हिजो, पुराना -- बास्मति चामल जस्ता -- अझै प्रागढ सम्वन्धको मगमगीमा रहेका म नाट्यावतरमा भएको बेलाका मित्र, नेपाली चलचित्रका भावूक नायक, सरोज खनालले एकाबिहानै भावबिह्वल बनाई दिए। एउटी मास्क, टोपी, ज्याकेट लगाएकी महिलाको तस्वीर हालेर 'कसैले यीन्लाई चिन्छ कि चिन्दैन' सोद्धै।
३० डिसेम्वर २०१९ मा चीनको हुवेई प्रान्तको उहान सेन्ट्रल हस्पिटलमा मानव ईतिहांसको १०० वर्ष यताको खतरनाक मानव विरोधी भाईरसको संक्रमणमा परेका विरामीहरुको उपचार भईरहेको थियो।
कुरा १ मार्चको हो, दक्षिण कोरियाको सउलमा झम-झमपानी परिरहेको थियो र बाहिरको तापक्रम ५ डिग्रीको आसपास थियो। चिसो कफी र चिसो दहीको पारखी म, सदाझैं त्यो दिन पनि मैले सामान्यतया झैँ चिसो दहि खाए। खाएको केहि घण्टामै घाँटी खसखस गर्दै थियो। साधारण हो भन्ठानेर सुत्ने बेला सँधै झैं तातो पानी पिएर सुतें।
आकासमा उड्ने पन्छीहरु खुल्ला संसारमा स्वतन्त्र उडिरहेछन् समुद्री सतह अथवा पानीमा रहने सम्पूर्ण जीव अर्थात् प्राणी पानीभित्रै साम्राज्य बनाएर रमाइरहेछन्। जङ्गलमा रहने प्राणी जाति सदा जङ्गलमै साम्राज्य बनाएर स्वतन्त्र छन्। तर हामी सर्वश्रेष्ठ विवेकशील मानिने मानवहरुलाई जन्जिरै जन्जिरले बाँधेर राखेको छ।
यतिबेला संसार मानौं बिश्वयुद्धमा होमिएको छ ! संसारभरीलाई कोरोना नामको भाईरसले एउटा चुनौती दिएको छ कयौं शक्तिसाली राष्ट्रहरु आज यसको चपेटाबाट मुक्ति पाउन सकिरहेका छैनन्। विश्व अर्थतन्त्रनै धरापको स्थिती सामना गरिरहेको छ।
गोरा, चिल्ला, सधैं कपाल चिन्डे स्वरूपमै प्रस्तुत हुने हावी मन्डेल हलिवूडका यस्ता हस्ती हुन् जसलाई सरसफाइप्रति सामान्यभन्दा कति हो कति अत्यधिक मात्रामा सजग रहने 'सिक्सिके' प्राणीका रुपमा हेरिन्छ। डील अर नो डील, अमेरिका गट ट्यालेन्ट जस्ता विश्वप्रसिद्ध टेलिभिजन सोहरुका प्रस्तोता, जज रहेका हावीले यो पगरि पाउनुको विशेष कारणहरु छन्।
एडेलेइड इटालीको उत्तरी क्षेत्र पीडमन्टबाट हुन्, जो मेरै विश्वविद्यालयमा मानव अधिकार र बहुसंस्कृतिवादको दोस्रो सेमेष्टरमा अध्ययन गरिरहेकी छिन्। इटाली भन्ने बित्तिकै कोरोना भाईरस (कोभिड –१९) माहामारीको यूरोप केन्द्रबिन्दु, जहाँ दैनिक हजारौंको संख्यामा नयाँ संक्रमितहरु थपिदै छन् र सयौं मानिसहरु मरिरहेका छन्।
