सरकारले सन् २०२३ मा १० लाख विदेशी पर्यटक भित्र्याउने लक्ष्य राखेको छ। यो वर्षको एघार महिना (जनवरी–नोभेम्बर) अवधिमा ९ लाख १८ हजार ३ सय ८ जना विदेशी पाहुना नेपाल भित्रिएका छन्। अबको एक महिनामा ८२ हजार विदेशी पर्यटक भित्र्याउने हो भने सरकारी लक्ष्य पुरा हुनेछ। यो अवधिमा भित्रिएका मध्ये धेरै पाहुना भारतीय छन्।
नेपाल पर्यटन बोर्डको तथ्यांकमा हवाई मार्गबाट भित्रिएका पाहुना मात्र समेटिएका छन्। बोर्डको तथ्यांक अनुसार ११ महिना अवधिमा नेपाल भित्रिएका विदेशी पाहुना मध्ये २ लाख ८७ हजार २ सय ४४ जना भारतीय पाहुना हुन्। बोर्डका निर्देशक मणिराज लामिछानेका अनुसार भारतीय पाहुनाको आगमनमा कोरोना भाइरस संक्रमण पछि निकै नै सुधार भएको छ।
‘सामान्य अवस्थामा नेपाल भित्रिने भारतीय पाहुनाले १५ देखि २० प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने हुन्। तर, यो वर्ष त्यो आकार निकै नै बढेको छ। भारतीयको आगमनमा निकै नै सुधार भएको मान्नुपर्छ,’ बोर्डका निर्देशक लामिछाने भन्छन्, ‘झन्डै एकतिहाई हिस्सा भारतीय पाहुनाले लिएका छन्। पर्यटन क्षेत्रका लागि यो निकै नै सुखद पक्ष हो।’ भारतका विभिन्न सहरमा बोर्ड र निजी क्षेत्रले बारम्बार प्रवर्द्धनात्मक गतिविधि गरेकोले पनि भारतीय पाहुना आगमनमा वृद्धि भएको उनले बताए। ‘भारतसँगको कनेक्टिभिटि पनि निकै नै राम्रो छ। आउजाउ सहज भएको र व्यवसायीले पनि प्रवर्द्धनमा जोड दिएकोले भारतीय पाहुना थपिएका हुन्,’ उनले भने।
लामिछानेका अनुसार यो अवधिमा भित्रिने विदेशी मध्ये चिनियाँ पाहुनाको हिस्सा झन्डै ६ प्रतिशत छ। यो भने कम हो। किनकि चिनियाँको आगमन सामान्य अवस्थामा १० देखि १५ प्रतिशत हुने गरेको थियो। ‘जति चिनियाँ पाहुना आउनुपर्ने हो, त्यो आकारमा आएनन्, तर, भारतीय भने पर्याप्त भित्रिए,’ उनले भने, ‘कोभिड संक्रमण पछाडि चीनले ढिलागरि आफ्ना नागरिकलाई घुमघाममा खुला गर्दा पनि चिनियाँको आगमनले उत्तिसारो गति नलिएको हुनसक्छ।’
लामिछानेका अनुसार नेपालका लागि चीन र भारत परम्परागत पर्यटन बजार हुन्। सहज आउजाउ हुँदा ती मुलुकबाट भित्रिने पाहुनाको आकार राम्रो हुने गरेको थियो। ‘नेपालका लागि चीन परम्परागत बजार हो, तर, नेपालका लागि चिनियाँ पाहुनाको आकारमा अझै रिकभर भइसकेको छैन,’ उनले भने, ‘चिनियाँ पाहुनाको आकारले लय लिन सकेको छैन।’
नेपालमा हवाई माध्यमबाहेक ठूलो आकारमा भारतीय पाहुना स्थलमार्गबाट पनि भित्रिन्छन। तर, ती पाहुनाको तथ्यांक कतै समेटिएको छैन। भारतीय पाहुना फरक फरक प्रकृतिका हुन्छन्। धार्मिकदेखि महँगा पाहुना पनि नेपाल आउँछन्। भारतीय पाहुना कम मात्रामा पदयात्रामा जान्छन्। ‘बजेट, लक्जरी र धार्मिक गति तीन प्रकृतिका भारतीय पाहुना नेपाल आउँछन्। पदयात्रा र साहसिक गतिविधिमा रमाउने भारतीय पाहुनालाई भित्र्याउन सक्ने हो भने भारतबाट अझै बढी लाभ पाउन सकिन्छ,’ उनले भने।
