ललिता ‘दोषी’
पात्रहरू
आश्मा अर्याल –१२ वर्ष
सुयोग कार्की –१३ वर्ष
प्रसन्न श्रेष्ठ –१४ वर्ष
उत्साह राना –१२ वर्ष
गरिमा लामा –१२ वर्ष
सक्षम थापा –१२ वर्ष
रवि भट्ट – ४३ वर्ष आदि
स्थान – स्कुल
समय – ९.४५ बजे बिहान
(प्रार्थना गानपछि नमुना मछिन्द्रको चौर खालीजस्तै थियो । विद्यार्थीहरू प्रायः कक्षाकोठामा थिए । सात कक्षामा पढ्ने आश्मालार्ई डोरसात कक्षाकै सक्षम अलि अँध्यारो मुख लगाएर कक्षाकोठाभित्र पसेको सक्षमलाई देखेर सबै अचम्म पर्दै हेरेको हे¥यै भए ।)
प्रसन्न– (बेन्चबाट जुरुक्क उठेर जीउ तन्काउँदै) लौ न, म आज सपना त देखिरहेको छैन ? के उल्का हो यो ?
सुयोग – (ठूलो स्वरमा) पश्चिमबाट घाम झुल्केपछि कसलाई सपनाझैँ नलाग्गा र भन्या ?
उत्साह – (बेन्चबाट उठेर गएर सक्षमको हातबाट आश्माको हात छुटाउँदै, साथीहरूलाई हेर्दै उस्तै ठूलो स्वरमा) अब घाम उदाएर पो के नै गर्नु छ र ? (सक्षमलाई हेरेर झोक्किँदै) आश्मासँग टाढा नै बस् मूर्ख, तँलाई स्कुलबाट नै निकाल्ने कुरा भइरहेको छ । यही आश्माले बचाउँदै आएकीले अहिलेसम्म अडेको छस्, बुझिस् ? (हातको हाउभाउ पनि देखाउँदै ।) हिजो त म यो झारे स्कुलमा पढ्दै पढ्दिन भन्थिस् त ! आज फेरि केको नाटक हो हँ यो तेरो ? आश्मा – (नम्र स्वरमा) साथीहरू, भैगो चुप लाग । सुयोगलाई केही नभन । उनले म तिमीलाई डो¥याउँछु भन्दा मलाई पनि कतै सपनामा छु कि भनेजस्तै नै लागेको थियो सुरुमा तर म आज साह्रै खुसी छु । सुयोग पनि अब ज्ञानी भएर राम्ररी पढ्छन् । सप्रिन चाहनेलाई मौका दिनुपर्छ बुझ्यौ ?
गरिमा – (ठूलो स्वरमा बेन्चबाटै) यो सप्रिनु भनेको चाहिँ बगेको खोला फर्किनुजस्तै हो ।
रवि सर – (कक्षाभित्र पस्दै) लल सबै आआफ्नो बेन्चमा बस त । हैन कहाँ बग्यो खोला ? म अलिकति ढिलो हुँदा यसरी हल्ला गरेर बस्ने हो त ? ल छिटो सबैले आआफ्नो गृहकार्य झिकेर अगाडि राख ।
प्रसन्न – (रवि सरको कुरा सकिनेबित्तिकै ) सर आज त शुक्रबार । हामीले कक्षामा रमाइलो गर्ने दिन होइन र आज त ?
रवि सर – (पहिलो बेन्चको छेवैमा बसेको सक्षमलाई हेरेर थोरै मुस्कुराउँदै) ओहो ! सक्षम पनि आज पहिलो बेन्चमा आश्मासँग बसेको ?