अहिले विश्वभर महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको सन्त्रासले पुरै विश्व प्रभावित बन्न पुगेको छ। गत बर्षको डिसेम्बर महिनाबाट चीनको वुहान प्रान्तबाट शुरु भएर अहिले विश्वको १८० देशमा फैलिएको यो भाईरसको कारण विश्वको अर्थतन्त्रमा ठूलो गिरावट मात्र आएको छैन यसले जनजिवन नै पूर्णरुपमा अस्तव्यस्त बनाएको छ।
सामाजिक, राजनीतिक विषय समेटेर चलचित्र बनाउन माहिर निर्देशक प्रकाश झा यसै साता नेपाल आएका थिए। एक फिल्म फेस्टिवलमा सहभागि हुन आएका झाले भनेका थिए, 'सिनेमा समाजको प्रतिवम्व हो।' उनी यतिमा मात्र सिमित भएनन्। चुनावको गणितले लोकतन्त्रलाई पारिरहेको प्रभावबारे पनि उनको धारणा छ। आफ्ना भनाई प्रतिविम्वीत गर्ने चलचित्र बलिउडमा उनले बनाइरहेकै छन्।
केही साता अघि धदिङ्गमा एक जोडी परिवार आफ्ना लालाबाला सहित त्रिशुली नदीमा हेलिएको खबर सुनियो। पत्रपत्रिकामा आएका खबर अनुसार मिटर ब्याज तिर्न नसकेको कारण अन्य उपाय नपाएर सो परिवारले सामूहिक आत्महत्याको दर्दनाक बाटो रोजेको थियो।
नेपालको संविधान २०७२ ले शिक्षालाई प्रत्येक नागरिकको अधिकार र सरकारको दायित्व मानेको छ। आजको २१ औं शताब्दीमा शिक्षामार्फत प्रत्येक शिक्षार्थीले परिवर्तन, आवश्यकता र चाहनाको बारेमा ज्ञान प्राप्त गर्दछ।
कुनै जमाना बेलायतमा विद्यार्थी भिसामा भित्रिनेहरुको ‘स्वर्ण युग’ थियो। एउटा यूनिभर्सिटीमा पढ्छु भनेर आउने अनि अर्को कलेजमामा भर्ना गर्न पाइने। काम जति गरे पनि हुने कसैले नसमाउने।
हरियो पासपोर्ट बोक्नुको अर्थ हराएको छ। कोरोना भाइरसले भन्दा हरियो पासपोर्टको शून्य ओजले बढ्ता त्रासदी दिएको छ।
नेपालको संविधान घोषणा भएर कार्यान्वयनको चरणमा प्रवेस गरेसंगै नेपालको कानूनी संरचनाले पनि नयाँ इतिहाँस रच्दैछ। स्थानीय तह, प्रादेशिक तह र संघ तहमा आआफ्नो कानून वनाउने निकाय गाउँ सभा, प्रादेशिक संसद र संघीय संसद सक्रिय रुपमा लागि परेको देखिन्छ। संघीय संसद केहि अनुभव सहित अगाडि बढेको देखिन्छ भन्ने स्थानीय र प्रादेशिक संसदहरु संघ र व्यरोक्रेसीले निर्माण गरेका नमूना कानूनलाई आधार बनाएरै भए पनि कानून निर्माणको ऐतिहासिक चरणमा प्रवेश गरेका छन्।
नेपाली राजनीतिमा हरेक तीन महिनामा एक न एक तरंग चलिरहन्छ। कुनै न कुनै नयाँ विषयले बजार छाई रहन्छ। त्यसैगरी पछिल्लो समय बजार तातेको एउटा महत्वपूर्ण विषय हो अमेरिकी सहयोग निकाय– मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेसन (एमसीसी)द्धारा उपलब्ध गराउने भनिएको ५५ अर्ब सहयोगको विषय।
कम्युनिष्ट पार्टीले क्रान्ति गर्नु हुँदैन भन्ने होइन। कम्युनिष्टसँग बन्दुक हुन जरुरी हुन्छ। क्रान्ति गर्न त्यो अत्यावश्यक नै हो। तर समय र परिस्थिति अनुसार रणनीति बदल्नुपर्छ। त्यो विप्लवमा देखिएन।
