गर्ने बारे छलफल गर्न तयार हमास तयार रहेको भनेका छन्। यो अमेरिकी मध्यस्थतामा भएको सम्झौताको सबैभन्दा जटिल मुद्दा हो।

‘हामी थप तनावबाट बच्न वा थप झडप वा विस्फोटबाट बच्नको लागि व्यापक दृष्टिकोण अपनाउन खुला छौं,’ नैमले दोहामा एसोसिएटेड प्रेसलाई भने।

यो सम्झौताले गाजामा दुई वर्षदेखि चलिरहेको इजरायली आक्रमण रोकेको छ, जुन अक्टोबर ७, २०२३ को हमासको आक्रमणको प्रतिक्रियामा सुरु भएको थियो। आक्रमण गल्ती थियो कि भनेर सोध्दा नैमले यसलाई ‘रक्षात्मक कार्य’ भनेर बचाउ गरेका छन्।

अक्टोबरमा युद्धविराम लागू भएदेखि हमास र इजरायलले बन्धक र कैदी आदानप्रदान गरेका छन्। गाजामा अझै एक बन्धकको अवशेष बाँकी छ। दोस्रो चरणले गाजाको भविष्य तय गर्दछ, जसमा अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा बल तैनाथी, प्राविधिक प्यालेस्टिनी समिति गठन, इजरायली सेना फिर्ता र हमास निःशस्त्रीकरणजस्ता कुरा समावेश छन्। अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको नेतृत्वमा अन्तर्राष्ट्रिय बोर्डले निरीक्षण गर्नेछ।

इजरायली अधिकारीहरूले हमासको निःशस्त्रीकरणलाई प्रमुख माग भनेका छन्। नैमले भने हमासले ‘प्रतिरोध गर्ने अधिकार’ कायम राखेको तर्क गर्छन्। उनले हमास प्यालेस्टिनी राज्य स्थापनाको प्रक्रियामा हतियार राख्न तयार भएको बताए। उनले पाँच वा १० वर्षको दीर्घकालीन युद्धविराम पनि सुझाए।

‘यो समयलाई गम्भीरतापूर्वक र व्यापक रूपमा प्रयोग गर्नुपर्छ,’ उनले भने। उनका अनुसार हमासले हतियारहरूको बारेमा ‘धेरै खुला विचारधारा’ राख्छ।

‘हामी प्यालेस्टिनी ग्यारेन्टीसहित यो युद्धविरामको समयमा यसलाई प्रयोग नगर्ने, फ्रिज गर्ने, भण्डारण गर्ने वा राख्ने बारेमा कुरा गर्न सक्छौँ,’ उनले भने।

यो प्रस्तावले इजरायलको पूर्ण निःशस्त्रीकरण माग पूरा गर्छ कि गर्दैन स्पष्ट छैन। ट्रम्पको २०-बुँदे योजनामा आधारित यो सम्झौता अस्पष्ट छ र थप वार्ता चाहिन्छ।

‘२०-बुँदे योजनामा धेरै स्पष्टीकरणको आवश्यकता छ,’ नैमले भने।

अन्तर्राष्ट्रिय स्थिरीकरण बलको तैनाथी प्रमुख चिन्ता हो। इन्डोनेसिया, पाकिस्तान र अरब देशहरूले योगदान दिन इच्छुक छन्, तर संरचना अस्पष्ट छ। अमेरिकी अधिकारीहरूले अर्को वर्ष सुरुमा तैनाथी अपेक्षा गरेका छन्।

नैमले हमासलाई सेनाले निःशस्त्रीकरण गर्नु अस्वीकार्य छ भनेका छन्। ‘हामी सीमा नजिकै रहने, युद्धविराम सम्झौताको निरीक्षण गर्ने, उल्लङ्घनको बारेमा रिपोर्ट गर्ने, कुनै पनि प्रकारको बढ्दो घटना रोक्ने संयुक्त राष्ट्र संघीय सेनालाई स्वागत गर्दछौँ,’ उनले भने, ‘तर हामी यी सेनाहरूलाई प्यालेस्टिनी क्षेत्र भित्र गर्न वा कार्यान्वयन गर्न अधिकार दिने कुनै पनि प्रकारको जनादेश स्वीकार गर्दैनौँ।’

प्रगतिको संकेतमा, हमास र प्यालेस्टिनी प्राधिकरणले गाजाको दैनिक मामिला सञ्चालन गर्ने प्राविधिक समिति गठनमा सहमति गरेका छन्। स्वास्थ्य मन्त्री माजेद अबु रमजानलाई नेतृत्व दिइने छ।

पहिलो चरणमा दुवै पक्षले उल्लङ्घन आरोप लगाएका छन्। प्यालेस्टिनी स्वास्थ्य अधिकारीहरूले युद्धविरामदेखि ३७० भन्दा बढी प्यालेस्टिनी मारिएको दाबी गरेका छन्। इजरायली अधिकारीहरूले २०० हमास लडाकुसँग झडपमा तीन सैनिकको मृत्यु भएको भनेका छन्।

नैमले भने, ‘युद्धविराम हुँदा हमासलाई यी लडाकुबारे थाहा थिएन, सञ्चार काटिएको थियो। त्यसैले उनीहरूलाई अहिले जमिनमा के भइरहेको छ भन्ने बारेमा थाहा छैन,’ उनले भने।

