बसिबियाँलोमा मुहारचित्र

‘पानी रंगको पाठशाला’ मानिने पोखराले थुप्रै कलाकार जन्माइसकेको छ । त्यहीँको माटोमा साधना गरेर दुर्गा बराल (वात्स्यायान), बुद्धि गुरुङ, यादवचन्द्र भुर्तेल, आलोक गुरुङ, पदम घले, रमेश श्रेष्ठ, किरण रञ्जित, मिलन शेरचनलगायत कलाकार अब्बल बने । पछिल्लो समय त्यही हुलमा अर्को एउटा नाम चम्किँदै छ–कृष्ण मर्सानी ।

खासमा उनी मुहारचित्र बनाउँछन् । क्यानभासमा मान्छेका मुहार दुरुस्तै उतार्छन् । हरेक बिहान ६ बजेपछि क्यानभासमा पेन्सिल रंग खेलाउँछन् । डेढ–दुई घण्टामा चित्र कोरी भ्याउँछन् र जसको चित्र बनाइएको हो उसको विषयमा छोटो जानकारी लेखेर आफ्नो फेसबुकवालमा पोष्ट गर्छन् ।

पोखरेली कलाकार कृष्ण मर्सानीको सोख बिचित्रको छ । एकजना सत्पात्रको मुहारचित्र कोरेर उनको बिहानी सुरु हुन्छ । कला, साहित्य, संगीत, संस्कृति, पत्रकारिता, समाजसेवा र पर्यटनमा योगदानको जीवन बाँचेका व्यक्तिका चित्र बनाउँछन् । चित्रसँगै तिनको छोटो जानकारी लेखेर आफ्नो फेसबुकको वालमा पोस्ट गर्छन् र मुसुक्क मुस्कुराउँछन् ।

उनको यस अभियानबाट एक साथ तीनवटा उपलब्धि हासिल हुन्छ । पहिलो, सामाजिक जीवनमा योगदान गरेका कवि, लेखक, कलाकार, नेता, पर्यटनकर्मी, पत्रकार, संगीतज्ञ, समाजसेवी आदिको चर्चा हुन्छ । दोस्रो, यसबाट उनलाई आत्मसन्तुष्टि मिल्छ । तेस्रो, नियमित अभ्यासले उनको कलाकारिताले निखारिने मौका पाउँछ ।

मर्सानीले हरेक दिन मुहारचित्र बनाउन थालेको १४ सय दिन पुग्नै आँट्यो । ‘बसिबियाँलो’ शृङ्खलामा उनले २८ मे २०१६ देखि नियमित मुहारचित्र बनाउन थालेका हुन् । आफ्नै मुहारचित्र बनाएर फेसबुकमा पोष्ट गरेसँगै उनले यस अभियानको श्रीगणेश गरेका थिए । पछि परिवारका सदस्यको बनाए । त्यसको केही दिनदेखि सामाजिक जीवनमा योगदान गर्नेहरू मात्र उनको रोजाइमा पर्न थाले ।

उनको कामले समाजमा योगदान गर्नेहरूको सम्मान भएको छ । ‘कतिपय व्यक्तिको जानकारी गुगलबाट लिन्छु । कतिपयका विषयमा साथीहरूसँग बुझ्छु’, चित्रसँगै पोस्ट गरिने सूचना संकलनबारे उनी प्रस्ट्याउँछन्, ‘चिनेजानेको मान्छेको बारेमा लेख्न त सजिलो भइहाल्छ ।’

विचित्रको सोखले सिर्जनशील काममा समर्पित भएकाले उनले चारैतिरबाट स्यावासी पाउँदै आएका छन् । उनको बसिबियाँलो एक दिन पनि टुटेको छैन । ‘दिमाग, हात र आँखा चलुञ्जेल मुहारचित्र बनाइरहन्छु’, उनी भन्छन्, ‘सबैभन्दा ठूलो कुरो यसबाट मनमा सन्तोष मिलेको छ ।’

उनले बनाएका चित्र उनले सम्बन्धित मान्छेलाई फेसबुकमा ट्याग गरिदिन्छन् । अनायास आफ्नो चित्र देख्दा उनीहरू गद्गद् हुन्छन् । गीतकार दिनेश अधिकारी, हास्यव्यंग्य कलाकार मनोज गजुरेललगायत धेरैबाट धन्यवाद र आशीर्वाद पाएका छन् उनले ।
आफ्ना चित्रहरू सुरक्षित राखेका छन् । केही दिनपछि उनले बनाएका मुहारचित्रको संख्या १४ सय पुग्दैछ । सुरुका दिनमा सोखले मुहारचित्र बनाएका उनलाई हिजोआज धेरैले मुहारचित्रको पुस्तक प्रकाशन गर्न हौस्याइरहेका छन् ।
उनको मनले पनि त्यस्तै चाहना गर्न थालेको छ । ‘पहिला पोखरामा यी चित्रहरूको प्रदर्शनी गर्नेछु’, उनले सुनाए, ‘सहयोगी पाएँ भने काठमाडौंमा पनि प्रदर्शनी गर्ने विचार छ ।’

उनी विशेषतः पोटे«ट र भगवान्का चित्र बनाउँछन् । दुई पटक एकल कला प्रदर्शनी गरिसके उनले । मुहारचित्रको प्रदर्शनी गर्न भने भ्याएका छैनन् ।

