१) ऐना
“तेरा छाउरालाई एकै गाँस पारिदिन्छु।”, छेवैको स्याललाई ब्वाँसाले भन्यो।
मृगलाई पनि ऊ धम्क्याउँदै थियो, “खै कहाँ छस्, तँ? बाहिर निस्की। तेरो ढाड सेकाउँछु।”
जङ्गलमा उसको एकछत्र राज थियो। दिनहुँ निमुखा प्राणीमाथि गर्जिने र आतङ्क मच्चाउने कार्यमा ऊ माहिर थियो। त्यहाँका जनावरहरू उससँग थुरथुर हुन्थे। जङ्गलको हितमा बोल्ने प्राणीलाई मृत्युको मुखमा पुर्याउन ऊ कत्ति ढिला गर्दैनथ्यो। कुन्नि केलाई चलाए गन्ध भनेझैं उसको विरोध कोही गर्दैनथे।
‘विचरा! रानीवनका जनावर तैं चुप मै चुप भई बसेका थिए।’
एकपटक म जङ्गलको बाटो जाँदै थिएँ। ठुलो आवाजमा कोही कराएको सुनें। पाइला आवाजतिरै मोडिए। ब्वाँसो रहेछ।
ऊ आदेश दिंदै थियो, “जङ्गलमा राजा छान्ने कार्यक्रम छ। सबै जना हाजिर हुनू। हेर, साथी हो! राजा हुन धेरै गुण चाहिन्छ। सबैसँग मिल्ने शक्ति चाहिन्छ। धैर्य चाहिन्छ। सबैको मन जित्ने हुनुपर्दछ। यस जङ्गलमा मबाहेक कुनै प्राणी नैतिकवान् र चरित्रवान् नभएकाले सबैले मलाई राजा छान्नू।”
पशुहरूबिच केही बेर खुसुरपुसुर चल्यो। अनि एक्कासि सबै पशुहरूले सामूहिक स्वरमा कराए, “ए ब्वाँसा, पहिला आफ्नो छवि एकपटक ऐनामा त हेर्!”
२) इच्छाशक्ति
सुदूरको गाउँ र बस्तीबाट जनलहर उठेको देखिन्थ्यो। नजिकिंदै आएको चुनावको जोस र ताप सबैका मुहारमा देखिन्थे। के नेता के जनता सबैका लागि वातावरण चुनावमय बनेको थियो।
नेता र कार्यकर्ताहरू बग्रेल्ती घरघरै पुगेर प्रचारमा लागेका थिए। म बिहान सबेरै बाहिर घुम्न निस्किएको थिएँ। मैले अचम्मका दृश्यहरू देखें। उम्मेदवारहरू भोट माग्ने निहुँमा कोही जाँतोमा हातो समाउँदै, कोही ढिकीमा त कोही करौंती लिएर धानबारीमा देखिन्थे। सुदूरबासीहरू पनि गाउँमा सिंहदरबार पुगेको देखेर दङदास देखिन्थे।
लाग्यो, मान्छेले चाह्यो भने चुड्कीको भरमा काम फत्ते हुन सक्दो रहेछ। अब भने देशको मुहार पक्कै फेरिने छ।’
मभित्र झिनो आशा पलायो। घडीले नौ बजायो। खाना खाएँ र मनभरि विकासको आशाका किरण जगाउँदै म कार्यालयतर्फ लागें। बाटामा एक हुल स्कुले विद्यार्थीसँग भेट भयो। सबैका हातमा सूर्य, हँसिया, हथौडा, रुख अनि हलो यस्तैयस्तै चुनावी पर्चाहरू थिए। चित्रको तल आश्वासनका सुनौला अक्षरहरू लेखिएका थिए। म हेर्दै र हिंड्दै थिएँ।
एउटा खिरिलो आवाज सुनियो, “बाफ्रे बाफ हामीले पढ्ने किताब आजसम्म आएको छैन, पर्चाचाहिं यति छिटो।”
३) छड्के
“म एउटीले भित्रबाहिर सबै कसरी भ्याउनु? दिनभरिको भागदौड र थकानले टाउको दुख्न थालेको छ। कैयन् दिनदेखि निद्रा परेको छैन।”, उनले श्रीमानसमक्ष बिन्ती बिसाइन्।
उनले भने, “सहयोगी खोज्नु नि। लुगा धुने, भाँडा माझ्ने मान्छे पाइँदैनन् र?”