उनले इजरायलले गतिरोध समाधानका प्रस्ताव अस्वीकार गरेको दाबी गरे। उनको दाबी अनुसार हमास दायित्व पूरा गर्न प्रतिबद्ध छ। तर इजरायलले मानवीय आपूर्ति र रफाह नाका खोल्न नमानेको आरोप लगाए। गत हप्ता इजरायलले रफाह पट्टी छोड्नका लागि मात्र खोल्ने भनेको थियो।

अक्टोबर ७ मा १२ सयभन्दा बढी मारिएका थिए भने २५० बन्धक बनाइएका थिए। जवाफमा भएको इजरायली आक्रमणले ७० हजारभन्दा बढी प्यालेस्टिनी मारिएका छन्। हमास अधिकारीका अनुसार २० लाख विस्थापित भए। मृतकमध्ये आधा महिला र बालबालिका छन्।

नैमले अक्टोबर ७ लाई ‘रक्षाको कार्य’ भने। ‘इतिहास अक्टोबर ७ मा सुरु भएको थिएन,’ उनले भने। ‘अक्टोबर ७ हाम्रो लागि, यो रक्षाको कार्य थियो। हामीले हाम्रा जनताको आवाज उठाउने हाम्रो कर्तव्य पूरा गरेका छौं।’ एपी

‘हाम्रो लघुकथा केन्द्र, नेपाल’ ले लघुकथा वाचनकाे साथ निवर्तमान पदाधिकारीहरूलाई बिदाइ गरेको छ।

केन्द्रका अध्यक्ष डा.शेखरकुमार श्रेष्ठको अध्यक्षता तथा दक्षिणकाली नगरपालिकाका नगर प्रमुख मोहनबहादुर बस्नेतकाे प्रमुख आतिथ्यमा कार्यक्रम भएकाे हाे।

दक्षिणकालीस्थित सेतीदेवी माध्यमिक विद्यालयमा भएकाे कार्यक्रममा शब्दपथका किशोर पहाडी, लता केसी, सुभाषचन्द्र पौडेल 'भीमफेदीया', रामकुमार बस्नेत, दामोदर अधिकारी विशिष्ट अतिथिको रूपमा रहेका थिए।

कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि बस्नेतले दक्षिणकाली नगरपालिकाभित्र साहित्यिक रौनक बढदै गएकोमा खुसी व्यक्त गर्दै साहित्यिक कार्यक्रमका लागि नगरपालिका सधैं सहयोग गर्ने बताए। उनले केन्द्रका निवर्तमान पदाधिकारीहरूलाई धन्यवादपत्र दिँदै नयाँ पदाधिकारीहरूलाई सफल कार्यकालको शुभकामना दिएका थिए।

विशिष्ट अतिथि किशोर पहाडीले बान्की गोजी पत्रिकामा छापिने गरेको लघुकथा, हवाईपत्र र पोष्टकार्डमा छापिने लघुकथाको आफ्नै महत्त्व थियो भनेर इतिहास कोट्याउँदै हाल मेचीदेखि महाकालीसम्म लघुकथाको विस्तार हुँदै गएकोमा खुसी व्यक्त गरेका थिए।

हाम्रो लघुकथा केन्द्र, नेपालका संस्थापक लता केसी (लघुकथा अभिभावक) का अनुसार कार्यक्रममा रीता बलामी, मन्दिरा मधुश्री, उमा सिजापती, सीता आस्था ढुङ्गेल, शेखर अर्याल, कात्यायन, जुम्मन किरण, डा. हिमलाल श्रेष्ठ, दीपक लोहनी, ध्रुवराज थापा 'पुरुष, प्रार्थना खनाल', प्रेम खनाल', गणेश लम्साल', रजनी खनाल, मन्दिरा चापागाईं, सुभाषचन्द्र पौडेल 'भीमफेदीया', मधुसूदन पराजुली, महेन्द्र न्यौपाने', निशा केसी', सविता केसी, रमेश सुवेदी र किशोर पहाडीले लघुकथा वाचेका थिए।

कार्यक्रममा सुसेली साहित्यिक प्रतिष्ठानले पनि केन्द्रको नयाँ कार्यसमितिलाई स्वागत र निवर्तमान कार्यसमितिलाई बिदाइ गरेको थियो।

प्रतिष्ठानका कोषाध्यक्ष चन्द्रलाल तामाङले सुसेली साहित्यिक प्रतिष्ठान र हाम्रो लघुकथा केन्द्र दाहिने र देब्रे हात भएको बताउँदै यी दुवै संस्था एक अर्काका पूरक भएको बताए।

संस्थाका सहसचिव मिसु श्रेष्ठले चलाएकाे कार्यक्रममा केन्द्रका उपाध्यक्ष सत्या अधिकारीले स्वागत मन्तव्य राखेकी थिइन्।

कार्यक्रमका संयोजक तथा केन्द्रका कोषाध्यक्ष मनीषकुमार शर्माले कार्यक्रमबारे प्रकाश पारेका थिए। उनले जुन ठाउँमा संस्थाको जन्म भएको हो त्यहीँबाट शुरू गरेर विभिन्न अन्य ठाउँमा पनि कार्यक्रम गरिने बताए।