उनको कामबाट प्रभावित हुनेहरूले मुहारचित्र अर्डर गर्छन् । यसरी अर्डर गर्नेहरूसँग उनी प्रतिकलाको तीन हजारदेखि पाँच हजार रुपैयाँसम्म लिन्छन् । पोखरामा हुने शुभकार्यहरू जस्तै बर्थ डे, उद्घाटन, विमोचन आदिमा प्रमुख अतिथि तथा विशिष्ट अतिथिहरूलाई उनीहरूकै मुहारचित्र ‘मायाको चिनो’का रूपमा दिने चलन विकास हुँदैछ । यस्ता कार्यक्रमका आयोजकहरूले पनि उनलाई काम दिन्छन् ।

उनले कलाबाट नाम र दाम दुवै कमाएका छन् । फर्केर हेर्दा कला यात्रा सुखद बनेको अनुभूति हुन्छ । उनले स्वाध्यायनबाट कलाकर्म सिकेका । यद्यपि उनी कलाकार यादवचन्द्र भुर्तेललाई आफ्नो ‘आइडल’ मान्छन् । ‘कुनै कुराको सुझाव लिनु प¥यो भने
भुर्तेल सरलाई सम्झन्छु’, मर्सानी भन्छन्, ‘म उहाँबाट प्रभावित छु ।’

उनी स्कुल पढ्दादेखि नै कलामा आकर्षित थिए । विसं २०४० मा पोखरामा दोस्रो राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता भएको थियो । प्रतियोगितामा दक्षिण कोरियाबाट एकजना प्रशिक्षक आएका थिए । तिनको सहयोगीका रूपमा हाम्रा मर्सानीले पनि काम गर्ने अवसर पाए । ती प्रशिक्षक कलाकार पनि रहेछन् ।

‘उहाँले मेरो र साथीको पोटे«ट बनाएर उपहार दिनुभयो’, मर्सानी सम्झन्छन्, ‘त्यसपछि विसं २०४१ सालदेखि मैले पनि मुहारचित्र बनाउन थालेँ ।’

तिनताका कलाबाट बाँच्न सक्ने अवस्था थिएन । त्यसैले केही समय चित्र बनाएर छाडिदिए उनले । मनमा कलामोह जीवितै थियो । पछि सन् २००० मा उनले फेरि चित्र कोर्न सुरु गरे । विशेषतः भगवान्का चित्र बनाउन थाले । पछि मुहारचित्रमै फर्किए ।
उनी कलाकारितासँगै सामाजिक काममा पनि क्रियाशील छन् । विसं २०७६ भदौ २ गतेदेखि वन अनुसन्धान तथा प्रशिक्षण केन्द्रको जागिरबाट फुर्सद मिलेसँगै उनी सामाजिक काममा व्यस्त छन् ।

उनले बेलाबेलामा सम्मान पाएका छन् । दाङ साहित्य तथा संस्कृति प्रतिष्ठान, तुलसीपुरबाट स्वामी अद्वेतानन्द सर्जक प्रतिभा पुरस्कार–२०७४ पाउँदाको खुसी उनी शब्दमा व्यक्त गर्नै सक्दैनन् ।

नेपाली समाजले राम्रोसँग कलाको महत्व नबुझेकोमा भने उनको मन दुःखेको छ । कलाको सम्मान गर्न नेपाली समाज चुकेको छ । करोडौं रुपैयाँ खर्च गरेर महल बनाउनेहरूले समेत बीस तीस हजार रुपैयाँ खर्च गरेर आफ्ना कोठामा कलाकृति सजाउँदैनन् । निजी घर बनाउनेहरूको त कुरै छाडौं, सरकार र सामाजिक संघसंस्थाले त कलालाई महत्व दिनुपर्ने हो । त्यसो हुन सकेमा मर्सानी जस्ता धेरैले कलाबाटै जीविकोपार्जन गर्ने वातावरण बन्ने थियो ।

‘हामीले एक घर एक चित्रको अवधारणा अघि बढाउनुपर्छ’, मर्सानी भन्छन्, ‘जुन घरमा कला सजिन्छ त्यहाँ सरस्वती र लक्ष्मीको बास हुन्छ ।’ ठीकै भने उनले सक्नेले त एक कोठा एक चित्र राख्नु बेस हुन्छ ।
सानैदेखि अन्नपूर्णसहित कुमारी हिमाल माछापुच्छे«को उज्यालोमा रमाउँदै आएका मर्सानी मान्छेको अनुहारमा पनि त्यस्तै उज्यालो, त्यस्तै खुसीको खोजी गर्छन् । उनको उमेर ५७ वर्ष भयो । पोखराको बगालेटोलमा जन्मे÷हुर्केका उनी अचेल पोखराकै न्यूरोडमा बसोबास गर्छन् ।

हरेक बिहान एकजना सत्पात्रको चित्र कोर्दा र त्यसका विषयमा जानकारी बटुल्दा मनमा सकारात्मक सोचले बास गरिराख्छ । समाजका लागि बाँच्ने ऊर्जा बढ्छ । सामाजिक योगदान गर्नेहरूको नाम चम्किरहन्छ । तिनै सत्पात्रका चित्र बनाउँदैबनाउँदै मर्सानी पनि योगदानको जीवन बाँच्दै छन् । अमर बन्ने बाटोमा हिँड्दै छन् । अविराम यात्राका लागि कलाकार मर्सानीलाई शुभकामना !

गायक अमृत गुरुङ