मोया लोथियन म्याकलिन
होम सिन्सियर
बिबिसी वर्कलाइफ
इन्स्टाग्राम या फेसबुकमा दैनिक स्वास्थ्य सम्बन्धी अनेकन टिप्स दिने, कसरत सिकाउनेको एउटा ठूलै जमात छ । त्यो जमातबाट संसारभर लाखौँ मानिस प्रभावित पनि छन् । उनीहरुजस्तै बन्ने र देखिने रहरले कयौँ मानिसहरु पसिना बगाउँछन् र सोसल मिडियामा आफ्ना तस्बिर सेयर गर्छन् ।
हिजोआज त्यस्ता सामाजिक सञ्जालमा ह्यासट्याग फिट्सपिरेसन अर्थात् फिटनेस र इन्स्पिरेसनको संयुक्त अक्षर निकै चल्तीमा छ । इन्स्टाग्राममा प्रभाव भएका केही हस्ती र तिनका लाखौं फलोअरहरुले फिट्सपिरेसन ह्यासट्यागलाई हालै एक करोड ८० लाख पटक प्रयोग गरेका थिए ।
फिट रहनका लागि शारीरिक कसरत र सन्तुलित भोजन दुवै आवश्यक छ तर फिटनेसको सनकमा लागेका कतिपय भोकै बस्ने पनि उत्तिकै छन् । यसले भविष्यमा निकै नराम्रो मूल्य चुकाउनुपर्ने चिकित्सकहरुको धारणा छ ।
सेडौल मांसपेसीहरु र एब्सका लागि कम क्यालोरीयुक्त खाना खाने र बढीभन्दा बढी वर्जिस गर्ने सनक एक किसिमको रोग नै हो । यस किसिमको रोगलाई नर्वोसा भनिन्छ । इन्स्टाग्राममा फिट्सपिरेसनको पागलपन चलाउनेहरुमा यो रोगको लक्षण बढीभन्दा बढी देखिएको छ ।
जुनूनको रोग
अर्थोरेक्सिया नर्वोसाको उपचार गरिएन भने यसले कुपोषण र मानसिक स्वास्थ्यकै सबैभन्दा जटिलता जन्माउने विज्ञहरु बताउँछन् । यस किसिमको रोगबाट पीडित व्यक्तिको सनकपूर्ण व्यवहारको शिकार आफू मात्र बन्ने नभई अरुलाई पनि बनाउने गर्छ । यस्ता मानिसको जीवनको गुणवत्ता कम हुन थाल्छ ।
एक पटक यो रोगको शिकार भइसकेको मानिसलाई यसबाट निस्कन निकै लामो समय लाग्छ र पूर्ण रुपमा ठीक हुञ्जेलसम्म पटक पटक स्वास्थ्य बिग्रने खतरा रहिरहन्छ । सन् २०१७ मा विश्वविद्यालय कलेज लन्डनका वैज्ञानिकहरुले शोधमा जो इन्स्टाग्राममा बढी सक्रिय रहन्छ, तिनमा अर्थोरेक्सिया हुने खतरा बढी हुने पत्ता लगाएका छन् । इन्स्टाग्रामबाहेक अन्य सामाजिक सञ्जालमा जोडिएकाहरुमा भने अर्थोरेक्सियाको प्रमाण देखिएको थिएन ।
इन्स्टाग्रामको रोग
कम क्यालोरी खानेलाई प्रायः स्वस्थकर भोजन भनिन्छ तर यस्ता भोजन प्रति पागलपन बढाउने प्रभावशाली व्यक्तिहरुका फलोअरहरुमा भने यस किसिमको रोग देखिएको छ । क्यानडाकी फिटनेस इन्फ्लुएन्सर जेन ब्रेट अर्थोरेक्सियाको शिकार भइसकेकी छन् । यतिबेला उनी बल्ल यो रोगबाट निस्कने क्रममा छिन् ।
जेन ब्रेटलाई चार लाख ५० हजारभन्दा बढी मानिसले फलो गर्छन् । उनी ट्वीटरमा लेख्छिन्, ‘फिटनेसको अर्थ हरेक दिन वर्जिस गर्ने र सलाद मात्र खाइराख्ने होइन है !’
अर्थोरेक्सिया नर्वोसाका अतिरिक्त एनोरेक्सिया नर्वोसा पनि एउटा रोग हो । यस रोगमा मानिस भोक लाग्दा पनि खाना खाँदैनन् किनभने उनीहरुलाई वजन बढ्ने चिन्ताले सताइरहेको हुन्छ । इन्स्टाग्राम कयौँ कारणले अर्थोरेक्सिया र एनोरेक्सिया दुवै बढाउनका लागि जिम्मेवार छ ।
फिट देखिने सनक
इन्स्टाग्राम एउटा भिजुअल प्लेटफर्म हो । यहाँ सबै कुरा तस्बिरहरुमा देखिन्छ । तस्बिर देखिने भएकाले सबै कुरा तुलना गर्न सहज हुन्छ । तस्बिरहरुका आधारमा गएको साता या एक महिनामा कति प्रगति भयो, एक निमेषमै थाहा हुन्छ ।
जेन ब्रेट भन्छिन्, ‘पर्दापछाडि कसैले पनि के भइरहेको छ भन्ने थाहा पाउँदैन । अगाडि स्क्रिनमा जे देखिएको छ, त्यहाँ देखिएका केही सीमित सुडौल तस्बिर मात्र देखिन्छ र मानिस त्यसैलाई मात्र विश्वास गर्छन् ।’ इन्फ्लुएन्सर जस्तो भन्छन्, तिनका फलोअरहरु त्यस्तैमा विश्वास गर्छन् र तिनीहरुजस्तै बन्ने प्रयास गर्छन् । तर वास्तवमा उनीहरु भने कुनै स्वस्थ बानी भने अपनाउँदैनन् । यसको उल्टो असर हुन्छ ।
सार्वजनिक चर्चामा माटोपनलाई गम्भीर समस्या मानिन्छ तर अर्थोरेक्सिया र फिटनेसको लतलाई त्यति महत्व दिइँदैन । यसका बारेमा पनि उति धेरै चर्चा भएको पाइँदैन । यसका पछाडिको कारण के हुन्छ भने पीडित व्यक्ति बाहिरबाट स्वस्थ र सुडौल त देखिन्छ तर उसभित्रको समस्या भने देखिदैन । न त उसले यो समस्याबारे नै कहिल्यै केही बोल्छ वा लेखिरहेको हुन्छ । उसमाथि इन्स्टाग्राममा त्यस्तै उम्दा देखिनुपर्ने बाध्यता थपिइरहेको हुन्छ । जसका कारण ऊ सत्य बोल्न पनि डराइरहेको हुन्छ ।
हेर्दा फिटनेसको सनक तपाईंलाई हानिकारक नलाग्न सक्छ । तपाईंलाई फिटनेसको सनक स्वस्थकर बानी लाग्न सक्छ तर सनक भनेको कुनै पनि अवस्थामा राम्रो कुरा चाहिँ होइन है !
प्रकाशित: २८ चैत्र २०७६ ०७:४५ शुक्रबार