कार्यक्रमका सभाध्यक्ष डा. श्रेष्ठले निवर्तमान पदाधिकारीहरूप्रति कृतज्ञता ज्ञापनकाे साथ बिदा मन्तव्य राखेका थिए। उनले आउँदाे चैत ७ गते लघुकथा केन्द्र सम्मान कार्यक्रम गरिने बताउँदै साथसहयोग प्रदान गर्ने शुभेच्छुक सबैलाई धन्यवाद दिएका थिए।

म्याग्दी र मुस्ताङलाई राष्ट्रिय राजमार्गसँग जोड्ने मालढुङ्गा–बेनी सडक स्तरोन्नति भएपछि आवतजावतमा सहज र यात्रा अवधि छोटिएको छ। चीन र भारत जोड्ने राष्ट्रिय गौरवको कालीगण्डकी कोरिडोर (बेनी–जोमसोम–कोरला) सडक योजनामार्फत मालढुङ्गा–बेनी सडकलाई दुई लेनको ११ मिटर फराकिलो बनाएर अक्सफाल्ट प्रविधिको कालोपत्र गर्ने काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ।

करिब १३ किलोमिटर दूरीको सडकमध्ये करिब दुई किलोमिटर बाहेकका ठाउँमा कालोपत्र र ढलान सकिएको सडक योजना कार्यालयले जनाएको छ। यातायात व्यवसायी रेशबहादुर विश्वकर्माले मालढुङ्गा–बेनी सडकमा यात्रा गर्दा यसअघि एक घण्टाको यात्रा अवधि स्तरोन्नतिपछि २० देखि २५ मिनेटमा छोटिएको बताए।

'पछिल्लो पाँच वर्षयता पोखरा–बेनी आवतजावत गर्न बेनीदेखि रत्नेचौर बागलुङ हुँदै मालढुङ्गा जोड्ने घुमाउरो वैकल्पिक सडकको यात्रा गर्दै आएका थियौँ,' उनले भने, 'घुमाउरो सडकमा यात्रा गर्नुपर्ने समस्या हट्नुका साथै यात्रा अवधि पनि छोटिएको छ।'

जलजला गाउँपालिका–७ मिलनचोकका बासिन्दा बाबुराम कार्कीले सडक कालोपत्र भएपछि धुलो र हिलोमा जोखिम तथा कष्टपूर्ण यात्रा गर्नुपर्ने अवस्थाको अन्त्य भएको बताए। 'बाँकी रहेको ठाउँमा पनि सडक स्तरोन्नतिको कामले छिट्टै पूर्णता पाउने अपेक्षा गरेका छौँ,' उनले भने, 'सडक स्तरोन्नतिले पूर्णता पाएपछि सार्वजनिक यातायात र ढुवानीको भाडादर पनि समायोजन हुनेछ।'

यो सडकमा म्याग्दी, मुस्ताङ र पर्वतको जलजला गाउँपालिकाका स्थानीय बासिन्दाका साथै पर्यटक र तीर्थयात्री आवतजावत गर्छन्। ‘कामका लागि खाद्यान्न’ कार्यक्रमअन्तर्गत २०५२ सालमा मार्ग खुलेको मालढुङ्गा–बेनी सडक बेनी सडक विसं २०६८ मा एकतर्फी कालोपत्र भएको थियो। मुस्ताङ र कोरला नाका सडक सञ्जालमा जोडिपछि यातायातका साधनको चाप बढ्दा साँघुरो यो सडक पछिल्लो समय जीर्ण बनेको थियो।

पर्वतको कुश्मा नगरपालिका–१ मालढुङ्गादेखि जलजला गाउँपालिका– ८, ७, ४ र ३ नं वडा हुँदै म्याग्दी सदरमुकाम बेनी जोड्ने सडक दुई लेनको बनाएर कालोपत्र गर्न विसं २०७७ चैतमा एपेक्स–खड्का–कृष्ण जेभीले विसं २०७७ चैतमा रु ५२ करोड ८६ लाखमा ठेक्का सम्झौता गरेको थियो।

विसं २०७९ मा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य थियो। सडक निर्माण कोरोना महामारी, बाढीपहिरो, नदीजन्य निर्माण सामग्रीको अभावका कारण देखाएर सहायक ठेकेदार ओमकारेश्वरले अलपत्र बनाएको योजनालाई पूर्णता दिन एक वर्षअघि मुख्य ठेकेदार कार्यक्षेत्रमा आएका थिए।

यसअघि गत वर्ष मालढुङ्गा–फर्से खण्डमा तीन किलोमिटर तीन सय मिटर कालोपत्र र दुई किलोमिटर दुई सय मिटर ढलान भएको थियो। लस्ती–बेनी खण्डको छ किलोमिटर पाँच सय मिटर सडक यही मङ्सिर पहिलो सातादेखि कालोपत्र गर्न थालिएको थियो। लस्ती, केराबारी, लामाखेत खण्डमा कालोपत्र सकिएको छ। स्थानीय प्रशासनसँग समन्वय गरेर मङ्सिर १ देखि २० गतेसम्म बिहान १० देखि साँझ ५ बजेसम्म सडक बन्द गरेर कालोपत्र गर्ने कामलाई सहज बनाइएको थियो। लस्ती–फर्से र मिलनचोक बजारभित्र करिब एक किलोमिटर दुई सय मिटर कालोपत्रका लागि संरचना निर्माण अन्तिम चरणमा पुगेको निर्माण कम्पनीका इञ्जिनियर जीवन चौधरीले बताए।

