नेपाली सिनेमा साहित्यमा आधारित छन् । साहित्यीक कृतिमाथि सिनेमा बनाइएको छ । पुराना होस या नयाँ सबैखाले साहित्यीक कृतिमा सिनेमा बन्ने गरेका छन् । पुस्ताले अत्यधिक रुचाइएको उपन्यास ‘समर लभ’ माथि सिनेमा बनेको छ । यसअघि कृतिहरु सेतो बाघ, वसन्ती, झोला जस्ता कृतिमा आधारित रहेर सिनेमा बनेको इतिहास छ ।  

कृतिले समाजको परिवेशलाई झल्काएको हुन्छ । कालखण्डलाई कृतिमार्फत वर्णन गरिएको हुन्छ । कुनै कृतिले समसामयिक परिवेशलाई चित्रित गरेको हुन्छ । कृतिमा सिनेमा निर्माण हुँदा साहित्यसँगको सम्बन्धलाई जोडिदिएको छ ।  

कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकास्थित सुन्दर घान्द्रुक गाउँमा चलचित्र पत्रकार संघ नेपाल, कास्की शाखाको आयोजनामा ‘सिनेमा संवाद एट घान्द्रुक कार्यक्रम’मा दोस्रो तथा अन्तिम सेसन ‘सिनेमा साहित्यः सम्बन्ध र साझेदारी’ विषयमा छलफल गरिएको थियो । सत्रमा कलाकार दीपकराज गिरी, लेखक गनेश पौडेल, कवि भूषिता वशिष्ठ र दिनेश डिसीले सहजीकरण गरेका थिए । सहजकर्ता डिसीले साहित्यीक कृतिमाथि बनेका फिल्महरुको समीक्षा अनुभवबारे गरेको प्रश्नलाई कवि भूषिताले सिनेमाको संवादमा मौलिकता हुनुपर्नेमा जोड दिईन् ।  

कलाकार दीपकराज गिरीले लेख्ने र बोल्ने चिज दुवै फरक भएको बताए । ‘व्यावहारिक जीवनसँग जोडिने संवादले सिनेमामा दर्शकलाई जोड्छ । साहित्यबाट सिनेमा रुपान्तरित हुन्छ जब सहजता अनिवार्य रुपमा हुनैपर्ने हुन्छ,’ उनको भनाई थियो । साहित्यमाथि सिनेमा पर्याप्त मात्रामा नबन्नुको कारण सिनेमाकर्मी दर्शकसँग डराएको कलाकार गिरीको अनुभव सुनाए । उनले भने, ‘लेखिने र बोलिनेमा फरक हुन्छ नै । जटिलता हुने कारणले गर्दा पनि होला नेपालमा साहित्यमाथि सिनेमा बनेन्, बन्न पनि सकेका छैनन् ।’  

लेखक गनेस पौडेलले पञ्चायती व्यवस्थाको ह्याङओभर अझै पनि नेपाली सिनेमाबाट उत्रिन नसकेको जिकिर गरे । ‘पञ्चायतमा राजा महेन्द्रले नेपाली सिनेमामा प्रयोग गरिने संवादलाई शुद्धिकरण गर्न र भाषिक एकीकरण गर्नका लागि पात्रले बोल्ने संवाद मौलिक लागेनन् । त्यसको ह्याङओभर अझै बाँकी छ । सिनेमा कला हो भाषा होइन,’ उनले भने । आफ्नो परम्परा र संस्कृतिलाई घुसाएर हरेक प्रकारका कला सिनेमामा देखाउन सकिने उनले बताए ।  

बलिउड फिल्मको दृश्यलाई उल्लेख गर्दै कुनै भिलेनले हिरोलाई लखेट्दा होली मनाइरहेको दिन खेदेको देखाइने बताए । त्यसले परम्परा र संस्कृतिलाई पनि फिल्मको संवादसँगै चित्रण गरेको उनको भनाई थियो ।  कलाकार गिरीले भने एकाध बनेका चलचित्रलाई गनेर चलचित्र क्षेत्रको इतिहासलाई ५० वर्ष मान्न नहुने बताए । प्रजातन्त्रको पुर्नस्थापना पछि नै नेपाली सिनेमाको उत्थान भएको हो । ३० वर्षको मात्र नेपाली सिनेमाले यात्रा पार गरेको उनको बुझाई छ ।  

‘उपन्यासमा डायलग थोरै र विवरण धेरै हुन्छन् । सिनेमा दृश्य भाषामा बोल्नु पर्ने हुन्छ त्यसमा पनि सीमितता छ । अर्को बजेटले पनि प्रभाव पार्छ,’ कलाकार गिरीले भने, ‘मार्केटले भन्छ, दुईकरोड भन्दा माथि लग्यो भने डुब्यौं । एउटा भिलेनले हिरोलाई लखेटेको सिन देखाउनलाई होली सिनका लागि पाँचसय मान्छे जम्मा पार्न बजेटले नथेग्ने हुन्छ ।’ साहित्यसँग सिनेमाको साझेदारीको प्रश्नमा कवि भूषिताले सिनेमाकर्मी साहित्यकारसँग डराउन नहुने बताइन् । 

प्रकाशित: १३ माघ २०७७ ११:०२ मंगलबार