सुयोग – हो भन्या सर ! अस्ति न आश्मालाई जानीजानी धकेल्दा झन्डै आश्माको हात भाँच्चिएको थियो बाबै ! यो आश्मा त देवी नै हुन र पो... । आश्माको ठाउँमा म भएको भए मैले जान्या थे यसलाई तर के गर्नु ? मैले यो मूर्खलाई पिट्न लाग्दा उल्टै मेरो हात समातेर सक्षमले जानेर लडाएको होइन भन्दै पिट्नै दिइनन् । यो साप हो भन्ने थाहा पाउँदापाउँदै पनि आश्मा दूध पिलाउँछिन् सर यसलाई ।
रवि सर – (सक्षमतिर हेरेर) तिमी किन यस्तो बदमास भएको भन त सक्षम ? हेर त, सबै साथीहरू तिम्रो विपक्षमा छन् ।
सक्षम – (रुन्चे स्वरमा) हो म साप नै त थिएँ । म यिनीसँग भेट नभएको भए साँच्चै साप नै हुन्थ्यो तर अब... ।
आश्मा – (सक्षमको हात मुसार्दै, सरको आवाज आएतिर हेरेर नम्र स्वरमा) सर ! साथीहरू जति सम्झाए पनि बुझ्दैनन् । तर सक्षम भने पङ्ख हालेर माथि उड्न चाहन्छ न् । भने उनलाई उड्न पो दिनुपर्छ । हामी सबैले उसको पङ्ख काटिदियौँ भने त उनी खै कसरी पो उड्लान् र ?
समीक्षा – (उठेर ठूलो स्वरमा ) आश्मा तिमी कसरी यस्तो भन्न सक्छ्यौ भन त ? अस्तिन तिम्रो फ्रकमा चुइगम टाँस्ने, तिमीलाई पुच्छर हाल्ने अरू कोही नभएर यही मूर्ख हो । आफू पनि पढ्दैन । तिम्रो सबैले प्रशंसा गर्दा सधैँ डाहले भुतुक्कै हुन्छ । यस्तामाथि पनि अझै दया गछ्यौ ?
रवि सर – (सामान्यभन्दा अलि चर्को आवाजमा सम्झाउने पारामा) हेर विद्यार्थीहरू सक्षम साँच्चि नै असल बन्न चाहेको पनि हुन सक्छ । पहिला उनको कुरा सुन्नुपर्छ हामीले । (सक्षमतिर हेरेर फेरि) ल सक्षम, अब तिमीले आफू सुध्रिन्छु भनेर सबै साथीहरूसँग माफी माग्नुपरयो ।
सक्षम – ( सुँक्कसुँक्क गर्दै उठेर अगाडि गएर) धन्यवाद सर । हो म आज बोल्नु नै पर्छ नत्र मेरो बाबाको सपना चकनाचुर हुन्छ । अनि मलाई पनि यो विद्यालयमा पढ्न झनै गाह्रो हुन सक्छ । जब म विद्यालय आएको पहिलो दिन नै बाबाले ऊ तिनी आश्मा हुन् । उनले बाहिरी आँखा नदेखे पनि उनको मनको आँखा विशाल छ भन्नुभयो । त्यसोभन्दा मलाई खै किन हो किन साह्रै रिस उठेको थियो । झन् यिनले बेलाबेलामा साथी तिमीले पढाइमा ध्यान देऊभन्दा झनै रिस उठ्थ्यो । स्कुलभरि सधैँ यिनको मात्र प्रशंसा आश्मा यस्तो आश्मा उस्तो अरू कुरा नै छैन । झन् नरेश सरले तिमी आश्माबाट केही सिक नत्र भविष्य अन्धकार छ भन्दा मेरो त दिमाग नै घुम्यो । म रिसाउँदै घर पुगेर तन्ना तानेर ल्याङफ्याङ पार्दा डायरीबाट कार्पेटभरि बाबाले आश्मालाई अँगालो मार्नुभएको अनि पुरस्कार दिनुभएको चार छ फोटाहरू छरिएको देख्दा ममा उत्सुकता जाग्यो । (यति भनेर सक्षम चुप लाग्छन् ।)
रवि सर – (अगाडि उभिरहेको सक्षमलाई ढाडस दिँदै) अनि ? तिमीले डायरी पढ्यौ त ?