वारिबेनीको सात सय ६० मिटर, केराबारी र फर्से पहिरोमा एक/एक सय मिटर सडकलाई ठेक्काबाट हटाइएको छ। वारिबेनीमा बस्तीको बीचमा सडक विस्तार गर्न घरधनीहरूको असहमति तथा फर्से र केराबारीमा पहिरोका कारण ठेक्काबाट हटाउनुपरेको बेनी–जोमसोम–कोरला सडक योजनाका सूचना अधिकारी विष्णु चापागाईँले बताए। रासस

भारतको उदयपुरका एक व्यापारीलाई ३० करोड रुपैयाँ ठगी गरेको आरोपमा आइतबार मुम्बई र राजस्थान प्रहरीले फिल्म निर्माता विक्रम भट्ट र उनकी श्रीमतीलाई पक्राउ गरेको छ।

प्रहरी टोलीले उनलाई मुम्बईको यारी रोडमा रहेको गंगा भवन अपार्टमेन्टबाट पक्राउ गरेको थियो, जुन उनको भाउजुको घर हो। राजस्थान प्रहरीले अब उनलाई उदयपुर लैजान बान्द्रा अदालतमा ट्रान्जिट रिमान्डको लागि आवेदन दिनेछ।

नोभेम्बर १७ मा राजस्थानको इन्दिरा ग्रुप अफ कम्पनीजका मालिक डा. अजय मुरडियाले विक्रम भट्ट र अन्य आठ जनाविरुद्ध ३० करोड रुपैयाँको ठगीको आरोपमा एफआईआर दायर गरे। उनले दिनेश कटारियालाई एक कार्यक्रममा भेटेको आरोप लगाए।

दिनेश कटारियाले आफ्नी श्रीमतीको जीवनीमा आधारित बायोपिक बनाउने प्रस्ताव राखेका थिए। उनले यो फिल्मले सम्पूर्ण देशलाई आफ्नी श्रीमतीको योगदानको बारेमा जान्न मद्दत गर्ने बताएका थिए। यस सन्दर्भमा दिनेश कटारियाले उनलाई अप्रिल २४, २०२४ मा मुम्बईको वृन्दावन स्टुडियोमा आमन्त्रित गरेका थिए।

त्यहाँ, उनको परिचय फिल्म निर्माता विक्रम भट्टसँग भयो। उनीहरूले बायोपिक बनाउने बारेमा छलफल गरे। कुराकानीका क्रममा भट्टले फिल्मको निर्माणको पूर्ण जिम्मेवारी लिने र उनले पैसा पठाउने निर्णय भयो।

विक्रम भट्टले अजय मुरदियालाई उनकी श्रीमती श्वेताम्बरी र छोरी कृष्णा पनि फिल्म निर्माणमा संलग्न रहेको बताए। उनले आफ्नी श्रीमती श्वेताम्बरीलाई आफ्नो फर्म, भिएसबी एलएलपीमा साझेदारको रूपमा नियुक्त गरेका थिए। उनीहरूले दुई फिल्महरू, 'बायोपिक' र 'महाराणा'को लागि भारू ४० करोड (अमेरिकी डलर १.२ मिलियन) को सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेका थिए।

मे ३१, २०२४ मा विक्रम भट्टलाई २.५ करोड रुपैयाँ आरटिजीएस गरियो। केही दिनपछि ७ करोड रुपैयाँको माग गरियो र भनियो कि ४७ करोड रुपैयाँमा चारवटा फिल्म बन्ने छन्, जसको परिणामस्वरूप लगभग १००-२०० करोड रुपैयाँ नाफा हुनेछ।

विक्रम भट्ट र उनकी श्रीमतीको आदेशमा अजय मुर्डियाले उनीहरूले तोकेका बिक्रेताहरूलाई अनलाइन भुक्तानी गरे। जुलाई २, २०२४ मा अजय मुर्डियाले इन्दिरा इन्टरटेनमेन्ट एलएलपी दर्ता गरे। यस फर्मको खाताबाट लगभग भारू ३ लाख भुक्तानी गरिएको थियो।

प्रारम्भिक अनुसन्धानले इन्दिरा इन्टरटेनमेन्टको खाताबाट भुक्तानी प्राप्त गर्ने बिक्रेताहरू ठगीपूर्ण रहेको पत्ता लगाएको छ। यी बिक्रेताहरू रंगकर्मी वा अटो चालक भएको पाइयो। भुक्तानीपछि रकमको ठूलो हिस्सा विक्रम भट्टकी श्रीमतीको खातामा स्थानान्तरण गरिएको थियो।

सात दिनअघि उदयपुर प्रहरीले विक्रम भट्ट, उनकी श्रीमती श्वेताम्बरी भट्ट र अन्य छ जना अभियुक्तहरूविरुद्ध लुकआउट नोटिस जारी गरेको थियो। सबै अभियुक्तहरूलाई डिसेम्बर ८ सम्ममा उदयपुर प्रहरीसमक्ष उपस्थित हुन सूचना पनि जारी गरिएको थियो। यसबाहेक, यी अभियुक्तहरू अब अनुमतिबिना विदेश यात्रा गर्न सक्ने छैनन्।