कति कुरालाई आँखाले देखिँदैन तर मनले देख्छ। कतिपय चिज भने मन र आँखा दुबैले देख्छ। अनुभव गर्छ। मनसपटलमा छाइरहन्छ। त्यस्तै एउटा ठाउँ हो –मकवानपुर।
टुँडिखेलको सहज परिचय काठमाडौंको बीच भागमा अवस्थित खुल्ला मैदान हो। यो शहिदगेट र रत्नपार्कको बिचमा अवस्थित छ। सामान्यतया आम मानिसको टुँडिखेलप्रतिको बुझाइ यहि हो।
बेलायतमा चार बर्षको बीचमा तेस्रो पटक संसदीय निर्वाचन सम्पन्न भएको छ। यस निर्वाचनबाट कञ्जरभेटिभ पार्टीले अत्यधिक बहुमत सहित यूरोपसंग पारपाचुके गर्ने प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसोनको अभियानमा पूर्ण समर्थन पाएको छ। जम्माजम्मी ६५० सिट मध्ये कञ्जरभेटिभ पार्टीको पोल्टामा ३६४ र निकटतम प्रतिद्वन्दी लेबर पार्टीको भागमा २०३ सिट परेका छन्।
‘मुद्धा छिन्ने अधिकारीले क्षतिपूर्ती त भराइदिने हो। पीडितका लागि पैसा ले भनेर माग्न पाउने कानुनमा व्यवस्था कहाँ छ सिडिओ साप’ हामीले सोध्यौं। हाम्रो प्रश्न सुनेपछि उनले घण्टी थिचे, गार्डलाई हिजोका दुई ओटा मुद्धा फाइल ल्याउन भने। नानाथरि कुरा सुनाउन थाले।
“यदि तपाई ले तपाई आफैं लाई र तपाई को दुश्मनलाई राम्रोसंग चिन्नुहुन्छ भने सयौं युद्घ संग पनि डराउनु पर्दैन” – सन जु को यी भनाई सैन्य क्षेत्रमा अध्यापन गराईने “युद्घ लड्ने कला अर्थात द आर्ट अफ वार” पुस्तकमा उल्लेखित छन्।
म एक युवा। म जस्तै लाखौं युवाहरु मेरो देशमा छन्। युवाहरुमा देश बनाउने सपना हुन्छ। आफ्नो भविष्य सुरक्षित गर्ने इच्छा हुन्छ। भविष्यको मिठो पलहरुको परिकल्पना हुन्छ।
एक जना साथीले मलाई सोधे के छ एनआरएन? तिमी पनि उपेन्द्र महतो, जिवा लामीछाने, शेष घले जस्तै एनआरएन हो? उसको शब्दले मलाई खिसिच्ट्युरी गरेको जस्तो पनि लाग्यो र एनआरएनमा कस्ता मान्छे हुन्छन् भनेर बुझ्न खोजेको जस्तो पनि लाग्यो। तर उसलाई सहि जवाफ दिन कोसिश गरे तैपनि ठ्याक्कै मलाई उसको जवाफ दिन कठिन भयो। म एनआरएन चाही हो, त्यति मात्रै भने। एनआरएन के हो भन्ने आम सोचाईको प्रतिनिधित्व त्यहि एक प्रश्नबाट हुन्छ।
गैर आवासीय नेपाली संघको भर्खरै सम्पन्न नवौं विश्वसम्मेलनमा नीति नियम र पद्धति सम्बन्धी भएका शून्य बहस देखियो। निर्वाचनको समयमा नेतृत्वको हल्ला खल्ला र खेल बढी देखिनुले चुनाव ताका देखिएका बिकृति र अराजक गतिविधिले संस्थाको साख इतिहासमा नै सबैभन्दा धेरै गिरेको महशुस हुन्छ।