‘अहिले पनि बजेट र महँगा होटलमा बढी भारतीय पाहुना छन्। मध्यमस्तरका होटलमा भारतीय कम छन् । भारतीय पाहुनाको प्रकृति नै त्यस्तै हुन्छ, की त अधिक खर्च गर्ने खालका हुन्छन्, कि साह्रै सस्तोमा घुमघाम गर्छन्,’ उनले भने, ‘साहसिक गतिविधिमा रम्ने भारतीय पाहुना कम हुँदा मध्यमस्तरका होटलमा भारतीय कम पुगेका हुन्।’ कोभिडको बेला भारतीय सहरमा प्रवर्द्धनमा जोड दिएकोले पनि अहिले भारतीयको आगमन बढेको उनले बताए। हवाई बाहेक स्थलमार्गबाट पनि भारतीय पाहुनाको ठूलो आकार नेपाल भित्रिने भएपनि त्यसको गणना छैन। तर, भारतीयको त्यो आगमनले पर्यटन व्यवसायमा थप सहज बनाएको उनले बताए।
यो वर्षको ११ महिना अवधिमा नेपाल भित्रिएका विदेशी पाहुनामध्ये ९३ हजार ३ सय २७ जना अमेरिकन छन्। अमेरिकन पाहुनाले १० प्रतिशत हिस्सा ओगटेका छन् । सामान्य अवस्थामा पनि अमेरिकन पर्यटकले लिने हिस्सा १० प्रतिशत नै रहेको लामिछानेले बताए। लामिछानेका अनुसार बेलायती पाहुनाको आगमनमा भने अझै तुलनात्मक सुधार हुन सकेको छैन। सामान्य अवस्थामा नेपाल भित्रिने बेलायती पाहुनाको आकार ८ प्रतिशतसम्म हुने गरेको थियो। तर, यो पटक त्यो आगमनको आकार पाँच प्रतिशत मात्र रहेको बोर्डले बताएको छ।
बोर्डले मात्र नभई व्यवसायीले पनि भारतीय पाहुनामा बढी निर्भर हुनुपरेको बताउँछन्। त्यसै अनुसार भारतीय सहरमा प्रवर्द्धनात्मक गतिविधि पनि व्यवसायीले गर्दै आएका छन्। ‘नेपाल भित्रिने भारतीयको संख्या निकै नै राम्रो छ। भारतीय पाहुनाकै कारण पर्यटन क्षेत्र थेगिएको हो,’ होटल संघका केन्द्रीय सदस्य भरतराज पराजुली भन्छन्, ‘चिनियाँ पाहुना केही वर्ष राम्रै पायौ। तर, निरन्तर रुपमा भारतीय पाहुना आएका छन्। जसले गर्दा व्यवसाय धानिएको छ। चिनियाँको आगमन अपेक्षाकृत हुन सकेन।’
पराजुलीका अनुसार भारतीय पाहुनाका कारण नै गत अक्टोबर र नोभेम्बरमा पोखराको पर्यटन क्षेत्र चलायमान बन्यो । ‘भारतीयको आकार निकै नै राम्रो थियो। त्यसले व्यवसायीलाई राहत दिएको छ,’ उनले भने, ‘पछिल्लो समय भारतीय मुद्राका कारण केही समस्या निम्तिएको छ। नत्र व्यवसाय थेग्ने माध्यम नै भारतीय बनेका छन्।’ आन्तरिक पाहुनापछि अहिले पनि भारतीय पाहुनाको आगमन राम्रो रहेको उनले बताए। ‘सहज रुपमा आउजाउ हुँदा भारतीय पाहुनाको आकार बढेको हो । चीनसँग आउजाउ सहज छैन। त्यसबाहेक भारतीय पाहुना भित्र्याउन व्यवसायीले पनि जोडबल गरेका छन्,’ उनले भने।
उनका अनुसार भारतीय पाहुनाका कारण नै क्यासिनो चलेका छन्। ‘जे जति क्यासिनो खुलेका छन्, ती सबै भारतीयले गर्दा गर्दा धानिएका छन्,’ उनले भने। उनका अनुसार अहिले पनि भारतीय पाहुनामध्ये युवापुस्ताको संख्या कम छ। कलेज पढ्ने उमेरका विद्यार्थी, नवप्रवेशी व्यवसायी र युवापुस्तालाई तान्न सक्ने र साहसिक गतिविधिमा संलग्न गराउने हो भने नेपालले भारतीय पर्यटनबाट निकै लाभ लिने उनले बताए।
प्रकाशित: १६ मंसिर २०८० १०:३५ शनिबार