यो कुरा बाहिर आएपछि फिल्म निर्माताले यस विषयमा अहिलेसम्म कुनै सूचना नपाएको बताए। उनले यसबारे मिडिया मार्फत थाहा पाए।

एएनआईसँगको कुराकानीमा विक्रम भट्टले भनेका थिए, 'मलाई लाग्छ राजस्थान प्रहरीलाई भ्रमित पारिएको छ। मैले कुनै पत्र, सूचना वा केही पाएको छैन। यदि उजुरीकर्ताले त्यस्तो दाबी गरेका थिए भने, उनीहरूसँग लिखित प्रमाण हुनुपर्छ। अन्यथा, प्रहरीले त्यस्ता मुद्दा दर्ता गर्ने थिएन। यदि उनीहरूले उद्योग बुझेका थिएनन् भने, उनीहरूले किन आफैंले यति धेरै फिल्महरू लन्च गरे? र यदि म उनीहरूलाई धोका दिइरहेको थिएँ भने, उनीहरूले मसँग तेस्रो फिल्म किन बनाए?'

विक्रम भट्टले यो पनि भने कि उनी विगत ३० वर्षदेखि फिल्म उद्योगको हिस्सा हुन् र यस्तो कहिल्यै अनुभव नगरेको बताए। फिल्म निर्माताले भने कि उनको एउटा फिल्म, 'विराट', उनको कम्पनीको व्यावसायिक निर्णयहरू, विशेष गरी यसको आगामी आईपीओका कारण बीचमै रोकिएको थियो।

उजुरीकर्ता अजय मुर्डियाले दाबी गर्छन् कि निर्माण भइरहेको फिल्म ढिलाइ भएको थियो किनभने उनले सम्बन्धित प्राविधिकहरूलाई भुक्तानी गरेका थिएनन्। उनीसँग आफ्नो दाबीलाई प्रमाणित गर्ने पर्याप्त प्रमाणहरू छन्, जसमा इमेल र सम्झौताहरू समावेश छन्।

पूर्वप्रधानमन्त्री तथा नेकपा (एमाले) का अध्यक्ष केपी ओलीको गुन्डुमा निर्माण गर्न लागेको भव्य दरबारको तस्बिर सार्वजनिक मात्रै भएन, त्यसलाई ‘ओली कुटी’ नाम पनि दिइयो। नेताको घर हुनैपर्छ तर त्यसले दिने सन्देशको भने ठुलो अर्थ रहन्छ। उहाँका प्राथमिकतामा पार्टीभित्रको लोकतन्त्रको रक्षा गर्ने, यत्रो राष्ट्रिय दुर्घटना कसरी भयो? कहाँ चक्यौं? ध्वस्त भएका विश्वासको पुनस्र्थापना कसरी गर्ने भन्ने हुनुपर्थ्याे।

अहिले ‘सर्वज्ञ’ अध्यक्ष राजनीतिको हिसाबमा व्यस्त हुनुहोला। उहाँ अध्यक्ष एमालेको भए पनि नेता भनेको त समग्र देशकै हुन्छ। उहाँका हरेक कदम, हरेक शब्द, हरेक निर्णय देशको सामूहिक चेतनासँग गाँसिएका हुन्छन्। त्यसैले प्रश्न उठ्छ– बनाउने आलिसान दरबार, नाम राख्ने ‘कुटी’ ! ‘हात्ती र हात्तीछाप चप्पल भनेको उस्तै उस्तै हो नानु’ भनेजस्तै यी शब्द त विज्ञापन भाषामा मात्रै हुन्छन्।

यसरी ‘कुटी’ शब्द प्रयोग गर्नु झोपडीमा बस्ने गरिबको उपहास भएन? वा वैदिक दार्शनिक, ऋषिहरूको एकाग्रता, साधना र आत्मअनुसन्धानका लागि बनाउने गहन आश्रयस्थलको पवित्र अर्थमाथिको खिल्ली उडाइएको त होइन? शब्दको प्रयोग सधैं व्यक्तिको मनोविज्ञानसँग जोडिएको हुन्छ।

कुन मानिसले, कुन आशयले, कुन सन्दर्भ र समयमा, कुन शब्द प्रयोग गर्छ, त्यसैअनुसार शब्दले दिने सन्देश, त्यसले उब्जाउने मनस्थिति र त्यसले जनाउने चरित्र हुन्छ। हिन्दु वर्णाश्रम अर्थात् सन्यास आश्रम (त्याग/मोक्षमार्ग) कुटीवास हुन्छ। ७५ वर्षपछि जीवनकर्ममा पूर्ण त्याग, तप, ध्यान, ब्रह्मचिन्तन, मोक्षको खोज गर्दै जीवनको अन्तिम लक्ष्य मुक्ति (मोक्ष) प्राप्त गर्ने आध्यात्मिक अवस्था कुटीवास हो।

यसरी ‘कुटी’ जस्तो तपस्वी–जीवनको प्रतीक शब्दलाई एक भव्य आधुनिक दरबारको नाम बनाइदिनु अर्थहीन काव्य होइन, बरु अर्थको भ्रष्टीकरण, शब्दको पवित्रता र दर्शनको सम्मानमाथिको एक सूक्ष्म तर तीक्ष्ण प्रहारजस्तो बन्न पुग्छ।