सक्षम – (सानो स्वरमा ) पढेँ नि सर ! आज मलाई मेरो बाबाले यहाँ ल्याउनुको रहस्य भन्छु । तिमीहरूलाई थाहा नै छ । ‘सङ्गत गुनाको फल शीर्षकमा निमावि तहको देशव्यापी वकृत्वकला प्रतियोगिता भएको थियो । त्यो प्रतियोगितामा आश्माले भाग लिएकी रहिछिन् । निर्णायकहरूमा मेरो बाबाको पनि प्रमुख भूमिका रहेछ । जब आश्माले बोल्न थालिछन्, आश्माको बेजोड प्रस्तुति सुनेर उपस्थित प्रायः सबैका आँखाहरूजस्तै मेरो बाबाका आँखाहरू पनि भरिएछन् । उहाँले दुईतीनपल्ट आँखा रुमालले समेत पुछ्नुभएछ । त्यो दिन पनि उनी धेरै नम्बरले अरूभन्दा अगाडि आइछन् । आश्मालाई लिएर कार्यक्रममा जानुभएको नरेश सरले उनी हाम्री विद्यार्थी हुन् भन्दा मेरो बुबाले आश्मालाई गम्लङ अंगालो हालेर स्याबास् भन्नुभएको रहेछ । त्रिचन्द्र कलेजको प्रोफेसर र साहित्यकार मेरो बाबाको म एक्लो छोरो हुँ । विवाह गरेको धेरै वर्षसम्म बच्चा नभएर बल्लबल्ल बच्चा हुँदा मेरो बाबाआमा कति खुसी हुनुभएको रहेछ । तर म...। (सक्षम फेरि रुन थाल्छन् ।)
रवि – (मुसुक्क हाँस्दै) तिमीले यति भनेपछि म आज रहस्यको ढोका खोल्छु ।
खास कुरा के भने सक्षम अर्को स्कुलमा दुई विषयमा मात्र पास भएका रहेछन् । एउटा कुहिएको आलुले बोरा नै बिगार्छ भनेर स्कुलबाट नै निकाल्ने कुरा भएको रहेछ । जब आश्माले बोल्दा धन भनेको खाक हो, सङ्गत भनेको लाख हो भन्ने शब्दले उहाँलाई साह्रै छोएछ । मलाई उहाँले आश्माको सङ्गत पाए भने उनी सप्रिएलान उनकै कक्षामा राखिदिनु भन्नुभएको थियो । नभन्दै आश्माले ढुङ्गालाई देवता बनाइन् । धन्य आश्मा तिमीलाई !
आश्मा – (मायालु स्वरमा) हवस् सर ! मलाई त केही गरे जस्तो लाग्थेन । बरु डायरीका अरू कुराहरू सुन्न मन लाग्यो ।
सक्षम – ( रुन्चे स्वरमा) बाबाले लेख्नुभएको रहेछ यदि आश्माजस्ती छोरी भएकी भए म कति खुसी हुन्थेँ होला । म अरूलाई उज्यालो बाँड्दै हिँड्छु । मेरै घर भने अँध्यारो छ । सक्षम सप्रिएन भने हामी बाँच्नु बेकार छ । यस्तैयस्तै लेखिएको रहेछ । आश्माले गर्दा नै म यहाँ आएको रहेछु भन्ने बुझेँ । मेरो बाबाको डायरीभरि प्रायः आश्माकै नाम रहेको पनि थाहा पाएँ । अब म पनि आश्माजस्तै बन्छु भन्दा बाबा धेरै खुसी हुनुभयो । मैले उहाँको ओठमा मीठो हाँसो देखेँ । आश्मा, तिमीलाई धेरैधेरै धन्यवाद !
रवि – (सबै विद्यार्थीहरूले एकोहोरो सक्षमलाई हेरे । रवि सरले आश्मा र सक्षम दुवैलाई एउटाएउटा कलम उपहार दिँदै ) स्याबास् आश्मा ! तिमीले उनी यहाँ किन आए भन्ने नबुझी उनलाई नयाँ जीवन दियौ । हाम्रो मान राख्यौ । तिमीहरू सबै हाम्रो देशको गौरव बन्नू ।
सबै विद्याथी – (हाँसेर एकै स्वरमा) आश्मा सुयोज जिन्दावाद ! हो जिन्दावाद !
(यत्तिकैमा शुक्रबारको पहिलो कक्षा सकिन्छ ।)
(नोट – यो एकाङ्की प्रमुख पात्र आश्मा अर्याल साहित्यकार,सङ्गीत प्रशिक्षक, समाजसेवी र पत्रकार समेत हुनुहुन्छ । लेखिका ललिता दोषी’ ले यो उहाँबाट प्ररित भएर प्रस्तुत गर्नुभएको बालएकाङ्की हो । )
प्रकाशित: २२ मंसिर २०७७ ०५:११ सोमबार