श्रीमानको कुरा सुनी मैले काम सघाउने मान्छेको खोजी गरें। एउटी अधबैंसे महिला पाएँ। बिहान दश बजेदेखि साँझ पाँच बजेको समय उसलाई घरधन्दाको काम र दाम तोकिदिएँ। ऊ खुसी भई। म घर आएपछि मात्र ऊ बाटो लाग्थी। अब मैले पूर्णतः राहत महसुस गरें।
एक दिन मेरी छिमेकीले मलाई सतर्क गराइन्, “तिम्रो काम गर्ने मान्छे त हिजोआज ढिलो आउँछे नि। ठग्न थाली कि कसो? याद गर है।”
उनको कुराले मनमा चिसो पस्यो। मैले उसको छड्के लिने योजना बनाएँ र अफिस ढिला जाने निधो गरें। छिमेकीको कुरा सही निस्क्यो। ढिलो गरेर ढल्केकी उसलाई देख्नासाथ मैले झम्टिएँ, “जागिर खान मन छैन, महारानीलाई? यही हो, काममा आउने समय?”
म तथानाम गाली गर्दै थिएँ। मोबाइलको घण्टी बज्यो। मैले फोन उठाएँ। करेन्टको झड्का लाग्यो। उताबाट हाकिम साप कुर्लिंदै थिए, “के हो? घडी हेर्नुभएको छैन? कि काम गर्न मन छैन?”
४) प्रमाण
सबै शिक्षकहरू मुखामुख गर्न थाले, “आखिर मामला के हो? किन अचानक बैठक बोलाइयो?”
विकसित मुलुकको एउटा स्कुलका प्रधानाध्यापकले बैठक बोलाए। सबै शिक्षकहरू जिज्ञासा बोकेर बैठकमा उपस्थित भए। तोकिएको समयमा बैठक बस्यो।
प्रधानाध्यापकले समस्या राख्दै भने, “हाम्रो देशमा नक्कली शरणार्थीको संख्या ह्वात्तै बढ्नाले समस्या थपिएको छ। तिनको पहिचान गरी उनीहरूकै देश फिर्ता गर्नू भनेर माथिल्लो निकायबाट आदेश आएको छ।”
एक जना शिक्षकले तर्क गरे, “यो सरकारको जिम्मेवारी होइन र स्कुलमा केको समस्या?”
प्रधानाध्यापकले अर्थ्याए, “पहिचानका लागि विद्यार्थीबाट उसको परिवारसम्म पुग्न सकिन्छ भन्ने आशय हो।”
छलफल सुरु भयो। एक जना शिक्षकले उपाय सुझाउँदै प्रस्ताव अघि सारे। उनको प्रस्ताव अनुरूप तुरुन्तै विद्यार्थीहरूबिच वक्तृत्वकला कार्यक्रमको आयोजना भयो। विषय थियो, ‘देशप्रेम!’
कार्यक्रम जब सकियो, अधिकांश शिक्षकहरू छक्क परिरहेका थिए किनभने धेरैजसो वक्ताहरू आफूलाई सगरमाथा र गौतम बुद्धको देश भनेर चिनाउँदै थिए।
५) कथा
सानो झुप्राले नजिकैको पोथ्रोसँग भन्यो, “मसँग सुनाउनै पर्ने धेरै कथाहरू थिए। खै, कसलाई सुनाऊँ?”
पोथ्राले भन्यो, “तिमी कथा भन्दै जाऊ। म सुन्छु। वरिपरि ढुङ्गामाटो र झारहरू छन्। तिनीहरू सुन्छन्। पातहरू हल्लाएर हावालाई डाक्छु। रातिका जून र तारा तथा दिउँसोको घामलाई पनि भनम्ला।”
पोथ्राको कुरा सुनेपछि झुप्रो खुसी भएको देखेर फेरि भन्दै गयो, “मौसमअनुसार जाडो, गर्मी, कुहिरो, तुवाँलो, बादल, वर्षा आँधीबेहरी पनि त यतै हिंड्छन्। सबैलाई डाकम्ला। बरु तिम्रो झुप्रोअगाडि सानो आँगन बनाऊ। मेरा पहेंला पातहरू त्यहीं ओछ्याइदिउँला। आउनेहरू बसेर तिम्रा कथा सुन्ने छन्।”
एकाएक झुप्रो मलीन देखियो। “के भयो? मेरा कुरामा विश्वास भएन र?”
“सबै कुरा भयो। तर, तिमी मान्छेलाई बोलाउन्नौ र? तिमीले मान्छेको नाम नै लिएनौ त?”
पोथ्राले भन्यो, “भो, कुरै नगर यो मान्छे जातको! यिनीहरूलाई आफ्नोबाहेक अर्काको कुरा सुन्ने धैर्य कहाँ छ र।”
(कथाकार सत्या अधिकारीकाे दाेस्राे लघुकथासंग्रह ऐनाबाट।)
प्रकाशित: ८ जेष्ठ २०८१ ०८:५६ मंगलबार