शब्दहरू कहिल्यै सामथ्र्य नचेताई मर्दैनन्। अर्थात् एकाएक हराउँदैनन्। उनीहरू जिब्रोलाई धोका दिँदै आफ्नै छायालाई अपराधी बनाइदिन्छन्। आज ‘कुटी’ त्यही सगबगाहटको बिचमा उभिएको छ– जसको पुरानो अर्थ स्वर्णकणजस्तो चम्किन्थ्यो तर जसलाई आज राजनीतिक, जिउने ढंग, आडम्बर र प्रचारले एक निरर्थक उपकरणझैं लाग्न थाल्यो। कुटी शब्द मात्र होइन, युगौंयुगको मानवीय अभ्यासको ऐना हो। तर हामीले त्यसै ऐनालाई धुलो पोतिदिएर अनुहार होइन, आफैंलाई सजाउने इच्छाको रेखाहरू मात्र कोर्दै गयौं।

झोपडी र कुटीः दुई आकृति, दुई नियति

हावाहुरीबाट जोगिन सक्ने भौतिक न्यूनतम संरचना, श्रमको चिसो, गरिबीको पसिना, मौकाले ढोकबन्द गरेको आश्रयथलो झोपडी हुन्छ। धरतीमै भए पनि आकाश उसका छाना बन्छन्। किनकि चुहिने छानोबाटै तारा मण्डिल देख्ने नियति हुन्छ। झोपडीको जीवनमा खर, मसिना डाँडाभाटा जोडिएको रात सुस्ताउने थलो मात्र हुन्छ तर त्यागको वास्तुकलाभित्रको स्वेच्छिक गरिबी कुटी बन्छ। बाहिरको संसारबाट घेरिएको मौनता। झोपडीमा असहाय आत्मविश्वास हुन्छ, कुटी भने आत्मविजय भए पनि अरूकै टेकोमा उभिएको। झोपडीले गरिबीको प्रमाणपत्र देखाइरहन्छ मनुष्यलाई तर कुटी सम्पन्नताबाट बिरक्तिएको आश्रयस्थल।

झोपडी अनिश्चित भविष्यको त्रास हो भने कुटी सांसारिक जीवनको विरक्ति, समग्र जीवन र जगत्को मौन चिन्तन थलो। वर्णाश्रम व्यवस्थाको उच्चतम रूप। एकै आकार तर फरक नियति। यो अन्तर नबुझ्दा आज ‘कुटी’ शब्द गरिबी र असहायपन गिज्याउने शब्द बन्दै गयो।

शक्तिको अहङ्कार र कुटीको उज्यालो

मानिस शक्तिशाली हुन्छ तर शक्तिले मानिसलाई बलियो बनाउँछ वा कमजोर? यो प्रश्न पुरानो हो तर यसको उत्तर समाजले पटकपटक दिइरहनुपर्छ। शक्तिले थोरै बोल्न, धेरै माग्न सिकाउँछ। शक्तिले मस्तिष्कमा प्रश्नहरू होइन, अहङ्कारका रसायन बगाउँछ। यही कारणले शक्तिशालीहरूको संगतमा बसेका दर्शनका ज्योति धेरैजसोले सूर्योदय नै देख्न पाउँदैनन्। राजनीतिक दूरदृष्टिका शिरोमणि चाणक्य दरबारमा बसेनन्। उनी साच्चैको कुटीमै बसे।

चीनका यात्री ह्वेनसाङले लेखेका छन्, ‘भारतमा एक मन्त्री थिए, जसले राजाको शक्तिभन्दा मानसिक निर्मलतालाई ठुलो ठान्थे। उनी राजकर्मपछि कुटीमा फर्किन्थे। किनकि दरबारको विलास नीतिचिन्तनको शत्रु बन्थ्यो।’

कुटीले चाणक्यलाई गरिब बनाएन बरु कुटीले उनलाई जीवन र शक्तिको स्पष्टता दियो। कुटीले अहङ्कार हटायो। राज्यको भाग्य सुनको दरबारमा होइन, त्यागको कुटीमा लेखिन सक्ने दर्शन आज मात्र होइन, युगयुगदेखि सत्य रहँदै आयो।

‘त्याग’ एउटा शब्द, एउटा समग्र आकाश

त्याग, एक अक्षर तर हजारौं वर्षको यात्राले भरिएको ऊर्जा। त्याग भन्नु विलासिता त्याग्नु मात्र होइन, वस्तु र त्यसले बिटुलेको मोह तृष्णाको प्यास पनि छाड्नु हो। त्याग एक प्रक्रिया हो, जहाँ मानिस आफ्नै मनभित्रको जंगल नाप्न जान्छ। तब ‘म के हुँ? के होइन?’ भन्ने प्रश्नको उत्तर फेला पार्छ तर आज समाजमा ‘त्याग’ भन्ने शब्द मात्र रह्यो, जीवनमा देखिने शब्द भने रहेन।

नेताहरू त्यागका कथा सुनाउँछन् तर विलासी कारभित्रै त्यागका भावनात्मक दृश्यहरू पनि उतार्छन्। बौद्धिकहरू त्यागका पुस्तक लेख्छन् तर पुस्तकका आफ्नो रहर सजाउन प्रयोग गरिन्छ। त्याग प्रदर्शनका लागि होइन, त्याग आत्मिक वसन्त हो। मौसम आफैं अनुभव गर्नुपर्छ।

भ्रमको सूक्ष्म राजनीति

डर ठुलो शक्ति हो तर भ्रम झन् ठुलो शक्ति। डर लामो समय टिक्दैन। डराउनेको मनको ओखती जिज्ञासा बन्छ। जिज्ञासाले अन्ततः प्रश्न जन्माउँछ। प्रश्नले तर्क र तथ्यमा आधारित उत्तरले डरलाई घुलोपिठो, कच्याककुचुक पारिदिन्छ। तर भ्रम अलौकिक वस्त्र लगाएर हिँड्ने प्राणी हो। भ्रमले प्रश्न मार्छ। भ्रमले जिज्ञासा काट्छ। भ्रमले हेर्न सिकाउँछ तर बुझ्न दिँदैन। भ्रमित मानिस विश्वासमा होइन, अन्धविश्वासमा रमाउँछ।

आफ्नै मनको संसारमा रमाउँदै नयाँनयाँ धुन बनाउँदै र अन्ततः आफैंले रचेको भ्रमित तर्कलाई सत्य ठान्छ। डर दुनियामा प्रवेशका लागि मान्छेलाई क्षणभर रोक्छ तर भ्रम भने पुस्तौंसम्म व्यक्ति वा समाजलाई अल्झाइ रहनसक्छ। त्यसैले सत्ता भ्रमलाई पोस्छ। किनकि भ्रम सित्तैमा समर्थन ल्याउने सस्तो तर दिगो शक्तिशाली हतियार हो। यो शस्त्रले रगत बगाउँदैन, दिमागलाई नियन्त्रण गरेर हितअनुसार नचाइदिन्छ।

जब भ्रम च्यातिन्छ, तब सत्य जन्मिन्छ

एक दिन प्रश्न उठ्छ, तब मनले भनिदिन्छ– मैले हेरेको, मैले सुनेको, मैले मानेको कुरा सत्य हो कि केवल कसैले देखाएको विषय? त्यही क्षण भ्रमको राज्य भासिन थाल्छ। झुटका महलमा धाँजा पर्छन्।

मनको जमिनमा नयाँ सूर्योदय हुन्छ। एकाएक सत्य, शिव, सुन्दरमका नयाँ भाषामा सम्झिन थालिन्छ। सत्यम् अब पुस्तकको मन्त्र होइन, आत्मसामना गर्ने साहस बनिदिन्छ। शिवम् धार्मिक शब्द नबनेर मूल्य र विवेकको धड्कन बनिदिन्छ। सुन्दरम् बाहिरी रूप होइन, मनको ज्योति बनिदिन्छ। भ्रम टुट्यो भने सौन्दर्य पनि टुटेको होइन, बरु नयाँ जीवनमा नग्नसत्यको झिलीमिली प्रकाश फैलिन्छ।

कुटी: बाहिरी संरचना होइन, आन्तरिक यात्रा

छड, इँटा र सिमेन्टले बन्ने कुनै आकारको महल कुटी हुँदैन। शक्ति केन्द्र होइन, अहङ्कारको कारखाना र षड्यन्त्रको प्रयोगशाला नभई मनले आफैंमा फर्किने मानसिक प्रवेशद्वार हो। सांसारिक जीवन त्याग्नु कुटी प्रवेश होइन, बरु संसार बुझ्ने तयारी हो। कुटी–जीवन सांसारिक जीवनबाट भाग्नु होइन, रिस, राग, लोभ, मोह त्याग्दै जीवनको क्रूर समीक्षा गर्दै अभिभाराको पुस्तान्तरण हो।

आफ्ना अनुभव समाजमा, युगमा हस्तान्तरणको थलो हो। मान्छे मानवमा फेरिएर उभिने थलो हो। तुजुक र षड्यन्त्रको अभ्यास थलो नभई कुटी अन्तरमनको चेत खुल्ने एकान्तथलो भएकाले अनाशक्ति होइन, स्पष्टता जागृतचेतको विश्रामथलो हो। कुटी निन्द्रा होइन, अन्तर्जागरण हो। जब मान्छे एकान्तमा आफ्नै जीवन महाकाव्य पढ्न थाल्छ तब ऊ लाज र लोभबाट मुक्त हुँदा मानवमा फेरिन सक्छ। कुटीले राज्य बदल्न सक्छ। समाजको अन्धकार चिरेर नयाँ प्रकाश छर्न सक्छ।

कुटीको मौन र भविष्यको दिशानिर्देश

समाजले कुटीको मर्म बुझ्यो भने शब्दहरूको पुनर्जन्म हुन्छ। बौद्धिकता आडम्बरबाट बच्छ, पाखण्डबाट छुट्छ, राजनीति चरित्रमा फर्कन्छ, संस्कृति अभिमान होइन, आत्मविवेक बन्छ। कुटी अतीतको स्मृति होइन, भविष्यको चेतना हो।

हामीले कुटीलाई झोपडीको स्तरमा झारिदियौं भने हाम्रो चिन्तन राम्रोसँग बाँच्दैन। हामी झनै भ्रमित भिड, निरर्थक डर र उधारो विश्वाशका सयौं जालमै फसिरहन्छौं।

अन्तिम शब्दः कुटी हामीभित्र छ

कुटी घना जंगल वा पहाडको टुप्पोमा मात्र हुँदैन, हरेक मानिसको मनको सबैभन्दा मौन स्थानमा हुन्छ। त्यहाँ इच्छा थाक्छन्, अहङ्कारले वैशाखी पाउँदैन, भ्रमका पर्दा च्यातिन्छन् र सत्य, शिव, सुन्दर फेरि नयाँ अर्थमा उदाउँछन्।

हामीले त्यही कुटी भएको थलो भेट्यौं भने शब्दहरू फेरि आफ्ना संवेदना जोगाउन निर्मल हुनेछन्। सत्ता फेरि विनम्र हुनेछ। मान्छे फेरि मानव बन्नेछ। ओली कुटी नभई ओली–निवास र एमालेको अभिभावकीय राजनीतिक केन्द्रीय थलो बन्नेछ। कुटी हाम्रो भित्री ब्रह्माण्डको सबैभन्दा शान्त, गहिरो, उज्यालो गृहस्थी हो, जहाँ पहिलो पटक नग्न–सत्यको सामना गर्नुपर्छ तब आफैंलाई भेट्न सकिन्छ।

शुक्लाफाँटा नगरपालिका–१ खजुवापट्टीका किसानले वर्षभर सिँचाइको भरपर्दो सुविधा पाएका छन्। सुदूरपश्चिम प्रदेश भूमिगत सिँचाइ कार्यालय धनगढीको सहयोगमा रु ५० लाखभन्दा बढी लागतमा जडान गरिएको डिप बोरिङ जडानको कार्य सम्पन्न भई सञ्चालनमा आएसँगै किसानले भरपर्दो सिँचाइको सुविधा पाएका हुन्।

शुक्लाफाँटा –१ वडाध्यक्ष उत्तरदेव भट्टका अनुसार डिपबोरिङ सञ्चालनमा आएपछि स्थानीय किसानको ६० बिघा जमिनमा नियमित सिँचाइ उपलव्ध गराउनका लागि बोरिङ गर्ने कार्यसँगै विद्युत् मोटरको व्यवस्था, ठाउँ ठाउँमा भल्व र पाइपलाईन विस्तार गरिएको छ।

‘यसले यस क्षेत्रका करिब दुई सय किसान प्रत्यक्ष लाभान्वित भएका छन्’ अध्यक्ष भट्टले भने, ‘अब हिउँद–बर्खा कुनै पनि समयमा खेतमा सहजै सिँचाइको सुविधा भएको छ।’

पहिले सिँचाइको व्यवस्थित व्यवस्था नहुँदा किसान खेतीपातीका बेला अत्यधिक समस्यामा पर्ने गरेको स्थानीय किसान रतन चौधरीले बताए। ‘सिँचाइको भरपर्दाे व्यवस्था नहुँदा विगतमा पम्पसेटको मद्दतले नदीबाट पानी तान्थ्यौँ, तर जेठ–वैशाखमा नदी नै सुक्ने हुँदा खेत सुक्थ्यो,’ उनले भने, ‘अब खेतखेतमै नियमित सिँचाइ गर्न सकिने भएपछि तरकारी, धान र गहुँखेती विस्तार हुने विश्वास छ।’ उनका अनुसार केही किसानसँग मात्रै निजीस्तरबाट जडान गरिएका विद्युतीय मोटर भए पनि त्यसबाट प्रयाप्त सिँचाइ गर्न सकिने अवस्था थिएन।

मोटरले सबै खेतमा पानी पु¥याउन नसक्ने तथा विद्युत् आपूर्तिमा समस्या आउँदा सिँचाइ अवरुद्ध हुने गरेको थियो। नयाँ डिपबोरिङ जडानपछि खेतानुसार पानीको आपूर्ति सहज हुने, उत्पादनमा वृद्धि हुने अपेक्षा यस क्षेत्रका किसानले गरेका छन्।

वडा अध्यक्ष भट्टका अनुसार, सिँचाइ सुविधा विस्तारसँगै व्यावसायिक तरकारीखेती र मत्स्य व्यवसायमा संलग्न किसानलाई ठूलो राहत मिल्नेछ । ‘सिँचाइको अभावले गर्दा धेरै किसानको खेती प्रणालीमा असर पर्ने गरेको थियो,’ भट्टले थप्नुभयो, ‘अब एकैपटक ठूलो क्षेत्रफलमा सिञ्चितखेती सम्भव हुने भएकाले कृषिको उत्पादनमा उल्लेख्य वृद्धि हुनेछ।’

स्थानीय किसानहरूले डिपबोरिङ जडानले आर्थिक विकासका लागि महत्वपूर्ण भएको बताएका छन्।

सुदूरपश्चिम भूमिगत सिँचाइ कार्यालयका प्राविधिकहरूले डिप बोरिङको परीक्षण सफलतापूर्वक सम्पन्न भइसकेको र थप प्रवाह क्षमता बढाउन आवश्यक सुक्ष्म सुधारका काम हुँदै गएको जनाएका छन्। आयोजनाले आवश्यक पाइपलाइन विस्तार, मोटर मर्मत तथा नियमित सञ्चालनका लागि स्थानीयस्तरमै समन्वय समिति गठन गरेको छ। रासस